Humke Potisja

	Humke Potisja
Naziv humke ili grupe:	Humke - Potisje
Kodni naziv:	BAC431-BAC839
Tip:	Kurgan, humka-stražara
Lokacija (opština):	Kanjiža-Žabalj
Tradicionalni naziv:	mnoštvo raznih
Poreklo naziva:	Stari tradicionalni nazivi
Istorijski period:	III-I.vek p. n. e.
Epoha:	Eneolit-bronzano doba
Poreklo (kultura):	Skiti?
Dimenzije (približno):	25×50×100 m
Visina (približno):	3-6 m
Materijal:	Zemlja
Stanje:	Relativno dobro
Arheološki istraženo:	Mali broj
	Portal:Arheologija; Portal:Istorija;

Slično humkama (kurganima) u Banatu (na primer kod Sanada ili kod Iđoša) humke na desnoj strani današnjeg toka Tise svojim položajem obrazuju vidnu liniju. Slično izgledaju, i nalaze se na istom položaju u odnosu na rub lesnog odseka Telečke. Sve to ukazuje na isto razdoblje nastanka i istu kulturu koja ih je ostavila.

Opis[uredi | uredi izvor]

Nehotice tražeći i posećujući humke, šetač vidi samo pojedinačne veštačke brežujke. Međutim, u široj slici, humke u istočnoj Bačkoj obrazuju verovatno planski izgrađen sistem, najverovatnije sistem odbrane. Odlikuje ih sličnost izgleda, pre svega velika visina i širina. Većina humki (čak i preoravane) nisu niže od 3-4 metra, a u prečniku najmanja ima 25 m, dok su ostale široke 50 do 100 m. Heke u odnosu na okolnju ravnu dobro prelaze visinu od 6 metara. Nalaze se u rasponu između 84-105 m relativnih nadmorskih visina (najviša tačka, Tisa je u proseku na oko 80 m).

Obzirom na položaj (najviša visinska kota) i međusobnu postavljenost (u proseku 500 m do 2 km) najverovatnije su služile za osmatranje i signalizaciju, stoga spadaju u kategoriju humki osmatračnica (humka-stražara). Ne zna se od kakvog neprijatelja su ovi drevni narodi strepeli, ali je sigurno da je reka imala veliku ulogu u njihovim životima.

Nije poznato da su ove humke služile i za sahranjivanje, kako bi se to očekivalo i kako je opšte poznato za ostale tumule i kurgane. Samo jedna je arheološki istražena, i to delimično.^[1] Na videlo su izašli nalazi iz neolita i bronzanog doba, što je u skladu sa teorijom koja pretpostavlja dolazak kurganskih naroda od 3. veka p. n. e.

Na severu Vojvodine, nedaleko granice kod Horgoša ovu liniju humki – planski organizovanu u ovu formu ili ne – započinje humka na Kamarašu, stojeći na obodu ogromne doline nekadašnje Tise – danas isušeno korito koje zovu i Budžak. Ovaj obod kasnije poprima sve izraženiji nagib, a svoju najvišu tačku (105 m) dostiže kod humke Čako u Senćanskom Trešnjevcu.

Šematski prikaz[uredi | uredi izvor]

Na šematskoj slici prikazana je samo Bačka strana Tise, ali se sličan sistem može rekonstruisati i na levoj obali reke. Ove humke se nalaze još dalje od današnje reke, obzirom da se Tisa u praistorijska vremena razlivala na mnogo širem prostoru i mendrirala na mnogo složeniji način od onog kako je mi danas vidimo, nakon uređenja branama.

Na slici smo prikazali samo severni deo linije, dok se ona na jugu završava ispod Bačkog Gradišta sa velikom Žabaljskom humkom i humkama Šajkaške.