Crkva Presvete Bogorodice u Jajcu
| Crkva Presvete Bogorodice | |
|---|---|
| Osnovni podaci | |
| Status | otvoren |
| Tip | crkva |
| Jurisdikcija | Srpska pravoslavna crkva |
| Eparhija | Eparhija banjalučka |
| Osnivanje | 1935. god. |
| Posvećen | Bogorodici |
| Arhitektura | |
| Nivo značaja | Nacionalni spomenik Bosne i Hercegovine |
| Rekonstruisan | 2018. |
| Lokacija | |
| Mesto | Jajce |
| Država |  Bosna i Hercegovina |
| Koordinate | 44° 20′ 22.262″ N 17° 16′ 13.855″ E / 44.33951722° S; 17.27051528° I |
  Crkva Presvete Bogorodice Crkva Presvete Bogorodice na karti Bosne i Hercegovine | |
Crkva Uspenja Presvete Bogorodice je srpska pravoslavna crkva koja se nalazi u Jajcu, a pripada Eparhiji banjalučkoj.
Sagrađena je 1935. godine, a u potpunosti srušena miniranjem tokom Rata u Bosni i Hercegovini, a obnovljena 2018. godine. Nacionalnim spomenikom Bosne i Hercegovine crkve je proglašena na sednici održanoj od 20. do 26. januara 2004. godine.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Izgradnja crkve završena je krajem 1935. godine. Troškovi izgradnje iznosili su 500.000 dinara. Godine 1939. nabavljena su četiri nova zvona u Zemunu, težine 1600 kg. Jedno od ovih zvona bilo je poklon pripadnika rimokatoličke veroispovesti u Jajcu. Tokom Drugog svetskog rata, 1941. godine, u crkvi su ustaše pobile više stotina Srba. Crkva je u potpunosti srušena miniranjem u toku rata 1992—1995. godine. Ostao je sačuvan samo zvonik i deo podne konstrukcije. Deo građevinskog materijala od koga je crkva bila sagrađena još uvek se nalazi u crkvenom dvorištu.[1] Tokom 2018. godine, na temeljima srušene, počela je izgradnja nove crkve.[1][2]
Opis porušene crkve[uredi | uredi izvor]
Projekt crkve je uradio arhitekta Miloš Miloradović iz Sarajeva. U arhitektonskom smislu predstavlja tipičan sakralni objekat urađen u duhu istoricizma. Prostorni sklop i dekorativni elementi ukazuju da se graditelj opredelio za srpsko-vizantijski stil, omiljen kod jednog broja srpskih arhitekata u trećoj i četvrtoj deceniji 20. veka.[1] Tako u osnovi objekt pokazuje ugledanje na svedeni tip raške građevine, dok u realizaciji fasada sledi tokove moravske škole graditeljstva.
U arhitektonskoj plastici pojavljuju se raznorodne forme – raškog, moravskog, ali i ukrasa koji proizilazi iz eklektičkog akademizma, što predstavlja raspon od proizvoljnog oponašanja, delimičnog ili potpunog podražavanja starih spomenika, preko akademskih kompilacija, do stvaralačkih, imaginacijom nadgrađenih rešenja.[1]
Crkva je jednobrodna, sa oltarom, pripratom i petostranom oltarskom apsidom, koja je sa unutrašnje strane poluokružna. Crkva je bez kupole, a njena osnova je dimenzija 20,50 h 12,00 m.[1]
Najveće bogatstvo ove crkve predstavljao je ručno rađeni ikonostas koji je uradio majstor Hajrudin Kršlak, stolar iz Jajca. Ikonostas, sav u duborezu, bio je bogato ukrašen motivima narodne umetnosti Janja. Slike koje su bile urađene na ikonostasu su delo makedonskog slikara Lazara Ličinskog iz Skoplja i nastale su 1935. godine.[1][3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ „Crkva Presvete Bogorodice” (PDF). Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. Pristupljeno 15. 10. 2018.[mrtva veza]
- ^ „Osvećenje temelja crkve u Jajcu”. Komisija za očuvanje nacionalnih spomenika Bosne i Hercegovine. 2. 10. 2018.
- ^ „Nisu zaboravili zavičaj: Molitva ispred devastirane srpske crkve u Jajcu”. 29. 8. 2016.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Svetlana Rakić, Ikone Bosne i Hercegovine (16-19 vijek), Beograd 1989.
- M. Šuput - Srpska arhitektura u doba turske vlasti, Beograd, 1984.
- Hazim Eminefendić - Jajce 1878 – 1941, Sarajevo, 1989.
- Aleksandar Kadijević - Jedan vijek traženja nacionalnog stila u srpskoj arhitekturi (sredina XIX – sredina XX veka), Građevinska knjiga Beograd, 1997.
