Čarnok

	Opidum Čarnok
Naziv humke ili grupe:	Čarnok
Kodni naziv:	BAC371
Tip:	Keltski opidum
Lokacija (opština):	Vrbas
Tradicionalni naziv:	Čarnok
Poreklo naziva:	Možda po izgledu (mađ. csarnok znači velika hala)
Istorijski period:	II.—I. vek p. n. e.
Epoha:	Laten
Poreklo (kultura):	Iliri
Dimenzije (približno):	190×120 m
Visina (približno):	1-2,5 m
Materijal:	Zemlja
Stanje:	Relativno dobro
Arheološki istraženo:	Da
	Portal:Arheologija; Portal:Istorija;

Čarnok je arheološki lokalitet koji se nalazi u naselju Bačko Dobro Polje u opštini Vrbas. Pripada kategoriji spomenika kulture od velikog značaja, upisan u centralni registar 1995. godine. Pokrajinski zavod za zaštitu spomenika kulture Novi Sad vodi lokalni registar.

Arheološka iskopavanja na ovom području vođena su u periodu od 1984. do 1991. godine. Naselje koje je ovde bilo potiče iz perioda kasnog latena. Na ovom prostoru se nalizio keltski opidum, koji je imao ulogu trgovačkog centra, a zatim i odbrambenu ulogu.

Lokacija nalazišta[uredi | uredi izvor]

Na prostoru južno od Vrbasa u ataru naselja Bačko Dobro Polje, na potesu Čarnok, otkriveno je naselje otvorenog i zatvorenog tipa. Naselje se datuje u kasni laten. Naselje je bilo okruženo bedemom elipsoidnog oblika. Ovakav tip utvrđenja karakterističan je za Podunavlje u 1. veku p. n. e., a namena mu je pre svega odbrambrena. U knjizi Fridriha Loca se navodi da je pronađen kružni šanac koji su imali Avari oko svojih utvrđenja i on zaključuje da su ovaj teren kasnije, u 6. veku naseljavali Avari i Sloveni (posle prodora Huna).

Pored toga što je arheološki lokalitet, Čarnok je i spomenik prirode treće kategorije zaštićenih prirodnih dobara, značajno prirodno dobro, zbog retkih biljnih i životinjskih vrsta koje ga nastanjuju.

Istorijska pozadina[uredi | uredi izvor]

Dolaskom Kelta na ova područja u drugoj polovini 4. veka p. n. e., Čarnok postaje keltski opidum, i funkcioniše prvenstveno kao trgovački centar, a kasnije dobija i odbrambenu ulogu.

Od 1. veka nove ere ovi prostori su deo tzv. barbarikuma koji se nalazi naspram Rimskog carstva i doživljava direktne uticaje Rimske civilizacije. Istovremeno dolazi do naseljavanja Sarmata, naroda iranskog porekla, koji donose i grčko-helenističke kulturne uticaje. Od 4. veka naše ere prostore zapljuskuju talasi naroda koji su nošeni velikom seobom naroda i Čarnok gubeći stratešku važnost biva trajno napušten.

Naselje[uredi | uredi izvor]

Na lokalitetu je otkriveno naselje sa utvrđenjem elipsoidnog oblika. Oko naselja se nalazi zemljani bedem i rov. Neposredno uz bedem nalaze se jame i silosi. U središnjem delu je prostor za koji se pretpostavlja da je predstavljao trg. Otkriveni su ostaci nekoliko horizonata nastanjivanja. Prema nalazima pokretnog materijala određena je pripadnost naselja. U pitanju je opidum, keltski tip zemljanih utvrđenja. Ovakva naselja karakteristična su za Podunavlje i Panonsku niziju tokom 2. i 1. veka p. n. e.

Izvan bedema konstatovano je naselje otvorenog tipa, sa obektom koji bi mogao biti poluzemunica sa rovom. Pretpostavlja se da je ovo starije naselje.

Keramika[uredi | uredi izvor]

Otkriveni keramički predmeti svrstani su u fazu Gomolava IVb (latenska provenijencija), odnosno Skordiscima. Ovo keltsko pleme je naseljavalo prostor između Tise i Dunava tokom 1. veka p. n. e.