Čatmara
_construction_filled_with_mud.jpg)
Čatmara je kuća izgrađena od čatme (turski: çatma), odnosno pletera ili naboja[1] — konstruktivnog građevinskog elementa ispletenog od pruća (granja), koji se premazivao mešavinom ilovače i slame.[2]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Čatmara kao način gradnje javlja se u Srbiji u prvim decenijama 19. veka.[2] U mnogim srpskim selima i danas se mogu videti ovakve kuće. Većina je u veoma lošem stanju, ali se neke još uvek koriste za stanovanje. Nekoliko čatmara restaurirano je i zaštićene su kao kulturno-istorijski spomenici, najčešće sa autentičnim enterijerom tog vremena.[3]
Konstrukcija kuće[uredi | uredi izvor]
Kuća čatmara građene su na temelju od kamena sa hrastovim gredama na koje je postavljena bondručna konstrukcija.[4] Prostor između greda ispunjavan je čatmom — pleo se prućem, a zatim premazivao blatom. Materijal za premazivanje pravio se od ilovače i slame. Zidovi su premazivani i sa unutrašnje i sa spoljašnje strane. Većina čatmara u početku je pokrivana ražanom slamom, a počele su se pokrivati ćeramidom tek posle 1877.[2]
Čatmare, građene kao stambene kuće u početku su bile pravougaone osnove i dvodelne. Unutrašnjost se sastojala od dve prostorije: odžaklije i sobe.[4] Kasnije, razvojem stambenog prostora, broj prostorija se povećavao, a samim tim i oblik čatmare se menjao.[5]
Zidovi su kod čatmara malterisani blatom a zatim krečeni. Takav zid je neotporan na uticaje vetra, kiše i sunca. Zato su se na krovnoj konstrukciji postavljala vrlo široka streha kako bi ga zaštitila. Često se na čatmarama mogu sresti strehe širine i do dva metra.[6]
Čatmare u Srbiji[uredi | uredi izvor]
Izvanredne proporcije između tela kuće i krovne mase, karakteristične za šumadijsku brvnaru, ostaju nepromenljive kroz sve epohe razvoja i predstavljaju trajnu arhitektonsku i likovnu vrednost ovog tipa kuće.[4]
-
-
-
Stara kuća u Kompleksu objekata Veronike Klonfer, selo Drugovac pored Smedereva -
Kuća Stevana Sinđelića u Grabovcu pored Svilajnca -
Stara crkva Uspenja Bogorodičinog u Oreovici pored Žabara -
Crkva manastira Vratna u blizini Negotina -
Kapela Svetog Pantelejmona u Gorini pored Leskovca
_1387400603.jpg)
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Vujaklija, Milan (1986). Leksikon stranih reči i izraza. Beograd: Prosveta. str. 1037.COBISS.SR 30905103
- ^ a b v „Narodno graditeljstvo”. zvanična prezentacija opštine. Opština Bela Palanka. Pristupljeno 21. 9. 2018.
- ^ Gligorijević, Zorica (26. 2. 2017). „Čatmara od 133 godina najlepša srpska kuća”. Večernje Novosti. Pristupljeno 21. 9. 2018.
- ^ a b v Živković 2016, str. 4-5
- ^ Milić-Krivodoljanin 1 1954, str. 40-69
- ^ Stari zanati (PDF). Dimitrovgrad - Trn: Prirodnjačko društvo "natura Balkanika". 2010. Pristupljeno 21. 9. 2018.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stari zanati (PDF). Dimitrovgrad - Trn: Prirodnjačko društvo "natura Balkanika". 2010. Pristupljeno 21. 9. 2018.
- Vujaklija, Milan (1986). Leksikon stranih reči i izraza. Beograd: Prosveta. str. 1037.COBISS.SR 30905103
- Nada, Živković (2016). Kuća porodice Matić u Vraniću (PDF). Beograd: Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. ISBN 978-86-89779-28-8. Приступљено 9. 6. 2018.COBISS.SR 226807564
- Зборник Етнографског музеја у Београду : 1901-2001. Београд: Етнографски музеј. 2001. ISBN 978-86-7891-008-1. Pristupljeno 21. 9. 2018.COBISS.SR 95054348
- Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu, knj. 21. Beograd: Etnografski muzej. 1958. Pristupljeno 21. 9. 2018.
- Milić-Krivodoljanin, Božidar (1954). „Razvitak porodičnog naselja u selu Jasici”. Glasnik Etnografskog muzeja u Beogradu. 17: 40—69. Pristupljeno 26. 9. 2018.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- „Kuća Miljka Borića”. Atlas narodnog graditeljstva Srbije. Republički zavod za zaštitu spomenika kulture. Arhivirano iz originala 29. 1. 2018. g. Pristupljeno 21. 9. 2018.
- „Kuća od ekoloških materijala”. b92. 25. 6. 2011. Pristupljeno 21. 9. 2018.
- „Odžaklija”. Rtanjska škola zdravog života. Pristupljeno 22. 9. 2018.