Jirgen Elers
Jirgen Elers | |
---|---|
Lični podaci | |
Datum rođenja | 29. decembar 1929. |
Mesto rođenja | Hamburg, Nemačka |
Datum smrti | 20. maj 2008.78 god.) ( |
Mesto smrti | Potsdam, Brandenburg, Nemačka |
Obrazovanje | Univerzitet u Hamburgu |
Naučni rad | |
Institucija | Univerzitet u Hamburgu Institut za astrofiziku Maks Plank Institut za gravitacionu fiziku Maks Plank |
Mentori | Paskual Jordan |
Poznat po | Opšta teorija relativnosti Matematička fizika |
Nagrade | Medalja Maksa Planka (2002) |
Jirgen Elers (nem. Jürgen Ehlers; 29. decembar 1929 — 20. maj 2008) bio je nemački fizičar koji je doprineo razumevanju opšte teorije relativnosti Alberta Ajnštajna. Od diplomskog i postdiplomskog rada u istraživačkoj grupi za relativnost Paskuala Jordana na Univerzitetu u Hamburgu, radio je na raznim pozicijama kao predavač i kasnije kao profesor pre nego što se pridružio direktoru Instituta za astrofiziku Maks Plank u Minhenu. Postao je direktor osnivač novostvorenog Instituta za gravitacijsku fiziku Maks Plank u Potsdamu u Nemačkoj 1995. godine.
Elersovo istraživanje se fokusiralo na temelje opšte relativnosti, kao i na primenu teorije na astrofiziku. On je formulisao pogodnu klasifikaciju tačnih rešenja Ajnštajnovih jednačina polja i dokazao Elers-Geren-Zahsovu teoremu koja opravdava primenu jednostavnih, opšte-relativističkih modela univerzuma u modernoj kosmologiji. Napravio je prostorno-vremensko-orijentisani opis gravitacionog sočiva i pojasnio odnos između modela formulisanih u okviru opšte relativnosti i onih Njutnove gravitacije. Pored toga, Elers je imao veliko interesovanje i za istoriju i za filozofiju fizike i bio je vatreni popularizator nauke.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Mladost[uredi | uredi izvor]
Jirgen Elers rođen je u Hamburgu. Od 1936. do 1949. pohađao je javne škole, a zatim je studirao fiziku, matematiku i filozofiju na Univerzitetu u Hamburgu od 1949. do 1955. godine. U zimskom periodu između 1955. i 1956. godine položio je ispit za profesora u srednjoj školi (Staatsexamen), ali umesto da postane profesor profesor, on je pohađao postdiplomsko istraživanje kod Paskuala Jordana, koji je bio njegov mentor. Elersov doktorski rad bio je o konstrukciji i karakterizaciji rešenja Ajnštajnovih jednačina polja. Doktorirao je fiziku na Univerzitetu u Hamburgu 1958. godine.[1]
Pre Elersovog dolaska, glavno istraživanje Jordanove grupe bilo je posvećeno skalarnoj tenzorskoj modifikaciji opšte relativnosti koja je kasnije postala poznata kao Jordan–Brans–Dikova teorija. Ova teorija se razlikuje od opšte relativnosti po tome što je gravitaciona konstanta zamenjena promenljivim poljem. Elers je bio instrumentalan u promeni fokusa grupe na strukturu i tumačenje Ajnštajnove originalne teorije.[2] Ostali članovi grupe su bili Volfgang Kundt, Rejner K. Zahs i Manfred Trumper.[3] Grupa je imala bliski radni odnos sa Otom Hekmanom i njegovim studentom Engelbertom Šukingom u Hamburškoj opservatoriji. Gosti na kolokvijumu grupe bili su Volfgang Pauli, Džošua Goldberg i Peter Bergman.[4]
Kao Jordanov asistent, Elers je 1961. godine stekao svoju habilitaciju, kvalifikujući ga za profesora. Zatim je bio predavač i istraživač u Nemačkoj i SAD, na Univerzitetu u Kilu, Univerzitetu u Sirakuzi i Univerzitetu u Hamburgu. Od 1964. do 1965. godine bio je u Centru za istraživačke studije na jugozapadu u Dalasu. Od 1965. do 1971. godine bio je na različitim pozicijama u grupi Alfreda Šilda na Teksaškom univerzitetu u Ostinu, počevši kao vanredni profesor, da bi 1967. godine stekao je zvanje redovnog profesora. Tokom tog perioda bio je gostujući profesor na univerzitetima u Vircburgu i Bonu.[5]
Minhen[uredi | uredi izvor]
Elers je 1970. godine dobio ponudu da se pridruži Institutu za fiziku i astrofiziku Maks Plank u Minhenu kao direktor departmana za teoriju gravitacije.[6] Elersa je predložio Ludvig Birman, tadašnji direktor instituta. Kada se Elers pridružio Institutu 1971. godine, postao je i vanredni profesor na Univerzitetu Ludvig Maksimilian u Minhenu. U martu 1991. godine, Institut se podelio na Institut za fiziku Maks Plank i Institut za astrofiziku Maks Plank, gde je Elersovo odeljenje pronašlo dom.[7] Tokom 24 godine njegovog mandata, njegova istraživačka grupa je bila dom za, između ostalih, Garija Gibonsa, Džona Stjuarta i Bernda Šmita, kao i gostujuće naučnike, uključujući Abeja Aštekara, Dimitriosa Hristodulua i Brendona Kartera.[8]
Jedan od Elersovih postdoktoranata u Minhenu bio je Rejnhard Brojer, koji je kasnije postao glavni urednik Spektrum der Wissenschaft, nemačkog izdanja popularnog naučnog časopisa Scientific American.[9]
Potsdam[uredi | uredi izvor]
Kada su se nemačke naučne institucije reorganizovale nakon ujedinjenja Nemačke 1990. godine, Elers je lobirao za uspostavljanje instituta Društva Maks Plank posvećenog istraživanju teorije gravitacije. Društvo je 9. juna 1994. godine odlučilo da otvori Institut za gravitacionu fiziku Maks Plank u Potsdamu. Institut je počeo sa radom 1. aprila 1995. godine, sa Elersom kao njegovim osnivačem i rukovodiocem njegovog odeljenja za temelje i matematiku opšte relativnosti.[10] Elers je zatim nadgledao osnivanje drugog odeljenja instituta posvećenog istraživanju gravitacionog talasa i na čelu sa Bernardom F. Šucom. Elers se 31. decembra 1998. godine povukao kako bi postao direktor osnivač emeritus.[11]
Elers je nastavio da radi na Institutu sve do svoje smrti 20. maja 2008.[12] godine. Za sobom je ostavio svoju suprugu Anitu Elers, četvoro dece, Martina, Katrinu, Dejvida i Maksa, kao i pet unučadi.[13][14]
Izabrani radovi[uredi | uredi izvor]
- Börner, G.; Ehlers, J., ur. (1996). Gravitation. Spektrum Akademischer Verlag. ISBN 978-3-86025-362-5.
- Ehlers, Jürgen (1973). „Survey of general relativity theory”. Ur.: Israel, Werner. Relativity, Astrophysics and Cosmology. D. Reidel. str. 1–125. ISBN 978-90-277-0369-9.
- Schneider, P.; Ehlers, J.; Falco, E. E. (1992). Gravitational lenses. Springer. ISBN 978-3-540-66506-9.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Doktorska disertacija je: Ehlers 1957; cf. Ellis 2009
- ^ Schücking, Engelbert (2006), „Jürgen Ehlers”, Ur.: Schmidt, Bernd G., Einstein's Field Equations and Their Physical Implications, Springer, str. V—VI, ISBN 978-3-540-67073-5
- ^ Kako je opisano u Ellis & Krasiński 2007 i Sachs 2009
- ^ Ellis 2009
- ^ Huisken, Nicolai & Schutz 2009, cf. the English version online as Huisken, Nicolai & Schutz 2008, and the associated CV, Lebenslauf von Prof. Dr. Jürgen Ehlers (PDF), Max Planck Institute for Gravitational Physics, 27. 5. 2008, Arhivirano iz originala (PDF) 19. 5. 2009. g., Pristupljeno 27. 5. 2008 (in German, English translation of title: "CV for Prof. Dr. Jürgen Ehlers"). Dates and positions also summarized in Weber & Borissoff 1998
- ^ Henning & Kazemi 2011, str. 472
- ^ Henning & Kazemi 2011, str. 634
- ^ Kako je opisano u Breuer 2008
- ^ Breuer 2008
- ^ Henning & Kazemi 2011, str. 676
- ^ Henning & Kazemi 2011, str. 737
- ^ See, str. 520 in the Max Planck Society's annual report for 2000, Jahrbuch 2000, Max-Planck-Gesellschaft, 2000. Time as emeritus and death cf. Braun 2008
- ^ Huisken, Nicolai & Schutz 2009
- ^ English version online as Huisken, Nicolai & Schutz 2008
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bleyer, U. (1993), „Book-Review - Gravitational Lenses”, Astronomische Nachrichten, 314: 314—315, Bibcode:1993AN....314..314S, doi:10.1002/asna.2113140412
- Bozza, Valerio (2005), „Book review: Silvia Mollerach, Esteban Roulet: Gravitational Lensing and Microlensing”, General Relativity and Gravitation, 37 (7): 1335—1336, Bibcode:2005GReGr..37.1335B, doi:10.1007/s10714-005-0117-9
- Braun, Rüdiger (27. 5. 2008), „Wo Zeit und Raum aufhören. Der Mitbegründer des Golmer Max-Planck-Instituts für Gravitationsphysik, Jürgen Ehlers, ist unerwartet verstorben”, Märkische Allgemeine Zeitung, Pristupljeno 28. 5. 2013 (in German, English translation of title: Where time and space end. The co-founder of the Max Planck Institute for Gravitational Physics, Jürgen Ehlers, has died unexpectedly)
- Breuer, Reinhard; Springer, Michael (2001), „Die Wahrheit in der Wissenschaft”, Spektrum der Wissenschaft, 7: 70 (in German)
- Breuer, Reinhard; Springer, Michael (2009), „The truth in science”, General Relativity and Gravitation, 41 (9): 2159—2167, Bibcode:2009GReGr..41.2159B, doi:10.1007/s10714-009-0844-4
- Breuer, Reinhard (26. 5. 2008), Jürgen Ehlers und die Relativitätstheorie, Spektrum der Wissenschaft Verlagsgesellschaft mbH, Arhivirano iz originala 28. 9. 2008. g. (in German, English translation of title Jürgen Ehlers and the Theory of Relativity)
- Buchert, Thomas (2007), „Dark Energy from Structure—A Status Report”, General Relativity and Gravitation, 40 (2–3): 467—527, Bibcode:2008GReGr..40..467B, arXiv:0707.2153 , doi:10.1007/s10714-007-0554-8
- Buchert, Thomas; Ehlers, Jürgen (1993), „Lagrangian theory of gravitational instability of Friedmann-Lemaître cosmologies – second-order approach: an improved model for nonlinear clustering”, Mon. Not. R. Astron. Soc., 264: 375—387, Bibcode:1993MNRAS.264..375B, doi:10.1093/mnras/264.2.375
- Buchert, Thomas; Ehlers, Jürgen (1997a), „Averaging inhomogeneous Newtonian cosmologies”, Astron. Astrophys., 320: 1—7, Bibcode:1997A&A...320....1B, arXiv:astro-ph/9510056
- Buchert, Thomas; Ehlers, Jürgen (1997b), „Newtonian cosmology in Lagrangian formulation: foundations and perturbation theory”, General Relativity and Gravitation, 29 (6): 733—764, Bibcode:1997GReGr..29..733E, arXiv:astro-ph/9609036 , doi:10.1023/A:1018885922682
- Ehlers, Jürgen (1957), Konstruktionen und Charakterisierungen von Lösungen der Einsteinschen Gravitationsfeldgleichungen, University of Hamburg (dissertation, in German; title in English translation: Constructions and characterizations of solutions to Einstein's gravitational field equations)
- Ehlers, Jürgen (1973). „Survey of general relativity theory”. Ur.: Israel, Werner. Relativity, Astrophysics and Cosmology. D. Reidel. str. 1–125. ISBN 978-90-277-0369-9.
- Ehlers, J. (1993), „Contributions to the relativistic mechanics of continuous media”, Gen. Rel. Grav., 25 (12): 1225—1266, Bibcode:1993GReGr..25.1225E, doi:10.1007/BF00759031
- Ehlers, Jürgen (januar 1997), „Examples of Newtonian limits of relativistic spacetimes” (PDF), Classical and Quantum Gravity, 14 (1A): A119—A126, Bibcode:1997CQGra..14A.119E, doi:10.1088/0264-9381/14/1A/010
- Ehlers, Jürgen (2005), „Modelle in der Physik”, Modelle des Denkens, Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, str. 35—40 (in German, English translation of contribution title: Models in physics; English translation of title: Models of thinking)
- Ehlers, Jürgen (2006a), „Physikalische Erkenntnis, dargestellt am Beispiel des Übergangs von Newtons Raumzeit zu Einsteins spezieller Relativitätstheorie”, Ur.: Balsinger, Philipp W.; Kötter, Rudolf, Die Kultur moderner Wissenschaft am Beispiel Albert Einstein, Elsevier/Spektrum Akademie Verlag, str. 1—16, Arhivirano iz originala 24. 03. 2018. g., Pristupljeno 28. 05. 2019 (in German, English translation of title: Gaining knowledge in physics, shown for the example of the transition from Newton's spacetime to Einstein's special theory of relativity)
- Ehlers, Jürgen (2006b), „Mathematik als "Sprache" der Physik”, Praxis der Naturwissenschaften – Physik in der Schule, 55, Arhivirano iz originala 20. 04. 2017. g., Pristupljeno 28. 05. 2019 (in German, English translation of title: Mathematics as the "language" of physics)
- Ehlers, Jürgen (2007), „Pascual Jordan's Role in the Creation of Quantum Field Theory”, Ur.: Ehlers, J.; Hoffmann, D.; Renn, Jürgen, Pascual Jordan (1902–1980). Mainzer Symposium zum 100. Geburtstag. Preprint Nr. 329, Max Planck Institute for the History of Science, str. 23—35
- Ehlers, J.; Fahr, H. J. (1994), „Urknall oder Ewigkeit”, Bild der Wissenschaft, June: 84
- Ehlers, J.; Geren, P.; Sachs, R. K. (1968), „Isotropic solutions of Einstein-Liouville equations”, J. Math. Phys., 9 (9): 1344—1349, Bibcode:1968JMP.....9.1344E, doi:10.1063/1.1664720
- Ehlers, Jürgen; Kundt, Wolfgang (1962), „Exact Solutions of the Gravitational Field Equations”, Ur.: Witten, Louis, Gravitation: An Introduction to Current Research, New York: John Wiley & Sons, str. 49—101
- Ehlers, Jürgen; Pirani, F. A. E.; Schild, Alfred (1972). „The geometry of free fall and light propagation”. Ur.: O'Raifeartaigh, L. General Relativity. Papers in Honor of J. L. Synge. Clarendon Press. str. 63–84. ISBN 978-0-19-851126-7.
- Ehlers, J.; Rosenblum, A.; Goldberg, J. N.; Havas, Peter (1976), „Comments on gravitational radiation damping and energy loss in binary systems”, Astrophys. J., 208: L77, Bibcode:1976ApJ...208L..77E, doi:10.1086/182236.
- Ehlers, Jürgen; Rudolph, Ekkart (1977), „Dynamics of extended bodies in general relativity center-of-mass description and quasirigidity”, General Relativity and Gravitation, 8 (3): 197—217, Bibcode:1977GReGr...8..197E, doi:10.1007/BF00763547.
- Ellis, George (2009), „Editorial note to: Pascual Jordan, Jürgen Ehlers, and Wolfgang Kundt, Exact solutions of the field equations of the general theory of relativity”, General Relativity and Gravitation, 41 (9): 2170—2189, Bibcode:2009GReGr..41.2179E, doi:10.1007/s10714-009-0868-9
- Ellis, George; Krasiński, Andrzej (2007), „Editors' comment”, General Relativity and Gravitation, 39: 1941—1942, Bibcode:2007GReGr..39.1929S, doi:10.1007/s10714-007-0448-9, Arhivirano iz originala 03. 03. 2016. g., Pristupljeno 28. 05. 2019
- Henning, Eckart; Kazemi, Marion (2011). Chronik der Kaiser-Wilhelm-/Max-Planck-Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften 1911–2011. Berlin: Dunker & Humblot. ISBN 978-3-428-13623-0. (in German)
- Frolov, Valeri P.; Novikov, I. D. (1998). Black Hole Physics. Kluwer. ISBN 978-0-7923-5145-0.
- Geroch, R. (1971), „A method for generating new solutions of Einstein's field equation. I”, J. Math. Phys., 12 (6): 918—924, Bibcode:1971JMP....12..918G, doi:10.1063/1.1665681
- Hawking, Stephen W.; Ellis, George F. R. (1973). The large scale structure of space-time. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-09906-6.
- Huisken, Gerhard; Nicolai, Hermann; Schutz, Bernard (2008), Obituary: Jürgen Ehlers (PDF), Max Planck Institute for Gravitational Physics, Arhivirano iz originala (PDF) 11. 5. 2011. g.
- Huisken, Gerhard; Nicolai, Hermann; Schutz, Bernard (2009), „Zum Tod von Jürgen Ehlers”, Ur.: Berlin-Brandenburgische Akademie der Wissenschaften, Jahrbuch 2008 (PDF), Oldenbourg, str. 92—96, Arhivirano iz originala (PDF) 02. 05. 2013. g., Pristupljeno 28. 05. 2019 (in German)
- Israel, Werner (1987). „Dark stars: the evolution of an idea”. Ur.: Hawking, Stephen W.; Israel, Werner. 300 Years of Gravitation. Cambridge University Press. str. 199—276. ISBN 978-0-521-37976-2.
- Jordan, P.; Ehlers, J.; Sachs, R. K. (1961), „Beiträge zur Theorie der reinen Gravitationsstrahlung”, Akad. Wiss. Lit. Mainz, Abh. Naturwiss. Kl., 1 (in German, English translation of title: Contributions to the theory of pure gravitational radiation)
- Köhler, Egon; Schattner, Ruprecht (1979), „Some results on pseudorigid motions”, General Relativity and Gravitation, 10 (8): 709—716, Bibcode:1979GReGr..10..709K, doi:10.1007/BF00756906
- Liddle, Andrew (2003). An Introduction to Modern Cosmology (2nd ed.). John Wiley & Sons. ISBN 978-0-470-84835-7.
- Lütjen-Drecoll, Elke, ur. (2008), Newsletter 1/08 (PDF), Akademie der Wissenschaften und der Literatur Mainz[mrtva veza] (in German)
- Mars, Marc (2001), „Space-time Ehlers group: Transformation law for the Weyl tensor”, Class. Quantum Grav., 18 (4): 719—738, Bibcode:2001CQGra..18..719M, arXiv:gr-qc/0101020 , doi:10.1088/0264-9381/18/4/311
- Olive, D. I. (1996), „Exact Electromagnetic Duality”, Nucl. Phys. B Proc. Suppl., 45A (1): 88—102, Bibcode:1996NuPhS..45...88O, arXiv:hep-th/9508089 , doi:10.1016/0920-5632(95)00618-4
- Nicolai, Hermann; Ellis, George; Schmidt, Bernd (2009), „Editorial”, General Relativity and Gravitation, 41 (9): 1897, Bibcode:2009GReGr..41.1897., doi:10.1007/s10714-009-0867-x
- Oliynyk, Todd Andrew; Schmidt, Bernd (2009), „Existence of families of spacetimes with a Newtonian limit”, General Relativity and Gravitation, 41 (9): 2093—2111, Bibcode:2009GReGr..41.2093O, arXiv:0908.2832 , doi:10.1007/s10714-009-0843-5
- Perlick, Volker (2005), „Book review:Petters, A.O., Levine, H., Wambsganss, J.: Singularity theory and gravitational lensing”, Gen. Relativ. Gravit., 37 (2): 435—436, Bibcode:2005GReGr..37..435P, doi:10.1007/s10714-005-0033-z
- Sachs, Rainer (2009), „Some memories of Juergen”, General Relativity and Gravitation, 41 (9): 1903—1904, Bibcode:2009GReGr..41.1903S, doi:10.1007/s10714-009-0784-z
- Rogalla, Thomas (28. 12. 2001), „Namen: Prof. Dr. Jürgen Ehlers”, Berliner Zeitung, Arhivirano iz originala 15. 05. 2015. g., Pristupljeno 28. 5. 2013 (in German)
- Schmidt, Bernd, ur. (2000). Einstein's Field Equations and their Physical Implications. Selected Essays in Honour of Jürgen Ehlers. Springer. ISBN 978-3-540-67073-5.
- Schücking, Engelbert (2000), „Jürgen Ehlers:Work and Style”, Annual Report 2000 (PDF), Max Planck Institute for Gravitational Physics, str. 46—47, Arhivirano iz originala (PDF) 11. 6. 2007. g.
- Schutz, B. F. (1996), „Making the Transition from Newton to Einstein: Chandrasekhar's Work on the Post-Newtonian Approximation and Radiation Reaction” (PDF), J. Astrophys. Astron., 17 (3–4): 183—197, Bibcode:1996JApA...17..183S, doi:10.1007/BF02702303
- Seitz, S.; Schneider, P.; Ehlers, J. (1994), „Light propagation in arbitrary spacetimes and the gravitational lens approximation”, Class. Quantum Grav., 11 (9): 2345—2383, Bibcode:1994CQGra..11.2345S, arXiv:astro-ph/9403056 , doi:10.1088/0264-9381/11/9/016
- Trümper, Joachim (2009), „Nachruf auf Jürgen Ehlers”, Jahrbuch der Bayerischen Akademie der Wissenschaften 2008 (PDF), str. 152—154[mrtva veza]
- Weber, Peter; Borissoff, Irene, ur. (1998), Handbuch der Wissenschaftlichen Mitglieder, Max-Planck-Gesellschaft zur Förderung der Wissenschaften e.V., str. 38 (in German, English translation of title: Handbook of Scientific Members).
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Jirgen Elers na sajtu MGP (jezik: engleski)
- Jürgen Ehlers in the German National Library catalogue
- Pages In Memoriam Jürgen Ehlers Arhivirano na sajtu Wayback Machine (9. avgust 2020) at the Albert Einstein Institute