Josip Frank

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Josip Frank
Lični podaci
Datum rođenja(1844-04-10)10. april 1844.
Mesto rođenjaOsijek, Austrijsko carstvo
Datum smrti17. decembar 1911.(1911-12-17) (67 god.)
Mesto smrtiZagreb, Austrougarska

Josip Jozua Frank (Osijek, 10. april 1844 — Zagreb, 17. decembar 1911) je bio hrvatski političar.

Bio je samostalni zastupnik u Hrvatskom saboru (od 1884). Pristupio je Stranci prava nakon stranačkoga raskola sa Antom Starčevićem utemeljio "Čistu stranku prava", koju je vodio nakon Starčevićeve smrti. Frank je odustao od Starčevićeve borbe za nezavisnu Hrvatsku i politike nesukobljavanja sa Srbima, i zalagao se za trijalističko uređenje Austrougarske i raspirivao je sukobe sa Srbima.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Josip Frank je rođen u Osijeku 10. aprila 1844. godine. Po rođenju je bio Jevrejin, a kasnije se pokatoličio.[1] Maternji jezik mu je bio nemački. Učio je gimnaziju u Osijeku, a pravne nauke u Beču. Godine 1872. otvorio je u Zagrebu advokatsku kancelariju. Do 1876. godine držao je štampariju u kojoj je "tiskao" list "Glasnik biskupije bosansko-srijemske". Od 1877. godine počeo je izdavati u Zagrebu režimske Agramer Presse, a kad je ova bila zabranjena Kroatische Post, koju je ubrzo stigla ista sudbina. U periodu od 1877. do 1890. godine istupao je Frank u političkom životu samostalno, ne priključivši se nijednoj političkoj stranci. Bio je u to vreme dopisnik uglednih stranih listova, poput budimpeštanskog "Pester Lioyda" i bečkog "Neue Freie Presse".[2]

Zanimao se naročito finansijskim odnosima Hrvatske prema Ugarskoj. Godine 1880. izabran je u zagrebačko gradsko zastupništvo, u kome je radio do 1894. godine. Izabran je 1884. godine za poslanika u hrvatskom saboru, gdje se 1890. godine priključio hrvatskoj Stranci prava. Ubrzo je uspeo da u stranci zauzme vodeće mesto.

Zbog sukoba sa Franom Folnegovićem, Josip Frank je, zajedno s Antom Starčevićem, Eugenom Kumičićem i Milom Starčevićem istupio iz kluba Stranke prava. Nakon toga uslijedio je konačni raskol Stranke prava, a stranačka struja koju su predvodili Starčević i Frank, prerasla je u "Čistu stranku prava" sa stranačkim dnevnikom "Hrvatsko pravo".[3]

Srbofobija[uredi | uredi izvor]

Od samih početaka političkog delovanja bio je dosledan u širenju mržnje prema srpskom narodu, kao i njegov duhovni vođa Ante Starčević. Nakon Starčevićeve smrti 1896, Josip Frank budući je već imao Starčevićevu podršku, preuzeo vodstvo stranke te je potom učvrstio njen položaj, i tako joj osigurao političku budućnost.[3]

Zajedno sa političkim prethodnikom Ante Starčevićem, pripadao je velikohrvatskoj političkoj struji iz koje će se izroditi ustaški pokret Ante Pavelića.[4] Osnovao je frankovačke legije koje su bile preteče kasnijih ustaških bojni.

Dana 1, 2. i 3. septembra 1902, on je organizator antisrpskih demonstracija u Zagrebu.[5] Rulja predvođena frankovačkim huškačima i u izvesnoj meri zaštićena vlašću, tri dana je razarala dućane, ustanove i stanove srpske u Zagrebu, bacajući na ulice i spaljujući njihovu robu.[6] U neredima je teže i lakše povređeno oko stotinu lica, napadnutih Srba, čuvara reda i izgrednika. Do sličnih izgreda protiv Srba, došlo je tada i u Karlovcu i Slavonskom Brodu.[7]

Stjepan Radić je rekao da je to svinjski posao koji će osramotiti Hrvate sledećih 100 godina.[8] Suprotno njemu, Josip Frank je u Saboru pohvalio izgrednike da su počinili zaslužno delo za Hrvatsku. On nije krio da je u prvim redovima učestvovala njegova "Čista stranka prava" sa svojim privrženicima.[9]

U vreme aneksione krize i zagrebačkog veleizdajničkog procesa, Stjepan Radić je u novinama "Dom" pisao o osnivanju legije dobrovoljaca pristalica Frankove stranke prava: Ustrojila se naime 'Hrvatska narodna legija', tj. oružana četa 'za odbranu hrvatske domovine' (...) No najstrašnije je ovo: Ovo što hoće legija, to je ne samo mržnja, to je gotovo klanje Srba. I onda oni koji su za legiju, govore, da će se Bosna, u kojoj ima oko 700.000 Srba, sjediniti s Hrvatskom da te Srbe 'žedne hrvatske krvi', ili mi pokoljemo, ili oni zbilja popiju našu krv.[10]

Saveznike u političkoj borbi od 1906. godine Frank traži u kraljevskom dvoru i krugu oko prestolonaslednika Franca Ferdinanda.[3]

Progresivni hrvatski političar Ivan Ribar je napomenuo da je Josip Frank zajedno sa visokim vojnim krugovima u Beču, sklopio sporazum po kome bi u slučaju sukoba sa Srbijom, nakon aneksije Bosne i Hercegovine, trebalo masakrirati i proterati Srbe iz Hrvatske.[11]

Kraj karijere[uredi | uredi izvor]

Godine 1908. došlo je do raskola u stranci. Stranačka struja, tzv. milinovci, predvođena Milom Starčevićem, napušta te godine stranku, i osniva Starčevićevu stranku prava. No, ni to nije pokolebalo Josipa Franka u njegovom provođenju vlastitih političkih ideja. Sledeće 1909. godine je oboleo, i od tada je njegov uticaj na politiku bio minimalan.

Stranka se od tada sve više približava krugu katoličkih intelektualaca, okupljenih oko lista Hrvatstvo pravo s kojima se krajem 1910. godine ujedinila te promenila ime u Kršćansko-socijalna stranka prava. Već krajem 1911, dolazi do dogovora između Kršćanske-socijalne stranke prava i Starčevićeve stranke prva, oko ujedinjenja u Stranku prava. Tako se stranka vratila svom starom imenu, a ujedinjenjem s "milinovcima" još više je ojačala. Stranku je tada vodio dr Tomašić, koga je nasledio Slavko Cuvaj. No, Josip Frank ubrzo, na poslednji dan izbora 17. decembra 1911. godine u Zagrebu umire.

Ostavio je u stranci čitav niz političara, koji su nastavili njegovu ideologiju. Jedan od njih je bio i Ante Pavelić, kasnije osnivača ustaškog pokreta i poglavnika Nezavisne Države Hrvatske.

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Tomasevich 2002, str. 4.
  2. ^ Stjepan Matković: "Čista stranka prava", Zagreb 2001.
  3. ^ a b v [1] Arhivirano na sajtu Wayback Machine (14. septembar 2005), Pristupljeno 27. 4. 2013.
  4. ^ Radoslav Grujić, Apologija srpskog naroda u hrvatskoj i Slavoniji, Prosveta, Beograd, 1989
  5. ^ Miller 1998, str. 53–54.
  6. ^ M. Marjanović, Stjepan Radić, 65.
  7. ^ Vasilije Krestić, Genocidom do Velike Hrvatske, Gambit (2002). str. 119.
  8. ^ Radić pred zagrebačkim sudom, Branik, 1902, 126
  9. ^ Vasilije Krestić, Genocidom do Velike Hrvatske, Gambit (2002). str. 121.
  10. ^ Dom, 20. 11. 1908, br. 47, 2.
  11. ^ Krestić 1998, str. 146.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Josip Frank na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Јосип_Франк&oldid=27549304”