Andijci

Andijci

Ukupna populacija
5800 (2010)
Regioni sa značajnom populacijom
Dagestan	---
Jezici
Andijski jezik, Avarski jezik, Ruski jezik

Mapa Dagestana u Rusiji

Zastava Dagestana

Andijci (rus. Андийцы, engl. Andis) narod su koji živi u sjevernim državama, a najveći broj njih trenutno živi u Severnokavkaskom federalnom okrugu, u Dagestanu, koji je inače najveća ruska republika na sjevernom Kavkazu.

Ime i jezik

Andijci se nazivaju još čianijci po imenu njihovog najvećeg sela, Čiani (koje je poznatije po imenu Andi). Imena mesta u službenoj upotrebi su sva na avarskom jeziku. Andijski jezik pripada andijskoj podgrupi, sjeverozapadne (avaro-ando-didojske) grupe dagestanskih jezika. Andijci unutar svojih teritorija imaju određene razlike. Jedna razlika je vezana za dijalekte. Naime, Andijci posjeduju dva dijalekta: gornjoandijski, ili andijski dijalekt, i donjoandijski, ili munijsko-kvanhidatlijski dijalekat. Andi nemaju pisanu formu svog jezika, pa umjesto toga koristi se literarni jezik Avara. Avarski jezik je široko rasprostranjen među Andijcima zbog bliskih istorijskih i ekonomskih veza. Pored avarskog jezka, danas je rasprostranjen i ruski jezik, prvenstveneno zbog toga što je to jedan od zvaničnih jezika Dagestana. O andijskom jeziku je urađeno vrlo malo istraživanja. Prvu akademsku monografiju o njemu napisao je A. Dir (1903. godine) i zasnovana je na materijalima prikupljenim iz sela Andi. Andijski je takođe proučavao J. Sulejmanov.

Područje

Andijci danas žive u devet sela na sjeverozapadnom dijelu planinskog područja Dagestana: Andi, Gunha, Gagatli, Rikvani, Zilo, Muni, Kvanhidatli i drugim selima. Najveće od njih su Andi i Gagatli, u kojima ima više od 1. 000 domaćinstava. Osim sela postoje i brojna rasuta andijska naselja. Različiti prirodni uslovi Andijanskog okruga oblikuju se srednjim prelazima rijeke Andijski Kojsu i okolnim planinskim područjem. Administrativno svih devet andijskih sela u Dagestanu pripada Botlihskom regionu. Na sjeveru i istoku njihovi su susjedi Avari, jugoistočno Karatinci, južno Bagulali, na zapadu Godoberinci i na sjeverozapadu Botlihci.

Stanovništvo

Andijci su najveći narod unutar Andijske grupe. Po zvaničnom popisu iz 1926. godine broj ove populacije je bio 7.681. Međutim, od tada se smatraju Avarima. Dodatni podaci koji potiču iz izveštaja ekspedicija i naučnih knjiga su sledeći:

Godina	Broj stanovništva
1926.	7 681
1958.	8 000
1967.	8 000-9 000

Kultura

Andijci imaju karakteristike zajedničke za kavkaski tip balkansko-kavkaske rase: relativno svijetlu pigmentaciju, masivnost lobanje u predelu lica i iznad prosječnu visinu. Takođe, prepoznatljive su karakteristike za kaspijski tip.

U pogledu njihove etničke kulture, Andijci su povezani sa Avarima i drugim Ando-Didijskim narodima. Njihove kulture su veoma slične, gotovo da se preklapaju. Razlike u materijalnoj kulturi i običajima su očigledne samo u detaljima (npr. odeći).

Religija

Andijci su muslimani (suniti). Posebnost u istoriji njihove religije jeste da su se dve različite religije širile u slivu rijeke Andijski Kojsu od 9. do 12. vijeka: islam su sa juga širili Arapi koji su osvojili ovo područje u 8. vijeku, dok su hrišćanstvo sa sjevera, propagirali vladari Gruzije i Kahetije. Hrišćanstvo je izgubilo tu borbu. Hrišćanstvo je potisnuto Timurovom ekspedicijom u 14. vjeku, koja je jednom zauvek utvrdila islam. Andijci su nastavili da praktikuje široko rasprostranjeno paganstvo uz islam. Tragovi paganizma postoje i danas.

Istorija

Narodi ovog regiona imaju zajedničku istoriju i procesi njihovog razvoja su, u glavnom, odraz procesa razvoja kod Avara u smislu političke etno-kulturne tradicije. Avare su prvi put spomenuli kao etničku grupu drevni pisci koji su poznavali Avariju kao Serira. U 8. vjeku strane sile su se zainteresovale za Avariju i ovaj interes je nastavio i danas. Prvi koji su stigli bili su Arapi, a sledile su mongolsko-tatarske horde u 12. i 13. vijeku. U periodu od 14. do 17. vijeka Avare su pljačkale i ubijale vojske i Turske i Persije. U 18. vjeku Rusi su se zainteresovali za Avariju i do početka 19. vjeka su je osvojili. Andijska teritorija je zvanično bila ujedinjena sa Rusijom 1806. godine, iako je stvarna centralizovana vlast sposobna da sprovede kolonijalnu politiku stigla tek 1870. godina. Zahvaljujući činjenici da su Andijci izolovani od ostatka Avarije, uticaj stranih sila je bio relativno mali. Osnova andijskog političkog sistema postala je slobodna zajednica koja se sastojala od svih devet Andijskih sela. Zbog nedostatka poljoprivrednog zemljišta i pašnjaka, došlo je do nekoliko vojnih susreta i sukoba, što je sačuvano u andijskom istorijskom sećanju kao tradicionalno neprijateljstvo prema Botlihcima. U andijskom društvu tradicionalni feudalni odnosi nisu razvijeni, o zajedničkim pitanjima je diskutovano i odlučivano na sastancima zajednice, na kojima su birani lideri i sudije. Od 18. vjeka postojala je tendencija da administrativne titule budu nasljedne.

Ekonomija

Ekonomiju andijskog društva odredilo je okruženje. Planinsko zemljište nije bilo pogodno za oranje, ali bogati pašnjaci su bili idealni za razvoj sezonskog stočarstva. Takođe, rasprostranjen je bio i uzgoj ovaca, a mogli su se naći i volovi i konji koji su korišćeni kao životinje za vuču. Tilaža se praktikovala u malom stepenu i sa sasvim izuzetnim rezultatima, postignutim kroz odličan sistem navodnjavanja i kultivaciju terase. Uzgajani usjevi bili su pšenica i raž, a kasnije i krompir. Prinos je i dalje bio nedovoljan za potrebe Andijaca i žito za hljeb je moralo da se dobije iz sela iz ravnica u podnožjima planina.

Razvijena je čvrsta ekonomska saradnja između naroda sliva rijeke Andijski Kojsu pri čemu su se različite zajednice i sela specijalizovale za određene grane proizvodnje. Za Andijce kažu da su bili poznati po šivanju crnih vunenih buraka. Cijeli region je bio poznat po svojim sajmovima i entuzijazmom za trgovinu. Tokom prve decenije 20. vjeka, Andijci su, preko svojih suseda, upoznali dvije vrste separatističkih pokreta: nacionalistički i verski. Nacionalistički pokreti bili su povezani sa pokretom nezavisnosti Avara i Gruzijaca, a religiozni sa panislamizmom. Andijci su podržavali oba ova pokreta, ali nisu favorizovali nikakav nezavisni nacionalni separatizam.

Gore pomenutim pokretima su se suprotstavljali boljševici koji su došli na vlast u Rusiji 1917. godine, a u Dagestanu tek tri godine kasnije, 1920. godine. Boljševička ideologija uticala je na mentalitet kolonijalne politike centralnih sila i inostranog rada u tom regionu. Sovjetska vlast je potčinjavala svoje protivnike i odmah započela reorganizaciju koristeći sva moguća sredstva. Fizičko uništavanje i neprijateljstvo nastavili su se u andijskom društvu do Drugog svjetskog rata. Konflikt je počeo 1918. godine, politikom združivanja severo-zapadne Avarije sa planinskom republikom, osnovanom 1917. godine, i nastavila je sa ofanzivom sovjetskih trupa od 1919. do 1921. godine. Vrhunac masovnog uništenja bio je kolektivizacija, što je omogućilo sovjetskim vlastima da izbrišu svoje poslednje protivnike u andijskom društvu. Glavna optužba protiv sovjetske vladavine jeste da je centralno planiranje promenilo razvoj Andijaca kao naroda i prekinulo njegov kontinuitet kroz upečatljive obrazovne i ekonomske politike i ideološku propagandu.

Rezultati kolektivizacije su postali očigledni u materijalnoj, ali i intelektualnoj kulturi. Antinacionalistički stav u sovjetskoj obrazovnoj politici manifestuje se najočiglednije u odsustvu andijskog jezika i obrazovnog sistema na andijskom jeziku (u nižim razredima avarski jezik se koristi, u višim razredima se koristi samo ruski). Pored toga, školski propisi i nastavni planovi su pod uticajem ideologije centralne vlasti, koja se u velikoj mjeri razlikuje od islamske tradicije. Postoje neke anti-nacionalističke osobine unutar ekonomskog sistema koje se prepliću, kojima se i dalje nastavlja sprovođenje principa kolonijalizma. Gubitak izolacije, rast industrijalizacije i urbanizacije u okrugu i porast obrazovnih standarda rezultirali su promjenama u andijskoj etničkoj kulturi.

Elementi evropske urbane kulture, primjetne u svim sferama materijalne kulture, počeli su da prodiru u andijska selo. Posebno zapanjujuće promjene su vidljive u načinu odjevanja. Postoji značajan porast popularnosti sovjetskih običaja, međutim, ovo je ograničeno jer većina stanovništva i dalje poštuje tradicionalne venčane, sahrane i radne običaje. Međutim, organska veza između običaja i načina razmišljanja i temperamenta nestaje. Na primjer, još uvijek postoje običaji prizivanja kiše, ali ljudi više ne vjeruju da ceremonija daje rezultate. Napuštanje verskih tradicija takođe je dovelo do širenja alkoholizma. U svim navedenim tendencijama postoji podela starijih i mlađih generacija, stare generacije se drže prošlosti, a mladi se trude da idu u korak sa modernim svijetom. Lingvistički postoji tendencija da se asimiluje sa Avarima. Ovo je rezultat bliskih ekonomskih i kulturnih veza, kao i činjenica da je avarski jezik taj koji se koristi u nastavi i medijima. Većina stanovništva je dvojezična, ali andijski se govori samo kod kuće.

Istraživanja

Istraživanje porijekla Andijaca je komplikovano, kao i kod svih naroda Dagestana. Teorija teritorijalne izolacije sada je napuštena jer svi narodi koji žive u basenu rijeke Andijski Kojsu imaju bliske ekonomske i kulturne veze. Postoji razlog za pretpostavku da ove veze imaju dugu istoriju i da su postojale vekovima. Sadašnja hipoteza koja objašnjava diferencijaciju planinskih dagestanskih jezika jeste da je rezultat rasprostranjenog polistrukturnog političkog sistema, zasnovanog na malim administrativnim jedinicama, slobodnim zajednicama i pridruženim zajednicama. U ovakvoj vrsti sistema etnokulturni proces uključuje integracione i različite trendove razvoja. Integracija utiče na ceo društveni sistem, dok diferencijacija utiče na neke delove društva (zajednicu itd.). Ova vrsta polistrukturnog političkog sistema mogla bi uticati na razliku u jeziku, izraženu u različitim jezičkim upotrebama svakog malog sistema.

Vidi još

• Kavkaski Avari
• Arčinci
• Andijski jezik