Danilo Medaković

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Za druge upotrebe, pogledajte Medaković (višeznačna odrednica).
Danilo Medaković
Danilo Medaković
Lični podaci
Datum rođenja(1819-01-26)26. januar 1819.
Mesto rođenjaZrmanja, Austrijsko carstvo
Datum smrti5. novembar 1881.(1881-11-05) (62 god.)
Mesto smrtiZagreb, Austrougarska

Danilo Medaković (Zrmanja, 26. januar 1819 — Zagreb, 5. novembar 1881)[1] bio je srpski istoričar, publicista, štampar i izdavač. Bio je sekretar kneza Mihaila i kneza Miloša Obrenovića u Beču. Od 29. jula 1864. godine bio je dopisni član Srpskog učenog društva.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Danilo je ime dobio iz pravoslavnog kalendara, po Sv. proroku Danilu, jer je rođen na taj dan. Bio je sin trgovca Mihajla Medakovića, koji se često bavio u Karlovcu i učestvovao u javnom i kulturnom životu, bio prenumerant knjiga.[2] Osnovnu školu završio je u Gračacu, gimnaziju u Zadru (1838) - sve na nemačkom jeziku.

Nakon školovanja dolazi 1840. godine u Kneževinu Srbiju, gde se zaposlio kao knežev činovnik u Kragujevcu. Bio je prvobitno i domaći učitelj i pratilac Miloševoj deci - kneževićima. Sa knezom Milošem je prešao u Austriju i postao njegov sekretar. Zahvaljujući materijalnoj pomoći kneza Miloša završio je prava u Beču i istoriju na Filozofskom fakultetu u Berlinu. Doktorirao je istoriju (filozofiju) 1847. godine u Berlinu.[3]

Po povratku iz Nemačke pozajmio je novac od Jevrema Obrenovića i otvorio štampariju u Novom Sadu 1847. godine. U Medakovićevoj štampariji prvo je štampan list "Vjesnik" Konstantina Bogdanovića, koji dotad izlazio u Pešti.

Zbog problema (sa vlastima) sa radom u Novom Sadu preneo je tajno štampariju (polovinu) 1848. godine u Karlovce. Ostatak štamparije i slovolivnica novosadske razgrabljeni su 12. juna 1849. godine.[4] Vlasnik kuće u kojoj je bila štamparija sapundžija Jovan Jeftić je malo toga uspeo da spase. Osnovao je Danilo i bio prvi predsednik Društva srpskog napretka u Sremskim Karlovcima. Ovo društvo mu je pomoglo da pokrene list Napredak (14.novembra 1848). To je bio prvi list koji je štampan Vukovim pravopisom. U uverenju da su novine najbolje sredstvo da vide „čega se treba čuvati, za čim valja ići i šta uobšte raditi valja“, Medaković i njegovi prijatelji postavili su pred sebe zadatak da se bore za slobodu, nezavisnost i ujedinjenje srpskog naroda u zasebnoj i samostalnoj državi. Medaković je u Napretku bez okolišenja konstatovao da su Srbi uzalud lili krv za odbranu Austrije i zaštitu carskih interesa, i da treba da vojuju protiv svih „dušmana Slovenstva“, a „za narod, slobodu i kralja narodnog“. Kada se kritički oborio na srpsko Praviteljstvo (vladu), taj broj novina mu je zaplenjen.

Delatnost[uredi | uredi izvor]

U svojoj štampariji štampao je veliki broj književnih dela značajnih za srpsku kulturu: sabrana dela Dositeja Obradovića u 10 knjiga, Daničićev prevod Muravljevih Pisma o službi božjoj, prvi deo Petranovićeve Istorije književnosti. Izdavao je kalendare Godišnjak i Lasta a posle zabrane Napretka časopis Južna pčela (1851 — 1852), književni dodatak Sedmica (1852—1858) i Napredak (1848 — 1864). Godine 1858. je štampao Školski list, prvi srpski pedagoški časopis.[5] Kada je Južna pčela nasilno ugušena, Danilo Medaković je ostao bez posla u svojoj štampariji i podneo je zahtev novom guverneru Johanu Koroniniju da izdaje politički list pod imenom Srbski dnevnik Uplatio je kauciju od 2.500 forinti i dobio dozvolu: 3. jula 1852. izašao je prvi broj, a ubrzo i književni dodatak Sedmica, za koju je rečeno da je „dala krila srpskoj beletristici“. Kao tumač srpske nacionalno-političke misli, Srbski dnevnik postao je najznačajniji i najčitaniji list u Srpstvu toga doba i stekao veliku popularnost u narodu, a vlasti su ga zbog smelog pisanja u korist srpskih interesa plenile i zabranjivale. Zamoren od neprestane borbe, Medaković se posle sedam godina povukao, uredništvo prepustio 1859. Jovanu Đorđeviću, a štampariju (pečatnju) s brzotiskom prodao episkopu Platonu Atanackoviću.

Bio je saizdavač lista Pozornik Vojvodstva Srbije a kraće vreme i urednik Vestnika. Medaković je pomagao bugarsku emigraciju u njenim nacionalnim stremljenjima, a kako se radilo o propagandi koja je negirala sve srpsko na jugu, to je išlo na štetu srpskim nacionalnim interesima. Danilo je bio 1857. godine izdavač, odgovorni urednik i štampač, njihovog lista Bъlgarska dnevica.[6] Uz taj list Medaković "izdaje i odgovara" i za bugarski časopis kao dodatak "za nauku i zabavu" - Dunavskij Lebed (labud), koji se pojavio iste 1857. godine takođe u Novom Sadu. Izabran je za dopisnog člana Društva srpske slovesnosti. U Beogradu je 1860. godine bio profesor Liceja.[7] Pored uredničko-izdavačkog rada bavio se i književnošću i proučavanjem istorije. U proučavanju istorije značajna mu je knjiga Povjesnica srbskog naroda od najstarijih vremena do 1850. godine (1-4, Novi Sad, 1851 — 1852).

Bila je to slavna, obrazovana i preduzetna porodica Medaković, čiji su pripadnici činili društvenu elitu, u sredinama u kojima su delovali. Danilom brat bio je Milorad Medaković (1824—1897), sin Bogdan Medaković (1852—1923), a praunuk Dejan Medaković (1922—2008).

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „Danilo Medaković na sajtu SANU”. SANU. Pristupljeno 1. 8. 2020. 
  2. ^ Jevta Popović: "Sveslavije ili Panteon", Budim 1831. godine
  3. ^ "Otadžbina", Beograd 1882. godine
  4. ^ "Glasnik Istorijskog društva u Novom Sadu", Novi Sad 1936.
  5. ^ Selihar, Karla, 1972- . - "Školski list" i bibliografija pedagoške i udžbeničke literature / Karla Selihar. - Napomene i bibliografske reference uz tekst. - Rezime ; Summary ; Rezюme. - Bibliografija: str. 249. - U: Pedagogija. - God. 71, br. 2 (2016), str. 245-250 COBISS.SR 225094924
  6. ^ "Bъlgarska dnevica", Novi Sad 1857. godine
  7. ^ Vuk St. Karadžić: "Praviteljstvujušći sovjet Serbski za vremena Karađorđeva...", Beč 1860. godine

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Данило_Медаковић&oldid=27103153”