Ivan Kukuljević Sakcinski

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ivan Kukuljević Sakcinski
Lični podaci
Datum rođenja(1818-05-29)29. maj 1818.
Mesto rođenjaVaraždin, Austrijsko carstvo
Datum smrti1. avgust 1889.(1889-08-01) (71 god.)
Mesto smrtiDvorac Puhakovec u Zagorju, Austrougarska

Ivan Kukuljević Sakcinski (Varaždin, 29. maj 1816 — dvorac Puhakovec u Zagorju, 1. avgust 1889)[1] bio je hrvatski političar, istoričar, književnik i predsednik Matice hrvatske.[2]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Poreklo i obrazovanje[uredi | uredi izvor]

Potiče iz plemićke porodice Kukuljević Sakcinski. Otac Antun bio je hrvatski političar, zastupnik u zajedničkom hrvatsko-ugarskom saboru u Požunu i vrhovni direktor škola u Hrvatskoj.

Školovao se u gimnaziji u Varaždinu i Zagrebu, kod jezuita[3], gde je i maturirao 1831. godine. Potom upisuje Vojnu akademiju u Kremsu. Već tokom školovanja piše prve književne radove na nemačkom jeziku.

Vojnička karijera[uredi | uredi izvor]

Godine 1833. stupio je u vojsku, a tri godine kasnije (1836) postao je oficir u Beču. Od 1837. godine, kada je upoznao Ljudevita Gaja[2], postaje oduševljeni pristalica ilirizma. Godine 1840. premešten je u Milano[2]. Samo godinu dana kasnije napušta vojsku, vraća se u Hrvatsku, i uključuje se u politički život boreći se protiv mađarizacije i cenzure.

Političar[uredi | uredi izvor]

Kao jedan od vođa ilirskog pokreta održao je prvi govor na hrvatskom jeziku u Hrvatskom saboru 1843. godine. Tokom Revolucije 1848-49. bio je jedan od članova vlade trijumvirata, arhivar, odbornik zemaljske odbrane i predstojnik odeljenja za prosvetu u Banskom veću. Zalagao se za saradnju Južnih Slovena, ali i Slovena uopšte u Habzburškoj monarhiji. Na njegov predlog 1848. organizovan je Sveslovenski kongres u Pragu[2]. Njegovi saborski govori štampani su još pre revolucije u Beogradu, u ilegalnom ilirskom listu Branislav. U maju 1848. ban Josip Jelačić poslao ga je, zajedno sa Stevanom Hrkalovićem, u misiju kod patrijarha Josifa Rajačića u Sremske Karlovce, gde je bio izaslanik pri Glavnom odboru, i kod Ilije Garašanina u Beograd, da bi pregovarao o stvaranju srpsko-hrvatske političke zajednice i o vojnoj saradnji u slučaju mađarskog napada.[4]

Za vreme Bahovog apsolutizma (1851—1860) povukao se iz javnog života i posvetio nauci i književnosti. Po ukidanju režima postao je zagrebački veliki župan (1861). Približio je političke stavove Beču, odvojio se od Narodne stranke i sa Ivanom Mažuranićem osnovao Samostalnu narodnu stranku (1863)[2]. Imenovan je 1865. za banskog namesnika. Nakon austro-ugarske nagodbe 1867. smenjen je sa svih funkcija.[4]

Književni rad[uredi | uredi izvor]

Naslovna strana prve knjige Arkiva za povjestnicu jugoslavensku

Najpoznatije delo Kukuljevića Sakcinskog je Juran i Sofija ili Turci kod Siska, junačka igra u trih činih (1839), prva hrvatska drama ilirskog razdoblja[1], posvećena pobedi hrišćanske vojske nad Turcima kod Siska 1593. godine. Napisao je i tragediju Marula (1879) i zbirke pesama Slavjanke (1848) i Povijesne pjesme (1874).[5]

Naučni rad[uredi | uredi izvor]

Osnovao je Društvo za jugoslavensku povjestnicu i starine (1850) i časopis Arkiv za povjestnicu jugoslavensku[2] (izlazio 1851-75. u 12 svesaka).[4] Bio je načelnik i osnivač Hrvatskog arheološkog društva.[5] Prikupio je i izdao brojne izvore za hrvatsku istoriju, napisao je biografski leksikon sa 800 biografija umetnika, a smatra se i pionirom hrvatske naučne bibliografije.

Bio je jedan od potpisnika Bečkog književnog dogovora 1850. o zajedničkom književnom jeziku Srba i Hrvata.[4]

Akademik[uredi | uredi izvor]

Naslovna strana zbirke istorijskih izvora Nadpisi sredovječni i novovjeki na crkvah, javnih i privatnih sgradah itd. u Hrvatskoj i Slavoniji (1891)

Bio je potpredsednik Matice ilirske (1851—1859) i predsednik Matice hrvatske (1874—1889)[2]. Počasni član Jugoslavenske akademije znanosti i umjetnosti bio je od 1886. godine.[5] Korespondentni član Društva srpske slovesnosti bio je od 1858, a dopisni član Srpskog učenog društva od 1864. godine.[6]

Smrt[uredi | uredi izvor]

Preminuo je 1. avgusta 1889. godine u dvorcu Puhakovec kraj Svetog Križa Začretja u Hrvatskom Zagorju. Sahranjen je u ilirskoj arkadi na zagrebačkom groblju Mirogoj.

Zaostavština[uredi | uredi izvor]

Po Ivanu Kukuljeviću Sakcinskom je nazvana najviša nagrada za postignuća u bibliotekarskoj struci, Kukuljevićeva povelja, koju od 1968. dodjeljuje Hrvatsko knjižničarsko društvo.[2]

Mišljenje srpskih savremenika[uredi | uredi izvor]

Patrijarh Josif Rajačić ga je optužio, nakon jedne izjave date na saboru 1861, da poistovećivanjem Srba i Hrvata želi da negira prava i identitet Srba u Hrvatskoj, i da je cilj njegovog političkog delovanja asimilacija. Sličnog mišljenja kasnije je bio i Dimitrije Ruvarac.[4]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Milisavac, Živan, ur. (1984). Jugoslovenski književni leksikon (2. izd.). Novi Sad: Matica srpska. str. 409. 
  2. ^ a b v g d đ e ž „Kukuljević Sakcinski, Ivan”. enciklopedija.hr. Pristupljeno 1. 2. 2022. 
  3. ^ Koprek, Ivan (2007). Thesaurus Archigymnasii, Zbornik radova u prigodi 400. godišnjice Klasične gimnazije u Zagrebu (1607. - 2007). Zagreb. str. 911. 
  4. ^ a b v g d Srpski biografski rečnik knjiga 5, Kv-Mao. Novi Sad: Matica srpska. 2011. str. 433. 
  5. ^ a b v „Kukuljević Sakcinski, Ivan”. www.enciklopedija.hr. 
  6. ^ „IVAN KUKULjEVIĆ-SAKCINSKI”. www.sanu.ac.rs. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Иван_Кукуљевић_Сакцински&oldid=26887771”