Italijanska istočna Afrika

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Mapa Italijanske istočne Afrike s danapnjim granicama država.

Italijanska istočna Afrika (ital. Africa Orientale Italiana; akronim: AOI) bila je kratkotrajna italijanska kolonija u istočnoj Africi proglašena 9. maja 1936. nakon italijanske pobede u Drugom italijansko-abisinskom ratu. Kolonija se sastojala od Etiopije i prethodno osvojenih kolonija Italijanske Somalije i Eritreje. Italijanska istočna Afrika je povećana u avgustu 1940. kad je dotadašnja Britanska Somalija okupirana i uključena u AOI. Ponekad se delom ove tvorevine smatra i Libija koja je međutim imala specijalan status, kao nezavisna italijanska kolonija Africa Settentrionale Italiana (Italijanska severna Afrika).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Ova kolonija nastala je 1936. za vreme Musolinijevog fašističkog režima, nakon italijanske pobede protiv Etiopije u Drugom italijansko-abisinskom ratu. Nakon toga su dve dotadašnje italijanske odvojene kolonije Eritreja i Italijanska Somalija spojene zajedno s Etiopijom u Italijansku istočnu Afriku s Adis Abebom kao glavnim gradom. Kraljevina Italija je ovu koloniju izgubila nakon sukoba sa savezničkim snagama u Istočnoj Africi u Drugom svetskom ratu.

Režim te kolonije bio je osobito grub prema većinskom etiopskom stanovništvu, koje se opiralo italijanskoj okupaciji i vlasti, za razliku od stanovništva Eritreje i Somalije, koje je znatno benevolentnije dočekalo Italijane. Stanje se pogoršalo 1937. nakon neuspelog atentata na italijanskog potkralja Rodolfa Gracijanija. On je lično naredio nasilno zauzimanje manastira Debre Libanos u kojem su se sakrili atentatori, prilikom kojeg su poginuli neki monasi i monahinje[1]. Taj manastir za veliku većinu običnih Etiopljana ima sveto značenje tako da se nakon toga produbio jaz između Italijana i lokalnog stanovništva. Još veća mržnja na Italijane se okomila nakon njihove odmazde poznate kao Jaketit 12 nad stanovnicima Adis Abebe kad je italijanska vojska pobila hiljade stanovnika.[1][2]

Fašistička kolonijalna politika u suštini se svodila na stari rimski okušani princip, divide et impera (podeli pa vladaj). Oni su za svoje vladavine nastojali da oslabe pozicije dotadašnjih vladara Etiopije, orijentalno-pravoslavnih hrišćana Amharaca na račun do tada potčinjenih eritrejskih muslimana Tigranja i Somalaca. Amharske teritorije dodeljivane su eritrejskim i somalskim governima[1] delimično i kao nagrada za podršku koju je eritrejska vojska (Askari) pružila Italijanima u borbi protiv Etiopije 1936. godine.[1]

Musolinijev fašistički režim imao je velike ambicije sa Istočnom Afrikom. Praktički se sav bezemljaški jug Italije nameravao preseliti u Afriku, da tamo osnuju farme i razviju neki manji posao[1], ali se u realnosti malo tog realizovalo. Vrlo malo Italijana se upustilo u tu pustolovinu, i od tog malog broja većina se uputila u Eritreju, do 1940. svega 3200 italijanskih farmera naselilo se u Etiopiji, a to je bilo svega 10% od planiranog broja.[3] Etiopija je bila veliko razočaranje za većinu italijanskih kolonista, zbog velikog nepoverenja lokalnog stanovništva, teških i skromnih uslova za život, izuzetno teškog terena i velike nesigurnosti izvan malobrojnih gradova[3]. Za razliku od Etiopije, u Eritreji je za italijanske koloniste stanje bilo puno povoljnije, tako da se tamo naselilo oko 80.000 kolonista.[4]

Italijanska istočna Afrika koštala je zemlju maticu izuzetno puno. Njen budžet za 1936/1937. iznosio je 19.136 miliona lira, jer je trebalo puno uložiti u izgradnju neophodne infrastrukture[1]. Za poređenje, celokupni prihod tadašnje Kraljevine Italije bio je za tu godinu samo 18.581 miliona lira.[1] Ti troškovi osiromašili su državnu blagajnu, ali su s druge strane pomogli Kraljevini Italiji da prebrodi posledice ekonomske krize i ima visok procenat zaposlenih. Italijani su izgradili 18.794 km asfaltnih puteva po pravoj divljini, tako da je 1940. Adis Abeba bila povezana sa lukama u Asmari i Mogadišu. Oni su izgradili i oko 900 km železničkih pruga, povezali su Adis Abebu sa lukom Asab na Crvenom moru. Izgradili su prve hidrocentrale, brane i mostove po rekama, povezali važnije gradove telefonskim i telegrafskim linijama i osnovali puno preduzeća koja su činila osnovicu privrede zemlje; "Compagnie per il cotone d'Etiopia" (industrija pamuka); "Compagnia etiopica del latte e derivati" (mlečna industrija); "Cementerie d'Etiopia" (industrija cementa); "Compagnia etiopica mineraria" (rudarska industrija); "Imprese elettriche d'Etiopia" (električna energija); "Compagnia etiopica degli esplosivi" (industrija naoružanja); "Industria per la birra dell'AOI" (pivarska industrija); "Trasporti automobilistici (Citao)" (transport). Za svoje kratkotrajne vladavine imali su planove izgradnje savremene Adis Abebe, kao dostojne prestonice svoje Africa Orientale italiana, ali te planove nisu uspeli dokraja da realizuju zbog izbijanja Drugog svetskog rata.[5]

Drugi svetski rat[uredi | uredi izvor]

Mapa italijanske istočne Afrike, sa pet provincija.
Novčanica od 100 italijanskih istočnoafričkih lira.

U junu 1940, na samom ulasku Kraljevine Italije u Drugi svetski rat, AOI je postao velika pretnja britanskim interesima u Africi. Uspešan italijanski napad iz AOI-a preko Sudana mogao je teritorijalno povezati ovu koloniju s drugom italijanskom kolonijom Libijom, čime bi se izolovali važni položaji Britanaca u Egiptu i Suecki kanal. S druge strane, AOI je bio izolovan od Italije budući da je kolonija bila okružena britanskim snagama u Sudanu, Keniji i Britanskoj Somaliji. Dotadašnji pomorski pristup koloniji preko Sueckog kanala, bio je onemogućen jer je britanska mornarica blokirala Suecki kanal za italijanske brodove, tako da su malobrojne pošiljke neophodnog materijala stizale vazdušnim putem.

Na početku istočnoafričke kampanje, italijanska vojska u koloniji imala je ukupno 291 000 vojnika, uključujući i lokalne snage, koje su bile slabo opremljene i loše uvežbane. Veliki nedostatak italijanskih snaga u koloniji bio je i razbacanost italijanskih garnizona, loša povezanost i slaba logistika (nedostatak municije i goriva). Uprkos svim tim nedostacima vojska kolonije je 1940. zauzela Britansku Somaliju i priključila je Itlijanskoj istočnoj Africi. Ovo je bila jedina pobeda u ratu koje je Kraljevina Italija dobila sama, bez nemačke pomoći. Međutim taj uspeh nije dugo egzistirao, svega oko godinu dana, jer je britanski afrički korpus krenuo u kontraofanzivu. Nakon zauzimanja snažnog italijanskog garnizona Keren u Eritreji 27. marta 1941. kojeg je branio general Orlando Lorencini i opkoljavanja luke Masava 8. aprila, Kraljevina Italija izgubila je Eritreju. Nakon tog su britanske trupe krenule u unutrašnjost Etiopije, te ubrzo zauzele planinsku utvrdu Amba Alagi u maju, te nakon toga 28. novembra prisilile poslednje italijanske jedinice generala Giljelma Nasija u Gondaru na predaju. To je bio kraj Italijanske istočne Afrike.

Nakon pada Gondara, jedan deo italijanske vojske odlučio se za nastavak borbe i prešao na gerilsku borbu. Italijanska gerilska vojska imala je oko 7000 vojnika koji se nisu hteli predati Saveznicima. Oni su skoro dve godine čekali na dolazak udruženih italijansko-nemačkih snaga pod vođstvom Romela, ali se nakon njegovog poraza kod El Alamejna (5. novembar 1942), njihova nada rastopila, tako da je njihova želja za daljom borbom od tada znatno zamrla.

Administracija[uredi | uredi izvor]

Na čelu vlade kolonije bio je italijanski potkralj, a formalni šef te države bio je italijanski kralj Viktor Emanuel III. Kolonija je kraljevskim proglasom 1. juna 1936. podeljena na pet administrativnih jedinica, governa.

Governo Sedište Stanovnika Oznaka Napomena
Amhara Gondar oko 2.000.000 AM
Eritreja Asmara oko 1.000.000 ER
Harar Harar 1.300.000 HA
Gala Sidama Džima 1.600.000 GS
Šoa Adis Abeba 300.000 SC do 1938. Governo di Adis Abeba (AA)
Somalija Mogadiš 1.300.000 SOM Miđijurtina i Obija bili su lokalni sultanati pod italijanskom kontrolom

Amhara, Gala Sidama, Harar i Šoa pre su bili delovi Etiopskog carstva.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ e Cannistraro 1982, str. 5
  2. ^ Sarti 1974, str. 191
  3. ^ a b Cannistraro, str. 6
  4. ^ Italian industries and companies in Eritrea Arhivirano na sajtu Wayback Machine (29. april 2009), Pristupljeno 23. 4. 2013.
  5. ^ Addis Abeba 1939 Urbanistic and Architectural Plan Arhivirano na sajtu Wayback Machine (22. jul 2011)

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Antonicelli, Franco (1961). Trent'anni di storia italiana 1915—1945. Saggi series 295, Torino : Einaudi, 387 str.  (jezik: italijanski)
  • Cannistraro, Philip V. (1982). Historical Dictionary of Fascist Italy. Westport, Conn.; London: Greenwood Press. ISBN 978-0-313-21317-5.  (jezik: engleski)
  • Del Boca, Angelo Italiani in Africa Orientale: La caduta dell'Impero, Biblioteca universale Laterza 186, Roma : Laterza. 1986. ISBN 978-88-420-2810-9. (jezik: italijanski)
  • Mockler, Anthony Haile Selassie's War: The Italian-Ethiopian Campaign, 1935-1941, New York : Random House. 1984. ISBN 978-0-394-54222-5. (jezik: engleski)
  • Sarti, Roland The Ax Within: Italian fascism in action, New York : New Viewpoints. 1974. ISBN 978-0-531-06498-6. (jezik: engleski)
  • Mauri, Arnaldo (1967). Il mercato del credito in Etiopia. Milano, Giuffrè. str. 504.  (jezik: italijanski)

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Италијанска_источна_Африка&oldid=27571746”