Karl Ernst Riter
| Karl Ernst Riter | |
|---|---|
 | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 17. februar 1792. |
| Mesto rođenja | Estonija, Ruska Imperija |
| Datum smrti | 16. novembar 1876. (84 god.) |
| Mesto smrti | Dorpat, Ruska Imperija |
| Obrazovanje | Univerzitet u Tartuu |
| Naučni rad | |
| Polje | Biologija, embriologija, geologija, meteorologija, geografija |
| Institucija | Ruska akademija nauka Rusko geografsko društvo |
Karl Ernst Riter (Karl Ernst Riter fon Ber) (rus. Карл Эрнст фон Бэр), (1792, Estonija — 1876, Dorpat) bio je prirodnjak, biolog, geolog, meteorolog, geograf i jedan od osnivača embriologije.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 17. februara 1792. godine u Estoniji u baltičkonemačkoj plemićkoj porodici. Detinjstvo je proveo u Lasila Manoru, Estoniji. Njegovi preci uglavnom su bili doseljenici iz Vestfalija.[1]
Obrazovanje[uredi | uredi izvor]
Školovao se za viteza u Sabornoj školi u Revalu (Talin) i „Imperial Univerzitetu“ u Dorpatu (Tartu), od kojih je u svakoj stekao kvalitetno obrazovanje.[2][3]
Tokom školovanja, 1812. godine, bio je poslat u Rigu kako bi pomogao gradu nakon opsade Napoleonove vojske. Tokom boravka u Rigi, pokušao je da pomogne bolesnima i ranjenima, i tada shvatio da je njegovo dotadašnje obrazovanje predstavljalo loš izbor. Nakon što je diplomirao, obavestio je svog oca da želi u inostranstvo kako bi se posvetio obrazovanju koje je predtavljalo njegov životni poziv.
Nakon odlaska iz Tartua, nastavio je školovanje u Berlinu, Beču i Vircburgu, gde ga je Dolinger (nem. Ignaz von Döllinger) uveo u novu oblast embriologije.
Karijera[uredi | uredi izvor]
Godine 1817. postao je profesor na Univerzitetu „Konigcberg“ (nem. Albertus-Universität Königsberg). Redovni profesor zoologije postao je 1821. godine a potom i anatomije 1826. godine.
Kratko je predavao i u Sankt Peterburgu, tokom 1829. godine, ali se ubrzo vratio u Konicberg.
U Sankt Peterburg ponovo je otišao 1834. godine, kada se pridružio ruskoj Akademiji nauka.[4] U periodu od 1834—1846. godine, bio je posvećen zoologiji a zatim je radio na uporednim istraživanjima anatomije i fiziologije (1846-62).
Njegova interesovanja bila su: anatomija, ihtiologija, etnografija, antropologija i geografija. u Rusiji se pridružio velikim terenskim istraživanjima, uključujući i istraživanje ostrva Nova Zemlja.
Poslednje godine života (1867-76) proveo je u Dorpatu, gde je postao jedan od vodećih kritičara Čarlsa Darvina.[5]
Doprinosi[uredi | uredi izvor]
Embriologija[uredi | uredi izvor]
Studirao je rani razvoj životinja. Otkrio je blastulu fazu razvoja i notohord[6].
Zajedno sa Hajnc Kristijanom Panderom (Heinz Christian Pander)[7] i na osnovu rada Kaspar Friedriha Volfa (Caspar Friedrich Wolff)[8] , opisao je svoju teoriju klica, sloja razvoja, (Ektoderm, Mezoderm i endoderm). Kao princip različitih vrsta, stvorio je temelj komparativne embriologije[9] u knjizi „Preko evolucione istorije životinja“ (1828).
Završio je istraživanje evoluciju jajne ćelije na kome je radio Edgar Alen, američki anatom i filozof. Istraživanje je završio i objavio 1827. godine, na Akademiji nauka u Sankt Peterburgu.[10]
Formulisao je ono što je postalo poznato kao zakoni embriologiji:
- Opšte karakteristike grupe kojoj pripada embrion razvoja pred posebnim karakteristikama
- Opšti strukturni odnosi se na isti način formiraju pre najviše specifične pojave
- Oblik datom embrionu ne konvertuje se na drugim određenim oblicima, ali se odvaja se od njih
- Embrioni viših životinja nikada ne liče na odrasle životinje, kao što su manje razvijene, već je to samo njen embrion
Evolucija[uredi | uredi izvor]
Iz studija komparativne embriologiji, verovao je u transmutaciju vrsta ali je kasnije odbacio teoriju prirodne selekcije koju je predložio Čarls Darvin. Tvorac je ranog filogenetskog stabla u kome je otkrio ontogene i filogeniju embriona kičmenjaka.
Verovao je teoriju teleološke snage u prirodi koja se odnosila na oblik evolucije ortogeneze.
Geološka i geograska istraživanja[uredi | uredi izvor]
Termin „Baerova teorija“ primjenjuje se na nepotvrđenom ideji da se na severnoj hemisferi, erozija javlja uglavnom na desnoj obali reke, dok se južnoj hemisferi javlja sa leve strane. U svojoj temeljnoj teoriji, koja nikada nije formulisana, erozija reka zavisi od smera toka (na severnoj hemisferi, reka teče od juga ka severu, prema teoriji, razjeda njenu desnu obalu, a dok je u istoj hemisferi, teče od severa ka jugu narušava levu stranu, zbog Koriolisovog efekta.
Istražvao je ostrvo Novu Zemlju 1837. godine i prikupljao biološke uzorake.
Bio jedan od osnivača ruskog geografskog društva.
Proučavao je biološko vreme - percepciju vremena u različitih organizama.
Nagrade i priznanja[uredi | uredi izvor]
- Izabran je za počasnog, stranog, Američke akademije nauka i umetnosti 1849. godine
- Član Kraljevske švedske akademije nauka, 1850. godine
- Predsednik Estonijske matice prirodnih nauka u periodu 1869—1876. godine
- Suosnivač i prvi predsednik ruskog Entomološkog društva
- Član akademije nauka i umetnosti Kraljevine Holandije
Nasleđe[uredi | uredi izvor]
Njegove biste nalaze se na Tom Hilu u Tartu, Lasila u Estoniji i na Zoološkom muzeju u Sankt Petersburgu u Rusiji.
Pre nego što je Estonija krunu konverzovala u evro, novčanica od 2 krune nosila je njegov portret.
„Ber ostrvo“ nosi njegovo ime zbog velikih doprinosa u istraživanju meteorologije (1830- 1840) u Arktiku.
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Biografija
- ^ Saborna škola
- ^ Univerzitet u Dorpatu
- ^ Akademija nauka u Sankt Petersburgu
- ^ Darvin u Rusiji
- ^ Notohord (notochord)
- ^ „Heinz Christian Pander”. Arhivirano iz originala 31. 05. 2016. g. Pristupljeno 20. 05. 2016.
- ^ Enciklopedija
- ^ Medicinski rečnik
- ^ Biografija
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
,_1902_Wellcome_M0007837.jpg)
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
| Akademske | |
| Umetničke | |
| Ljudi | |
| Ostale | |
