Srpsko nacionalno vijeće (Hrvatska)
.jpg)
Srpsko nacionalno vijeće (SNV) je bilo političko telo Srba u Hrvatskoj, koje je osnovano 25. jula 1990. godine na velikom narodnom saboru u Srbu, a konstituisano je 31. jula na zasedanju u Kninu. U sastav SNV ulazili su: srpski zastupnici u Saboru Republike Hrvatske, predsednici srpskih opština u Hrvatskoj i predsednici srpskih političkih stranaka u Hrvatskoj. Za predsednika SNV izabran je Milan Babić, tadašnji predsednik Skupštine Opštine Knin i potpredsednik Srpske demokratske stranke. Tokom 1990. i 1991. godine, SNV je imalo istaknutu ulogu u političkom životu srpskog naroda u tadašnjoj jugoslovenskoj federalnoj jedinici Hrvatskoj. Zalagalo se za ravnopravnost, konstitutivnosti i autonomiju Srba u Hrvatskoj u slučaju ostanka Hrvatske u sastavu Jugoslavije, odnosno za ostvarivanje prava na samoopredeljenje i ostanak tamošnjih srpskih oblasti u sastavu Jugoslavije u slučaju secesije Hrvatske.[1][2][3]
Delatnost SNV[uredi | uredi izvor]
Potreba za stvaranjem šireg političkog tela koje bi okupilo predstavnike srpskog naroda u Hrvatskoj javila se kao odgovor na sve izraženiju secesionističku politiku novih hrvatskih vlasti u odnosu na Jugoslaviju, što je došlo do punog izražaja nakon pobede Hrvatske demokratske zajednice na prvim višestranačkim izborima u Hrvatskoj, održanim u proleće 1990. godine. Kada je režim Franje Tuđmana najavio sprovođenje ustavne reforme koja je sadržala elemente secesionističke politike u odnosu na Jugoslaviju, predstavnici srpskog naroda su pokrenuli inicijativu za šire političko organizovanje Srba u Hrvatskoj, a tu nicijativu su predvodili čelnici Srpske demokratske stranke u Hrvatskoj, čiji je predsednik bio Jovan Rašković. Stoga je sazvan veliki narodni saboru u Srbu koji je zakazan za 25. jul, a taj datum je izabran zbog toga što su hrvatske vlasti odlučile da upravo toga dana bude izvršeno proglašenje spornih amandmana na Ustav Republike Hrvatske, što je i učinjeno na zasedanju Sabora Republike Hrvatske u Zagrebu, ali bez prisustva većine srpskih zastupnika koji su toga dana učestvovali u radu velikog narodnog sabora u Srbu.[1][2][3]
Na saboru u Srbu bili su okupljeni brojni predstavnici srpskog političkog, privrednog, kulturnog i crkvenog života sa područja tadašnje jugoslovenske federalne jedinice Hrvatske, koji su tom prilikom usvojili Deklaraciju o suverenosti i autonomiji srpskog naroda u kojoj su formulisani stavovi o suverenitetu, autonomiji i konstitutivnosti Srba u Hrvatskoj i očuvanju Jugoslavije kao zajedničke države. Radi ostvarivanja proklamovanih ciljeva, formirana su i dva posebna politička tela: Srpski sabor (predstavničko telo) i Srpsko nacionalno vijeće (izvršno telo).[4]
Neposredno po održavanju sabora u Srbu, novoizabrano Srpsko nacionalno vijeće je 31. jula održalo svoju konstitutivnu sednicu u Kninu, na kojoj je doneta odluka o organizovanju referenduma o autonomiji Srba u Hrvatskoj, koji je sproveden u periodu od 19. avgusta do 2. septembra.[5] Pošto je rezultat referenduma bio potvrdan, SNV je 30. septembra 1990. godine donelo odluku da se pristupi ostvarenju pune političke i teritorijalne autonomije srpskog naroda u Hrvatskoj, nakon čega su otpočele pripreme za prerastanje tadašnje Zajednice opština Sjeverne Dalmacije i Like (ZOSDL) u srpsku autonomnu oblast. To je realizovano 21. decembra 1990. godine, kada je ZOSDL transformisana u Srpsku Autonomnu Oblast Krajinu.[6]
Zajedničkom odlukom Srpskog nacionalnog vijeća i Izvršnog vijeća SAO Krajine od 28. februara 1991. godine, usvojena je Rezolucija o razdruživanju Republike Hrvatske i SAO Krajine, čime je SAO Krajina istupila iz sastava Hrvatske, ostajući u sastavu Jugoslavije kao poseban politički entitet.[7]
Nedugo potom, Izvršno vijeće SAO Krajine je 1. aprila (1991) bez sazivanja krajinske Skupštine i bez širih političkih konsultacija sa Srpskim nacionalnim vijećem i zvaničnim Beogradom donelo odluku kojom se proglašava ujedinjenje SAO Krajine sa Republikom Srbijom,[8] čime je otvorena kriza u odnosima između Knina i Beograda, a takođe su do izražaja došla i razna neslaganja unutar SNV. Nakon prerastanja Izvršnog vijeća u Vladu SAO Krajine,[9] na čelu sa Milanom Babićem kao predsednikaom Vlade (29. maj 1991. godine) značaj SNV je počeo da opada, na šta su se nadovezale i dublje političke podele između Babića i Raškovića, usled čega je rad SNV vremenom zamro.
Sastav SNV (1990-1991)[uredi | uredi izvor]
| Srpsko nacionalno vijeće (1990-1991) | |||
|---|---|---|---|
| ime i prezime | dužnost | predstavlja | slika |
| dr Milan Babić | predsednik | predsednik SO Knin |
|
| David Rastović | potpredsednik | predsednik SO Donji Lapac | |
| dr Jovan Rašković | član | predsednik SDS |
|
| mr Mile Dakić | član | predsednik JSDS | |
| Jovan Opačić | član | saborski zastupnik iz Knina | 
|
| dr Dušan Zelenbaba | član | saborski zastupnik iz Knina | 
|
| Radoslav Tanjga | član | saborski zastupnik iz Knina | |
| Ratko Ličina | član | saborski zastupnik iz Gračaca | |
| Dušan Ergarac | član | saborski zastupnik iz Donjeg Lapca | |
| Vojislav Lukić | član | predsednik SO Gračac | |
| Sergej Veselinović | član | predsednik SO Obrovac | |
| Zdravko Zečević | član | predsednik SO Benkovac | |
| Velibor Matijašević | član | predsednik SO Glina | |
| paroh Veljko Bosanac | član | predstavnik SPC | |
| Dušan Vještica | sekretar | ||
Vidi još[uredi | uredi izvor]
- Sabor u Srbu
- Zajednica opština Sjeverne Dalmacije i Like
- SAO Krajina
- Referendum o autonomiji Srba u Hrvatskoj
- Referendum o statusu SAO Krajine
- Referendum o nezavisnosti Hrvatske
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Dakić 1994.
- ^ a b Dakić 2002.
- ^ a b Radišić 2002.
- ^ Rupić 2007, str. 39-44.
- ^ Rupić 2007, str. 47-56.
- ^ Rupić 2007, str. 120-124.
- ^ Rupić 2007, str. 141-142.
- ^ Rupić 2007, str. 160-161.
- ^ Rupić 2007, str. 178-181.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Dakić, Mile (1994). Srpska Krajina: Istorijski temelji i nastanak. Knin: Iskra.
- Dakić, Mile S. (2002). Krajina kroz vijekove: Iz istorije političkih nacionalnih vjerskih i ljudskih prava srpskog naroda u Hrvatskoj. Beograd: Vedes.
- Jarčević, Slobodan (2005). Republika Srpska Krajina: državna dokumenta. Beograd: Miroslav.
- Ličina, Ratko (2016). Republika Srpska Krajina: državna dokumenta: Hronologija događaja sa dokumentacijom. 1. Beograd: Miroslav.
- Ličina, Ratko (2016). Republika Srpska Krajina: državna dokumenta: Hronologija događaja sa dokumentacijom. 2. Beograd: Miroslav.
- Petrović, Ilija (1994). Srpsko nacionalno vijeće Slavonije, Baranje i Zapadnog Srema. Novi Sad: Cvetnik.
- Petrović, Ilija (1996). Od vijeća do republike: Slavonija, Baranja i Zapadni Srem. Novi Sad: Cvetnik.
- Radišić, Dragan (2002). Hronologija događaja na prostoru prethodne Jugoslavije 1990-1995. Banja Luka: Glas srpski.
- Rupić, Mate, ur. (2007). Republika Hrvatska i Domovinski rat 1990.-1995. Dokumenti. 2. Zagreb: Hrvatski memorijalno-dokumentacijski centar Domovinskog rata.