Toma Jovanović (lekar)
Dr Toma Jovanović (Vranje, 17. septembar 1899 — Sarajevo, februar 1987) bio je jedan od prvih srpskih malariologa, lekar i upravnik u više medinciskih ustanova Srbije i Makedonije i prvi direktor Higijenskog zavoda u Vranju.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Osnovnu školu i nižu gimnaziju završio je u Vranju, a četiri razreda više gimnazije u Skoplju. Medicinski fakultet u Beogradu upisao je 1920. godine, sa prvom generacijom studenata. Studije je završio na Sveučilištu u Zagrebu 1925. godine, a 1926. je promovisan u Doktora medicine. Lekarski staž obavio je u Državnoj bolnici u Beogradu, a zatim radio u Skoplju, Velesu, Leskovcu.
Specijalističke studije iz malariologije završio je 1931. godine u Parizu, kod profesora dr Emila Brumpta (Alexandre Joseph Émile Brumpt) kao stipendista „Lige naroda“ u Ženevi.
Po povratku sa specijalizacije 1931. godine, biva postavljen za upravnika Doma narodnog zdravlja u Bitolju, a 1933. godine za upravnika Doma narodnog zdravlja u svom rodnom Vranju. Za vreme Drugog svetskog rata napušta Vranje i odlazi za Beograd, zatim u Higijenski zavod u Nišu, a 1944. godine postavljen je za glavnog epidemiologa grada Smedereva. Nakon rata, 1945. godine se vraća u Vranje, kao upravnik Doma narodnog zdravlja, zatim upravnik i direktor Higijenskog zavoda u Vranju, gde je ostao do penzionisanja 1961. godine. Dobitnik je brojnih priznanja i nagrada.
Umro je u Sarajevu, 1987. godine, a njegovi posmrtni ostaci preneseni su u Vranje, po njegovoj izričitoj želji, gde je i sahranjen na Šapranačkom groblju.[1]
Porodica[uredi | uredi izvor]
Otac Tome Jovanovića, Mijalko Jovanović „Ježa“, bio je predsednik udruženja abadžija Vranja. Imao je abadžijsku radnju u današnjem centru Vranja i u njoj je uvek radilo više kalfi i pojedinih šegrta, koji su pored učenja zanata sticali znanja i o porodičnom životu i ekonomici. Učesnik u Kolubarskoj bitci 1914.godine. Dva puta tokom Prvog svetskog rata izvođen na streljanje od strane bugarskih okupacionih snaga.
Majka Savka, sestra Marija, braća Đorđe i Ranko. Stariji brat, Đorđe, preživeo je Albansku golgotu 1915/16. Mlađi brat, Ranko (Stošić) bio je major Jugoslovenske vojske u otadžbini. U doba okupacije bio je komandant južnog sektora i komandant četničkog štaba br. 110. Oslobođenje ga je zateklo u Jugoslaviji, ali se brzo nakon oslobođenja ilegalnim kanalima prebacuje u Italiju.[2]
Školovanje[uredi | uredi izvor]
Toma Jovanović je osnovnu školu pohađao od školske 1906/1907. do 1909/1910. godine u Vranju.
Gimnaziju u Vranju pohađao je od školske 1910/1911. do 1913/1914. godine.
Po završetku Prvog svetskog rata, krajem 1918. godine upisao je osamnaestomesečni tečaj pri Skopskoj gimnaziji, u koji su uračunati V, VI, VII i VIII razred gimnazije, kako bi nadoknadili izgubljeno vreme školovanja. U Skopskoj gimnaziji završio je tečaj sa višim tečajnim ispitom, školske 1919/1920. godine.
Prvu godinu Medicinskog fakulteta u Beogradu upisao je 2. XII 1920. godine. Smatrajući da je fakultet u Zagrebu stariji od beogradskoga, 27. X 1921. godine upisao je drugu godinu na Medicinskom fakultetu u Zagrebu.
Apsolvirao na medicini 13.VI 1925.godine u Zagrebu.
Promovisan za Doktora medicinskih nauka 27. III 1926. godine.
Po završenim studijama, rešenjem Ministarstva narodnog zdravlja od 16. IV 1926. godine, postavljen za lekara pripravnika radi odsluženja staža pri Državnoj bolnici u Beogradu, u IX grupi I kategorije.[2]
Specijalizacija[uredi | uredi izvor]
Meseca juna 1931. godine, rešenjem Ministarstva narodnog zdravlja, a na predlog dr Andrije Štampara, upućen je kao stipendista „Lige naroda“ na Univerzitet u Parizu radi specijalizacije iz malariologije. Specijalizaciju je obavio kod profesora dr Emila Brumpta (Alexandre Joseph Émile Brumpt)
Praktični deo specijalizacije održavan je u školi za malariologiju u bolnici Navalmoral de la Mata (Cáceres) u Španiji.[1]
Službovanja[uredi | uredi izvor]
- Rešenjem Ministarstva narodnog zdravlja, N.br. 12776 od 23. III 1927. godine i 31. III 1927. godine, postavljen za lekara pripravnika pri Tropskom institutu u Skoplju.
- Posle rada na suzbijanju epidemije šarlaha u Velesu, premešten je iz Higijenskog zavoda u Skoplju za v.d. upravnika Zdravstvene stanice u Velesu, rešenjem Ministarstva zdravlja O.br. 7778 od 29. X 1929. godine.
- Po pokazanim rezultatima na radu kod ove Zdravstvene stanice, rešenjem Ministarstva zdravlja O.br. 6592 od 27. V 1930. godine, postavljen je za v.d. upravnika Doma narodnog zdravlja u Leskovcu.
- Po povratku sa specijalizacije premešten je za upravnika Doma narodnog zdravlja u Bitolju, rešenjem Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja br. 21456 od 28. XI 1931. godine.
- Na sopstveni zahtev premešten je za upravnika Doma zdravlja u Vranju, rešenjem Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja O.br. 18342 od 10. IX 1933. godine.
- Pored ove dužnosti, Rešenjem Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja O.br.17746 od 30. VIII 1934. godine određen je i za v.d. upravnika Sanatorijuma za tuberkulozu u Surdulici.
- Po ulasku okupacionih trupa u Vranje, meseca aprila 1941. godine, Rešenjem O.br. 5251 od 24. VI 1941. godine upućen je na rad u Higijenski zavod u Nišu.
- Po molbi je premešten za lekara zdravstvene stanice u Smederevu, rešenjem Ministarstva socijalne politike i narodnog zdravlja br.9046 od 5. IX 1942. godine. Tu radi na suzbijanju malarije i pegavog tifusa sve do oslobođenja, meseca oktobra 1944. godine.
- Po naređenju Vojnog odseka Narodnog odbora u Smederevu, br. 5 od 10. XI 1944. godine, biva mobilisan i postavljen za epidemiologa grada Smedereva.
- Po naređenju Povereništva narodnog zdravlja u Beogradu br.181 od 10. I 1945. godine, mobilisan je i upućen na teren radi suzbijanja pegavog tifusa na teritoriji okruga Beogradskog.
- Odlukom Predsedništva ASNOS-a, O.br.1409 od 10. II 1945. godine preuzet je za šefa odseka za malariju i parazitologiju Higijensko-epidemiološkog odeljenja Povereništva narodnog zdravlja.
- Na zahtev Okružnog odbora u Vranju, a po svom pristanku, rešenjem Povereništva zdravlja Srbije O.br. 3171 od 12. III 1945. godine premešten je za upravnika Doma narodnog zdravlja u Vranju.
Za vreme svog službovanja radio je i kao:
- član Savezne komisije za suzbijanje i iskorenjivanje malarije,
- Republički sanitarni inspektor,
- sanitarni inspektor Sreza Vranje,
- narodni odbornik Sreza Vranje,
- predsednik Saveta za narodno zdravlje Sreza Vranje,
- predsednik Upravnog odbora Bolnice u Vranju,
- predsednik Sreskog odbora Crvenog krsta u Vranju,
- član invalidske i penzione komisije u Vranju,
- član Upravnog odbora osnovne škole „Vuk Karadžić“ u Vranju,
- član Komisije za sanitarnu tehniku,
- član Komisije za stručni nadzor zdravstvenih ustanova,
- član Komisije za pregled projekata stambenih zgrada, vodovoda i dr.
Penzionisan je 1961. godine kao upravnik Zavoda za zdravstvenu zaštitu Vranja.[1]
Nagrade i odlikovanja[uredi | uredi izvor]
- Odlikovan Ordenom Svetog Save V reda
- Zlatni Krst - priznanje za zalaganje u radu Crvenog Krsta, 9. V 1957. godine;
- Zahvalnost Saveznog Zavoda za zdravstvenu zaštitu i Savetnika Svetske zdravstvene organizacije, ing. Carmine Ferullo, za postignute rezultate u pogledu iskorenjivanja malarije u Jugoslaviji - 18. IX 1963. godine, 0505 br. 68/326.
- Plaketa Srpskog lekarskog društva za rad u Podružnici Srpskog lekarskog društva – 1962. godine;
- Jubilarna pohvala (1944-1964) Glavnog odbora Crvenog Krsta;
- Diploma o sedmoseptembarskoj nagradi od strane Skupštine opštine Vranje od 7. IX 1969. godine, kao izraz društvenog priznanja za izuzetne rezultate u oblasti zdravstva.
- Plaketa Oslobođenja Vranja od strane Skupštine opštine Vranje, predata 7. IX 1974. godine;
- Zavod za zdravstvenu zaštitu u Vranju povodom 50-godišnjice osnivanja i rada preventivne zdravstvene organizacije u Vranju - Plaketu u znak zahvalnosti za dugogodišnju saradnju i doprinos u ostvarivanju zdravstvene zaštite stanovništva na području Zavoda za zdravstvenu zaštitu Vranje
- Plaketa UNICEF-a - 18. XII 1986. godine, povodom 40 godina UNICEF-a.[3]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v Stojčić Miroljub , Janjić Boža : „Per aspera ad astra – dr Toma Jovanović, autobiografija“, Zbornik radova sa VIII naučno-stručnog skupa „Istorija medicine, farmacije, veterine i narodna zdravstvena kultura“, Zaječar 2017. godine. ISBN 978-86-84483-39-5. str. 97.
- ^ a b dr Toma Jovanović „Autobiografija“ – arhivska građa Zavoda za javno zdravlje Vranje
- ^ „Uručene nagrade UNICEF-a”. Politika. 20. decembar 1986.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Stojčić Miroljub , Janjić Boža : „Per aspera ad astra – dr Toma Jovanović, autobiografija“, Zbornik radova sa VIII naučno-stručnog skupa „Istorija medicine, farmacije, veterine i narodna zdravstvena kultura“, Zaječar 2017. godine, str 97. {{page|year=|isbn=978-86-84483-39-5|pages=}}