Ustav Srbije iz 2006.
| Ustav Srbije iz 2006. | |
|---|---|
 Naslovna strana Ustava iz 2006. | |
| Tip | Ustav |
| Potpisan | 30. septembar 2006. |
| Datum primene | 8. novembar 2006. |
| Jezici | srpski |
 |
| Ovaj članak je deo serije o političkom sistemu Srbije |
Ustav Republike Srbije (poznat i kao Mitrovdanski ustav) usvojila je Narodna skupština Republike Srbije na posebnoj sednici održanoj 30. septembra 2006. godine. Pravni poredak Republike Srbije je jedinstven, a Ustav je najviši pravni akt Republike Srbije, sa kojim svi zakoni i drugi opšti akti doneti u Republici Srbiji moraju biti saglasni. Predlog novog Ustava je dobio podršku građana na referendumu održanom 28. oktobra i 29. oktobra 2006. na kome je za predlog novog Ustava glasalo 53,04% od ukupnog broja građana sa pravom glasa.
Prema konačnim rezultatima Republičke izborne komisije na referendum je izašlo 54,91% ili 3.645.517 birača, a za novi ustav glasala su 3.521.724 birača, odnosno 53,04%.[1]
Struktura Ustava[uredi | uredi izvor]
Ustavna preambula[uredi | uredi izvor]
Ustav se sastoji od preambule i 206 članova podeljenih u deset tematskih celina. Preambulom se ističe da da se taj ustav donosi polazeći od državne tradicije srpskog naroda i ravnopravnosti svih građana i etničkih zajednica u Srbiji. Nadalje, preambulom se ističe da je Kosovo i Metohija sastavni deo teritorije Srbije, koji ima položaj suštinske autonomije u okviru suverene države Srbije.
Ustavna načela[uredi | uredi izvor]
Na početku normativnog dela Ustava formulisana su ustavna načela, koja izražavaju osnovne odrednice državnog uređenja Srbije, kojima se ustavotvorac rukovodio pri uređivanju pojedinih instituta, kao i osnovne ciljeve kojima ustav teži. Ustavnim načelima Ustava Republike Srbije definiše se Republika Srbija, određuju se nosioci suverenosti, vladavina prava, podela vlasti, politički pluralizam, zabranjuju se sukobi interesa utvrđuju se simboli države, jezik i pismo, utvrđuje svetovnost države, pokrajinska autonomija i lokalna samouprava, zaštita nacionalnih manjina, utvrđuje ravnopravnost polova, međunarodni odnosi i položaj stranaca.
Ljudska i manjinska prava i slobode[uredi | uredi izvor]
Ustav garantuje široku paletu ljudskih prava, koja se mogu grupisati na lična prava i slobode, politička prava i slobode, socijalno-ekonomska i kulturna prava, posebna prava vezana za dete i porodicu i prava stranaca.
Ustavom je Republika Srbija definisana kao država srpskog naroda i svih građana koji u njoj žive, zasnovana na vladavini prava i socijalnoj pravdi, načelima građanske demokratije, ljudskim i manjinskim pravima i slobodama, kao i pripadnosti evropskim principima i vrednostima. Ustav sadrži krajnje opštu definiciju Republike Srbije, koja kroz načela koja slede dobija svoju punu razradu. Kao vrhovne vrednosti ističu se vladavina prava, socijalna pravda, građanska demokratija, zaštita ljudskih i manjinskih prava i sloboda i opredeljenost Srbije da poštuje i primenjuje evropske principe i vrednosti.[2]
Ekonomsko uređenje i javne finansije[uredi | uredi izvor]
Prema Ustavu, osnovu ekonomskog uređenja Srbije čine: tržišna privreda, otvoreno i slobodno tržište, sloboda preduzetništva, samostalnost privrednih subjekata i ravnopravnost privatne i drugih oblika svojine. Republika Srbija čini jedinstveno privredno područje sa jedinstvenim tržištem rada, kapitala i usluga, pri čemu se uticaj slobodne privrede na socijalni i ekonomski položaj zaposlenih usklađuje kroz socijalni dijalog između sindikata i poslodavaca.
Uređenje državne vlasti[uredi | uredi izvor]
Mada država po svojoj prirodi predstavlja jedinstven i celovit organizam, u smislu vršenja suverene vlasti na određenoj teritoriji, zbog sveobuhvatnosti poslova koje država obavlja u vršenju te vlasti moguće je govoriti o pojedinim funkcijama države. Ove svoje funkcije država ostvaruje preko pojedinih organa. Deo Ustava koji se odnosi na uređenje državne vlasti utvrđuje državne organe koji su nosioci pojedinih funkcija državne vlasti u Republici Srbiji, njihov sastav, položaj i odnos sa drugim organima u državi. Saglasno Ustavnom načelu podele vlasti, uređenje vlasti u Republici Srbiji počiva na podeli na zakonodavnu, izvršnu i sudsku vlast.[3] Osnovna funkcija državnog organa koji ima zakonodavnu vlast jeste donošenje zakona. Zakonodavnu vlast, prema Ustavu, vrši Narodna skupština. Osnovna funkcija državnog organa koji ima izvršnu vlast jeste neposredno i konkretno obavljanje mnoštva državnih poslova kojima je cilj izvršavanje zakona. Prema Ustavu, izvršnu vlast u Republici vrši Vlada. Sudska vlast ima funkciju očuvanja i zaštite utvrđenog pravnog poretka, a ostvaruje se donošenjem konkretnih pravnih akata, sudskih odluka, kojima se rešavaju sporni odnosi među pravnim subjektima, odnosno kojima se zapravo proverava da li su zakoni i drugi propisi pravilno bili primenjeni u konkretnim situacijama. Saglasno Ustavnom načelu podele vlasti, sudska vlast u Srbiji je nezavisna i pripada posebnim državnim organima — sudovima.
Ustavni sud[uredi | uredi izvor]
Ustavni sud je samostalan i nezavisan državni organ koji štiti ustavnost i zakonitost i ljudska i manjinska prava i slobode. Odluke Ustavnog suda su konačne, izvršne i opšte obavezujuće.
Ustavni sud čini 15 sudija koji se biraju, odnosno imenuju na devet godina. Pet sudija Ustavnog suda bira Narodna skupština sa liste od 10 kandidata koje Narodnoj skupštini predloži predsednik Republike. Pet sudija imenuje predsednik Republike sa liste od 10 kandidata koje mu predloži Narodna skupština. Pet sudija imenuje Opšta sednica Vrhovnog kasacionog suda Srbije sa liste od 10 kandidata koje zajednički predlažu Visoki savet sudstva i Državno veće tužilaca.[4]
Teritorijalno uređenje[uredi | uredi izvor]
Ustav poznaje autonomne pokrajine i jedinice lokalne samouprave. Autonomne pokrajine jesu jedinice teritorijalne autonomije u kojima građani ostvaruju svoje Ustavom utvrđeno pravo na teritorijalnu autonomiju. Jedinice lokalne samouprave su opštine, gradovi i grad Beograd i u njima građani ostvaruju svoje Ustavom utvrđeno pravo na lokalnu samoupravu.[5] Pokrajine i jedinice lokalne samouprave imaju status pravnih lica.
Ustavnost i zakonitost[uredi | uredi izvor]
Ustav je najviši pravni akt Republike Srbije, sa kojim svi zakoni i drugi opšti akti doneti u Republici Srbiji moraju biti saglasni. Potvrđeni međunarodni ugovori i opšte prihvaćena pravila međunarodnog prava deo su pravnog poretka Republike Srbije, pri čemu potvrđeni međunarodni ugovori ne smeju biti u suprotnosti sa Ustavom. Zakoni i drugi opšti akti doneti u Republici Srbiji ne smej u biti u suprotnosti sa potvrđenim međunarodnim ugovorima i opšteprihvaćenim pravilima međunarodnog prava.
Promena Ustava[uredi | uredi izvor]
Predlog za promenu Ustava može podneti najmanje jedna trećina od ukupnog broja narodnih poslanika, predsednik Republike, Vlade ili najmanje 150.000 birača. O predlogu za promenu Ustava odlučuje Narodna skupština, a predlog se usvaja dvotrećinskom većinom ukupnog broja narodnih poslanika. Ako ne bude postignuta potrebna većina, u narednih godinu dana ne može se pristupiti promeni Ustava po pitanjima sadržanim u predlogu koji nije usvojen. Ako Narodna skupština usvoji predlog za promenu Ustava, pristupa se izradi, odnosno razmatranju akta o promeni Ustava. Narodna skupština usvaja akt o promeni Ustava dvotrećinskom većinom ukupnog broja narodnih poslanika i može odlučiti da usvojenu promenu Ustava građani potvrde na referendumu.[6]
Značajnije promene donete u novom ustavu[uredi | uredi izvor]
Promene u odnosu na prethodni Ustav su sledeće:
- Izostavljena je društvena svojina
- Stranci mogu steći svojinu nad nepokretnostima
- Reizbor svih sudija
- Predsednik Republike komanduje vojskom
- Predsednika Republike neposredno bira narod, a smenjuje ga Skupština
- Prvi put se u Ustavu spominju evropske vrednosti i standardi
- Omogućena je puna nezavisnost NBS
- Omogućava suštinsku decentralizaciju, opštine dobijaju imovinu
- Predsednici opština i gradonačelnici se biraju u skupštini opštine/grada, a ne više neposredno
- Prvi put je rodna ravnopravnost postala ustavna kategorija
- Narodni poslanik je slobodan da neopozivo stavi svoj mandat na raspolaganje stranci
- Vojvodina ima visoku ekonomsku autonomiju (ima svoju imovinu i njom slobodno raspolaže)
- Zabranjena je rasna, nacionalna i verska diskriminacija
- Zabranjen je sukob interesa
- Zastava se koristi kao Narodna zastava i Državna zastava
- Grb se koristi kao Mali grb i kao Veliki grb
- Zvanična himna je Bože pravde
- Službeni jezik je srpski[7]
- Uneto je pravo na prigovor savesti
- Uneto je pravo na obaveštenost građana informacijama od javnog značaja
- Posebno se štite majke i deca, kao i samohrani roditelji
- Zaštićeni su potrošači
- Ropstvo je izričito zabranjeno Ustavom
- Građanski brak je izričito definisan kao zajednica jednog muškarca i jedne žene.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Izvori[uredi | uredi izvor]
- ^ Arhiva Republičke izborne komisije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (13. mart 2014), Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ Vlada RS - Ljudska i manjinska prava i slobode, Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ Struktura državne vlasti Arhivirano na sajtu Wayback Machine (25. novembar 2011), Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ Zvanični sajt Ustavnog suda, Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ Vlada RS - teritorijalno uređenje, Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ Vlada RS - promena Ustava, Pristupljeno 27. 4. 2013.
- ^ [1]
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
