Agencija za evropsku graničnu i obalnu stražu - Fronteks
Agencija za evropsku graničnu i obalsku stražu (Fronteks) je agencija Evropske unije (EU) koja je osnovana sa ciljem da pomogne državama članicama EU u upravljanju spoljnim granicama EU. Njena primarna uloga je da osigura efikasnu i bezbednu kontrolu granica kako bi se sprečio nezakonit prelazak granice, borilo protiv prekograničnog kriminala, uključujući trgovinu ljudima i krijumčarenje, ali i obezbedila sigurnost svih koji putuju unutar EU i izvan nje. Fronteks je osnovan 2004. godine, sa sedištem u Varšavi (Poljska).[1]
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Sloboda kretanja ljudi, robe, usluga i kapitala bio je jedan od važnih ciljeva evropske integracije. Još 1957. godine ova vrednost ugrađena je u temelje zajednice Rimskom ugovorom.[traži se izvor] Tokom 1980-ih godina, Belgija, Francuska, Nemačka, Luksemburg i Holandija stvorile su teritoriju bez unutrašnjih granica gde je bilo omogućeno upravo slobodno kretanje ljudi. U tom kontekstu, potpisan je i prvi sporazum u luksemburškom selu Šengen. Nakon formiranja šengenske zone, 1995. godine, kontrole na unutrašnjim granicama zemalja članica su ukinute i formirana je jedinstvena spoljna granica.[2] Vremenom su se pravila koja regulišu vize i pravo na azil usaglašavala, da bi danas bila zajednička za sve zemlje šengengenskog prostora. Države šengenskog prostora su, u cilju usaglašavanja ravnoteže između slobode i sigurnosti, uvele dodatne mere koje su usmerene ka saradnji policijskih i pravosudnih organa. Upravo ova saradnja postala je temelj očuvanja bezbednosti unutar šengenskog prostora. Potpisivanjem Amsterdamskog sporazuma, 1999. godine, saradnja među vladama ovih zemalja uključena je u okvir Evropske unije.[2]
Nakon toga, Savet za pravosuđe i unutrašnje poslove nastavio je da razvija jačanje saradnje u oblasti migracija, azila i bezbednosti. U kontekstu upravljanja granicama, stvorena je zajednička jedinica za spoljne granice koju čine članovi Strateškog odbora za imigraciju, granice i azil (SCIFA) i šefovi nacionalnih službi za kontrolu granica. Zadatak im je bio da nadgledaju pilot projekte na nivou Evropske unije i sprovode niz zajedničkih operacija.
Sa ciljem unapređenja regulative i procedura zajedničkih jedinica, osnovana je Evropska agencija za upravljanje operativnom saradnjom na spoljnim granicama država članica EU – Fronteks i to Uredbom Saveta (EZ) od 26. oktobra 2004. godine[3]. U septembru 2016. godine, ova Uredba je ukinuta, čime je osnovana današnja Agencija za evropsku graničnu i obalsku stražu - Fronteks.
Uloga Fronteksa[uredi | uredi izvor]
Osnovne uloge operacija koje sprovodi Fronteks jesu: borba protiv trgovine ljudima i krijumčarenja; borba protiv prekograničnog kriminala; otkrivanje falsifikovanih dokumenata; nadzor granica; monitoring migracionih tokova; pružanje podrške nacionalnim vlastima u kontroli granica i obalska straža.[2]
Saradnja Fronteksa sa državama izvan EU[uredi | uredi izvor]
Fronteks je aktivan i van država Evropske unije i to na osnovu sporazuma o statusu sa Evropskom komisijom. Stoga ova agencija ima svoje operacije i u zemljama van EU: u Moldaviji, Republici Srbiji, Crnoj Gori i Albaniji. U oblasti Zapadnog Balkana odvija se nekoliko kopnenih i pomorskih operacija Fronteksa. S obzirom da je tokom 2023. godine Zapadni Balkan bio druga po intenzitetu izbegličko-migrantska ruta ka zemljama EU, Fronteks pruža podršku u rešavanju visokog migracionog pritiska i doprinosi otkrivanju prekograničnog kriminala kroz saradnju sa nadležnim institucijama ovih zemalja (otkrivanje falsifikovanih dokumenata, ukradenih automobila, narkotika, oružja itd.).[4]
Saradnja Fronteksa sa Republikom Srbijom[uredi | uredi izvor]
Fronteks ima uspostavljenu saradnju sa Republikom Srbijom, zemljom kandidatom za članstvo u EU kroz potpisane protokole o saradnji, a u cilju usklađivanja kontrole svojih granica sa standardima EU. Protokoli definišu, pre svega, saradnju u sferi razmene informacija graničnih službi. U februaru 2009. godine Ministarstvo unutrašnjih poslova Republike Srbije i Fronteks potpisale su radni aranžman o saradnji.[5] Isti sporazum su potpisale i ostale zemlje Zapadnog Balkana, čime je stvorena Mreža za analizu rizika za Zapadni Balkan. U kontekstu Srbije, ova analiza zaključuje da postoji masovna nelegalna imigracija Albanaca i iz Albanije i sa Kosova u zemlje EU, tranzit neleganlih imigranata iz Južne Azije, sa Bliskog Istoka i iz Afrike preko teritorije Zapadnog Balkana, uključujući i Srbiju, i to je posebno izraženo nakon vizne liberalizacije Republike Srbije, Severne Makedonije i Crne Gore 2009. godine.[5]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Agencija za europsku graničnu i obalnu stražu | Europska unija”. european-union.europa.eu (na jeziku: hrvatski). Pristupljeno 2024-06-25.
- ^ a b v fronteks.europa.eu https://www.frontex.europa.eu/about-frontex/who-we-are/tasks-mission/. Pristupljeno 25. jun 2024. Nedostaje ili je prazan parametar
|title=(pomoć) - ^ Council Regulation (EC) No 2007/2004 of 26 October 2004 establishing a European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union (na jeziku: engleski), 2004-10-26, Pristupljeno 2024-06-25
- ^ Council Regulation (EC) No 2007/2004 of 26 October 2004 establishing a European Agency for the Management of Operational Cooperation at the External Borders of the Member States of the European Union (na jeziku: engleski), 2004-10-26, Pristupljeno 2024-06-25
- ^ a b „Evropska agencija za upravljanje operativnom saradnjom na spoljnim granicama Evropske unije (Fronteks) - mehanizmi zaštite” (PDF). repozitorijum.diplomacy.bg.ac.rs. Pristupljeno 25. jun 2024.