Bošnjaci u Crnoj Gori

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Bošnjaci u Crnoj Gori
Bošnjačka narodna nošnja iz Rožaja
Ukupna populacija
53.605 Bošnjaka[1]
Regioni sa značajnom populacijom
Sandžak
Jezici
crnogorski i bošnjački
Religija
islam
Srodne etničke grupe
Bošnjaci

Bošnjaci u Crnoj Gori su pripadnici bošnjačke nacionalne manjine u Crnoj Gori. Po popisu stanovništva iz 2011. godine, etnički Bošnjaci čine 8,65% stanovništva Crne Gore, odnosno 53.605 lica, a bošnjačkim jezikom govori 5,33% (bosanski) i 0,59% (bošnjački) stanovništva, odnosno 33.077 i 3.662 lica.

Demografija[uredi | uredi izvor]

Bošnjaci u Crnoj Gori, prema popisu iz 2003. godine

Bošnjaci po popisu 2011. čine većinu u Opštini Rožaje (83,91% sa 19.269 lica), Opštini Plav i Opštini Petnjica i relativnu većinu u Opštini Gusinje (42,64% sa 1.717 lica) na severoistoku Crne Gore. Čine značajno stanovništvo i u Opštini Bijelo Polje (27,34% sa 12.592 lica) i opštinama Bar, Pljevlja, Ulcinj i Berane.

Pored Bošnjaka ima i etničkih Muslimana koji čine 3,31% stanovništva odnosno 20.537 lica (po popisu stanovništva Crne Gore iz 2011. godine).

Po popisu Crne Gore 2011. ima i lica koja su se izjasnili po etničkoj pripadnosti kao: Bosanci (0,07% sa 427 lica), Muslimani-Crnogorci (0,04% sa 257 lica), Muslimani-Bošnjaci (0,03% sa 183 lica), Bošnjaci-Muslimani (0,03% sa 181 lica) i Crnogorci-Muslimani (0,03% sa 175 lica).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Bošnjaci u Crnoj Gori, prema popisu iz 2011. godine
Ganića kula u Rožajama

U vrijeme raspada SFRJ i stvaranja Savezne Republike Jugoslavije (1992), interetnički odnosi u Crnoj Gori su postali veoma složeni. Tadašnji društveni život u sjevernim oblastima Crne Gore odvijao se po senkom rata u susjednoj Bosni i Hercegovini. Krajem 1993. godine, u Sarajevu je održan Prvi bošnjački sabor, na kome je doneta odluka o preimenovanju dotadašnjih jugoslovenskih Muslimana u etničke Bošnjake. Tim povodom, u redovima tadašnje Stranke demokratske akcije Crne Gore (SDACG) došlo je do pojave različitih mišljenja o implementaciji pomenute odluke na prostorima Crne Gore, što je potom dovelo i do prvih podjela između pristalica pomenute odluke, koji su počeli da se izjašnjavaju kao etnički Bošnjaci, i protivnika takvog preimenovanja, koji su nastavili da se izjašnjavaju kao etnički Muslimani.[2]

U takvim okolnostima, politički život crnogorskih Bošnjaka je početkom 1994. godine zapao u duboku krizu, pošto je u to vrijeme došlo do hapšenja većeg dijela rukovodstva SDACG, pod optužbama za antidržavnu djelatnost. Krajem iste godine, po okončanju sudskog postupka, dio čelnika SDACG je osuđen na dugogodišnje zatvorske kazne, a među kažnjenima je bio i Harun Hadžić, tadašnji predsjednik SDACG. Nakon toga, stranačka djelatnost je gotovo zamrla, a među Bošnjacima u Crnoj Gori je zavladala politička apatija. Tokom 1996. godine, tadašnji predsjednik Crne Gore Momir Bulatović je amnestirao dio bošnjačkih prvaka, nakon čega je među Bošnjacima došlo do postepene obnove stranačkog i političkog života.[3][4][5]

Tokom narednih godina, došlo je do postepene fragmentacije bošnjačkog političkog korpusa u Crnoj Gori. Osnovano je nekoliko bošnjačkih stranaka, što je dovelo do organizacionog nejedinstva i loših izbornih rezultata na svim nivoima, od opštinskog preko republičkog do saveznog. Početkom 1998. godine, unutar najveće bošnjačke stranke - SDACG, došlo je do otvorenog sukoba između dvije struje, od kojih je prvu predvodio predsjednik Harun Hadžić, a drugu potpredsjednik Rifat Vesković. Sukob je izbio povodom pitanja o obliku saradnje sa crnogorskim vladajućim strankama. Tim povodom je došlo do stranačkog raskola, nakon čega je otcijepljeno krilo formiralo novu stranku pod nazivom Internacionalna demokratska unija, na čelu sa Harunom Hadžićem. Za novog predsjednika SDACG izabran je Rasim Šahman, koji se otvoreno založio za saradnju sa režimom Mila Đukanovića, a podršku za takvo političko usmjerenje dobio je i od Alije Izetbegovića. Međutim, na skupštinskim izborima u Crnoj Gori, koji su održani u proljeće 1998. godine, sve bošnjačke stranke su ostvarila veoma loše rezultate, ostavši bez mandata.[6][7][8][9][10]

U cilju prevazilaženja međusobnih podjela, bošnjačke stranke su početkom 2001. godine pristupile stvaranju političkog saveza pod nazivom Bošnjačko-muslimanska demokratska koalicija (BMDK). U sastav ove koalicije su ušle: Stranka demokratske akcije Crne Gore (SDACG) na čelu sa predsjednikom Rasimom Šahmanom, Internacionalna demokratska unija (IDU) na čelu sa Harunom Hadžićem, i Stranka nacionalne ravnopravnosti (SNR) na čelu sa Alijom Matovićem. Ovo objedinjavanje bošnjačkih stranaka pokušala je da osujeti grupa oko Rifata Veskovića, tadašnjeg potpredsjednika SDACG, koji je potom osnovao sopstvenu stranku pod nazivom Demokratska zajednica Muslimana-Bošnjaka u Crnoj Gori (DZMBCG). Do odvajanja je došlo usljed znatnih razlika u strateškim opredjeljenjima: stranke okupljene u BMDK izjasnile su se protiv svakog rješenja koje bi vodilo podjeli Sandžaka, dok je grupa oko Rifata Veskovića podržala ideju o nezavisnosti Crne Gore, opredelivši se za saradnju sa crnogorskim režimom koji je nastavio da podstiče podjele među bošnjačkim političkim strankama. Uprkos zajedničkom nastupu na skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u poeljeće 2001. godine, stranke okupljene oko Bošnjačko-muslimanske demokratske koalicije (BMDK) nisu uspjele da dođu do poslaničkih mandata, pošto su osvojile svega 4,046 (1,1%) glasova.[11]

Uoči vanrednih skupštinskim izborima koji su u Crnoj Gori održani u jesen 2002. godine, crnogorski režim je ponovo uspio da podjeli bošnjačke stranke, koje su na izbore izašle u dvije kolone. Prvu grupu, pod nazivom Bošnjačka demokratska koalicija (BDK), predvodila je Internacionalna demokratska unija (IDU), osvojivši svega 2,480 (0,7%) glasova. Drugu grupu, pod nazivom Bošnjačka koalicija (BK), predvodila je Stranka demokratske akcije Crne Gore (SDACG), osvojivši svega 2,173 (0,6%) glasova. Ovaj dvostruki neuspjeh bošnjačkih stranaka, koje su se uoči izbora podjelile povodom pitanja o nezavisnosti Crne Gore, djelovao je kao posljednja opomena i poziv na pokretanje unutrašnjeg dijaloga između svih bošnjačkih političkih, kulturnih i ostalih društvenih činilaca u Crnoj Gori, ali svaki takav pokušaj je završavao neuspjehom, pošto je crnogorski režim uvijek pronalazio način da sve takve pokušaje osujeti.[12][13]

Usljed čestih podjela i nejedinstva među bošnjačkim strankama, znatan dio bošnjačkog biračkog tijela se okrenuo vladajućoj Demokratskoj partiji socijalista Crne Gore, na čelu sa Milom Đukanovićem, koji se sve otvorenije zalagao za državnu nezavisnost Crne Gore. Promovisanje ideje o državnoj nezavisnosti predstavljalo je veliki izazov za bošnjački narod u Crnoj Gori, pošto je takva politika vodila ka državno-političkom odvajanju Bošnjaka u Crnoj Gori od njihovih sunarodnika u susjednoj Srbiji. Uočivši opasnost od podjele Sandžaka i povlačenja međudržavne granice po sredini bošnjačkog etničkog prostora, dio bošnjačkih prvaka se izjasnio protiv svih državno-političkih podjela koje bi vodile ka daljoj fragmentaciji i marginalizaciji bošnjačkog naroda u regionu. Nasuprot tome, drugi dio bošnjačkih prvaka, koji su bili bliski vladajućem reimu, počeo je da podržava ideju o nezavisnoj Crnoj Gori u kojoj bi Bošnjaci dobili status konstitutivnog naroda.[14][15][16][17][18]

Pomenute razlike su došle do punog izražaja početkom 2006. godine, u vrijeme priprema za održavanje referenduma o budućem statusu Crne Gore. Želeći da Bošnjake pridobije za koncept nezavisne Crne Gore, crnogorski režim je uložio velike napore u cilju organizacionog objedinjavanja svih pristalica nezavisnosti među Bošnjacima u Crnoj Gori, što je rezultiralo stvaranjem jedinstvene Bošnjačke stranke, koja je 23. marta 2006. godine sklopila Podgorički sporazum sa vladajućom Demokratskom partijom socijalista Crne Gore, nakon čega je crnogorskim Bošnjacima upućen poziv da se na predstojećem referendumu izjasne u prilog državne nezavisnosti. Tim povodom je u bošnjačkoj javnosti stvoren utisak da je sa vladajućim strankama postignut sporazum po kome će Bošnjacima u nezavisnoj Crnoj Gori biti priznat status konstitutivnog naroda. Uočivši da najviši predstavnici državne vlasti izbegavaju da se u obavjezujućem smislu izjasne povodom pitanja o konstitutivnosti Bošnjaka, drugi dio bošnjačkih političkih prvaka je javno ukazao na opasnost od povođenja za neobavezujućim obećanjima. Stoga je tokom proljeća 2006. godine došlo do stvaranja Bošnjačkog bloka, koji se izjasnio protiv državno-političke podjele Sandžaka i dalje fragmentacije bošnjačkog naroda u regionu, a inicijativu u prilog očuvanja bošnjačkog državno-političkog jedinstva u oba dijela Sandžaka podržalo je i Bošnjačko nacionalno vijeće iz Novog Pazara.[19][20][21][22]

Našavši se između Bošnjačke stranke koja se zalagala za nezavisnu Crnu Goru, i Bošnjačkog bloka koji se izjasnio protiv podjele Sandžaka, crnogorski Bošnjaci su se uoči referenduma suočili sa velikim i jedinstvenim istorijskim izazovom. Iako je referendum o nezavisnosti Crne Gore uspio upravo zahvaljujući glasovima Bošnjaka, koji su u velikoj većini podržali nezavisnost, ubrzo se pokazalo da vladajuće stranke u Crnoj Gori nemaju namjeru da ispune svoja obećanja prema Bošnjacima. Prilikom donošenja novog Ustava Crne Gore, koji je usvojen u jesen 2007. godine, Bošnjacima nije bio priznat status konstitutivnog naroda. U međuvremenu, prorežimska Bošnjačka stranka je radi učešća u vlasti takođe odustala od borbe za konstitutivnost Bošnjaka, dok je veći dio čelnika Bošnjačkog bloka bio primoran da pod raznim pritiscima napusti Crnu Goru.[23][24]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Stanovništvo Crne Gore prema polu, tipu naselja, nacionalnoj, odnosno etničkoj pripadnosti, vjeroispovijesti i maternjem jeziku po opštinama u Crnoj Gori
  2. ^ Đečević, Vuković-Ćalasan & Knežević 2017, str. 137-157.
  3. ^ „AIM Podgorica (1996): Tajna plišne sobe”. Arhivirano iz originala 06. 07. 2019. g. Pristupljeno 06. 07. 2019. 
  4. ^ Monitor (2009): Pobjegli od politike i zavičaja
  5. ^ Monitor (2018): Akcija Lim, dvadeset četiri godine kasnije: Državni zločin bez kazne
  6. ^ Naša borba (1998): Nastavlja se polemika čelnika SAD Crne Gore: Sukob koncepcija ili ličnosti
  7. ^ Naša borba (1998): Sukob u vrhu SDA Crne Gore zbog ulaska u novu vladu: Raskol zbog ministarskih fotelja
  8. ^ Naša borba (1998): Nakon izdvajanja iz SDA: Nova stranka Haruna Hadžića
  9. ^ „AIM Beograd (1998): Liberalizacija ili generalni remont”. Arhivirano iz originala 06. 07. 2019. g. Pristupljeno 06. 07. 2019. 
  10. ^ Naša borba (1998): Delegacija SDA Crne Gore boravila u Sarajevu: Posle izbora u koaliciji sa NS i SPS
  11. ^ Glas javnosti (2001): Glasaju skupštinu, biraju sudbinu
  12. ^ OEBS:Biro za demokratske institucije i ljudska prava (2002): Republika Crna Gora - Prijevremeni parlamentarni izbori
  13. ^ „Global (2019): Političko organizovanje Bošnjaka Sandžaka i zahtjevi za autonomijom”. Arhivirano iz originala 06. 07. 2019. g. Pristupljeno 07. 07. 2019. 
  14. ^ B92 (2002): Harun Hadžić: Bošnjaci ne žele samostalnu Crnu Goru
  15. ^ Slobodna Evropa (2005): Da li su crnogorski Bošnjaci dezinformisani?
  16. ^ Slobodna Evropa (2005): Plebiscitarno za procrnogorsku građansku opciju?
  17. ^ IWPR (2005): O sudbini Crne Gore odlučiće manjine
  18. ^ Deutsche Welle (2006): Referendum u Crnoj Gori zavisi od Bošnjaka
  19. ^ Bošnjaci Net (2006): U Rožajama osnovana Bošnjačka stranka
  20. ^ Bošnjačko nacionalno vijeće (2006): Vijeće poziva na formiranje Bošnjačkog bloka u Crnoj Gori
  21. ^ Bošnjaci Net (2006): U Rožajama formiran Bošnjački blok
  22. ^ Slobodna Evropa (2006): Vesti - Podgorica
  23. ^ Bošnjaci Net (2009): Bivši lider SDA Harun Hadžić demantovao da se vraća u politiku
  24. ^ Mondo (2015): U Crnu Goru se vraća SDA

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Bošnjaci u Crnoj Gori na Vikimedijinoj ostavi.
Ikona za klice

Ovaj članak vezan za narode je klica. Možete doprineti Vikipediji tako što ćete ga proširiti.

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бошњаци_у_Црној_Гори&oldid=27756551”