Dvorska kancelarija (monarhija)
Dvorska kancelarija je bila posebno i samostalno nadleštvo u Kraljevini Srbiji i Kraljevini Jugoslaviji.
Ustrojstvo[uredi | uredi izvor]
Po Zakonu o ustrojstvu Civilne kuće Njegovog veličanstva kralja (1. decembar 1931) Dvorska kancelarija se delila na tri odeljenja: Kancelariju Njegovog veličanstva kralja, Maršalat dvora i Upravu dvora.[1]
Dvorskom kancelarijom je upravljao ministar dvora, koji se postavljao kraljevim ukazom na predlog predsednika Ministarskog saveta i koji je stajao neposredno pod kraljem.
Ministri dvora[uredi | uredi izvor]
- Milan Antić (1932—1941)
- Radoje Knežević (1941)
Kancelarija[uredi | uredi izvor]
Kancelarija Njegovog veličanstva kralja je vršila sledeće poslove: prijem, pripremanje i dostavljanje svih akata koje je kralj izdavao, potvrđivao ili proglašavao na osnovu Ustava i zemaljskih zakona; odlikovanja koja je kralj davao po sopstvenoj inicijativi.
Na čelu Kancelarije je stajao načelnik. Kancelarija se delila na tri odseka: Politički odsek, Administrativni odsek i Dvorsku biblioteku i arhiv. Poslove Političkog odseka je vodio načelnik, poslove Administrativnog odseka šef, a Dvorsku biblioteku i arhiv bibliotekar.[2]
Maršalat[uredi | uredi izvor]
Maršalat dvora je bila zgrada u sklopu dvorskog kompleksa koja se nalazila u sredini dvorske bašte. Tokom svog postojanja različito je nazivana. Prvobitni naziv je bio zgrada dvorske straže, podignuta najverovatnije 1845. godine. Zgrada je 1918. godine nadograđena i od tada nosi naziv Maršalat kraljevskog dvora. Na čelu maršalata stajao je dvorski maršal koji je bio šef kabineta a njegove funckije su bile da vrši poslove protokola, ceremonijala, audijencija i putovanja Njegovog veličanstva kralja. Mogao je biti civilno ili vojno lice. U slučaju da je maršal dvora postavljen iz redova vojnih lica bio je potčinjen direktno prvom ađutantu, dok je u slučaju da je bio civilno lice bio podređen ministru dvora. Zgrada je srušena 1958. godine.[3][4]
Maršali dvora[uredi | uredi izvor]
- Potpukovnik Kosta Janković (1889—1892)
- Major Ilija Ćirić (1892—1893)
- Potpukovnik Mihailo Rašić (1893—1900)[Note 1]
- Potpukovnik Ljubomir Lešjanin (1900—1900)
- Potpukovnik Milivoje Nikolajević (1900—1903)[Note 1]
- Boško Čolak-Antić (1903—1912)
- Pukovnik Đorđe Ostojić (1912—1915)
- Boško Čolak-Antić (1915—1917)
- Pukovnik Petar Živković (1917—1918)[Note 2]
- Pukovnik / Brigadni general Jevrem Damjanović (1918—1927)[Note 1]
- Pukovnik / Brigadni general Aleksandar Dimitrijević (1927—1934)[Note 1]
- Slavko Grujić (1934—1935)
- Boško Čolak-Antić (1935—1941)
Uprava[uredi | uredi izvor]
Uprava dvora je vršila: poslove civilne liste i apanaže; poslove uprave kraljevskim i krunskim dobrima, kao i dobrima ostalih članova Kraljevskog doma; sve poslove ekonomske, finansijske i građevinske prirode koji su bili u vezi sa civilnom listom i blagajnom kralja; pokloni, milostinje i zadužbine koje je kralj činio iz svojih sredstava; postavljanje i otpuštanje osoblja koje se plaćalo iz blagajne kralja.
Na čelu Uprave je stajao upravnik dvora, koji je mogao biti i vojno lice.[5][4]
Upravnik dvora[uredi | uredi izvor]
- Major Ratko Raketić (1918—1919)[Note 1]
- General Dušan Stefanović (1919)[Note 1]
- Pukovnik Velimir Dimitrijević (1920—1928)
- Brigadni general Vojislav Vuković (1929—1934)
- Pukovnik Jovan Pavlović (1934)[Note 3]
- Pukovnik / Brigadni general Jovan Leko (1934—1941)
- Brigadni general Dragomir Mirković (1941)
Osoblje[uredi | uredi izvor]
Osoblje Dvorske kancelarije, izuzev osoblja koje se plaćalo iz kraljeve blagajne, spadalo je u red državnih službenika građanskog reda. Vojna lica na službi u Civilnoj kući zadržavala su rang i prinadležnosti iz vojske i mornarice, a u disciplinskom pogledu stajala su pod prvim ađutantom kralja. Osoblje Civilne kuće je stajalo u disciplinskom odnosu pod ministrom dvora, a predsednik Ministarskog saveta je propisivao uredbu o disciplinskoj odgovornosti.
Zvanja činovnika u Dvorskoj kancelariji su bila: ministar dvora, maršal dvora, upravnik dvora, načelnik Kancelarije, bibliotekar, pomoćnik upravnika dvora, šef odseka Kancelarije, šef kraljeve blagajne, upravitelj dvorskih poljoprivrednih dobara, sekretar, agronom Uprave dvorskih poljoprivrednih dobara, tehnički upravitelj dvora, blagajnik, intendant, šef dvorske garaže, šef dvorske konjušnice, nadzornik dvora, knjigovođa kraljeve blagajne, pomoćnik intendanta, ekonom, arhivar, ekspeditor, korespondent, lični šofer kralja, kraljice i prestolonaslednika, pristav, skladištar i arhivski činovnik.
Zvanja zvaničnika Dvorske kancelarije su imali: čuvari dvora, daktilografi, stručni majstori, mašiniste i šoferi. Zvanja služitelja Civilne kuće su imali: lakeji momci, kočijaši, jahači, seizi i sobarice.[6]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ Kasniji Divizijski general
- ^ Kasniji Armijski general
- ^ Kasniji Brigadni general
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Članovi 2. i 3. Zakona o ustrojstvu Civilne kuće Njegovog veličanstva kralja (1931)
- ^ Članovi 4. i 5. Zakona o ustrojstvu Civilne kuće Njegovog veličanstva kralja (1931)
- ^ Član 6. Zakona o ustrojstvu Civilne kuće Njegovog veličanstva kralja (1931)
- ^ a b Bjelajac 2004, str. 320.
- ^ Član 7. Zakona o ustrojstvu Civilne kuće Njegovog veličanstva kralja (1931)
- ^ Članovi 8, 11, 12, 19. i 20. Zakona o ustrojstvu Civilne kuće Njegovog veličanstva kralja (1931)
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Bjelajac, Mile S. (2004). Generali i admirali Kraljevine Jugoslavije 1918—1941. Beograd: Institut za noviju istoriju Srbije. ISBN 978-86-7005-039-6.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Enigma Pionirskog parka: Zašto je srušena zgrada Maršalata?, pristupljeno 16. oktobra 2021.