Tomislavgrad
Tomislavgrad | |
|---|---|
 Panorama Tomislavgrada | |
 Zastava
 Grb
| |
| Administrativni podaci | |
| Država | Bosna i Hercegovina |
| Entitet | Federacija BiH |
| Kanton | Kanton 10 |
| Opština | Tomislavgrad |
| Stanovništvo | |
| — 2013. |  5.760 |
| Geografske karakteristike | |
| Koordinate | 43° 43′ 04″ S; 17° 13′ 36″ I / 43.71785° S; 17.22654° I |
| Vremenska zona | UTC+1 (CET), ljeti UTC+2 (CEST) |
  Tomislavgrad Tomislavgrad na karti Bosne i Hercegovine | |
| Ostali podaci | |
| Poštanski broj | 80240 |
| Pozivni broj | 034 |
| Veb-sajt | www |
Tomislavgrad (ranije Duvno) gradsko je naselje i sjedište istoimene opštine u Kantonu 10, u Federaciji BiH, u zapadnom dijelu Bosne i Hercegovine. Nalazi se na sjeverozapadu Hercegovine. Prema preliminarnim podacima popisa stanovništva 2013. godine, u Tomislavgradu je popisano 5.760 lica.[1]
U rimsko doba naziv grada bio je Delminium, a u srednjovjekovnoj dalmatinsko-hrvatskoj i bosanskoj kraljevini naziv je bio Županjac. Za vrijeme osmanske vladavine grad se zvao Sedidžedid i Županj-potok. U Austrougarskoj vraćen je naziv Županjac. Kralj Aleksandar Karađorđević povodom hiljadugodišnjice krunisanja kralja Tomislava 1925. po prvi put daje ime Tomislavgrad. Od 1945. naziv grada je Duvno, da bi se 1990. vratio naziv Tomislavgrad.
Istorija[uredi | uredi izvor]
Praistorijsko doba[uredi | uredi izvor]
Na Duvanjskom polju kontinuirano se živi od najstarijih vremena do danas. Najstariji stanovnici su bili Dalmati, pripadnici ilirskog plemena. Centar ilirskog plemena bio je grad Daelminium, koji se nalazio na planini Libu, između sela Kongore i Borčana. Nakon dugotrajnog i čvrstog otpora Dalmate su pokorili Rimljani početkom 1. veka.
Rimsko doba[uredi | uredi izvor]
Pokoravanjem Delmata početkom 1 vijeka ovim prostorima zavladali su Rimljani. Oni su sagradili novi grad. Rimski Daelminium, koji je bio važna raskrsnica puteva. Vladavina Rimljana održala se sve do dolaska Slovena.
Dolazak Slovena[uredi | uredi izvor]
Početkom 7. veka Duvanjsko polje naselila su slovenska plemena. Rimski Daelminium postao je centar velike župe, zbog čega su stanovnici ovog kraja taj drevni grad prozvali Županjac.
Duvanjsko polje bilo je u ranom srednjem veku mjesto mnogih događaja značajnih za opštu istoriju.
Osmansko doba i vladavina Austrougarske[uredi | uredi izvor]
Turci ulaze u Bosnu prvi put krajem 14. veka. Bosna je, iako teško dostupna zemlja, bila vrlo atraktivan i bogat plen, što su istovremeno smatrali i Ugari. Osmanska vlast će se u Duvnu i Bosni ustaliti tek krajem 15. veka, službeno nakon pada Bosne 1463. godine i trajala je sve do dolaska Austrijanaca 1878. godine.
Nakon Berlinskog kongresa evropskih sila 1878. godine dolazi do okupacije Bosne i Hercegovine, čime Duvno postaje dio Austrougarske Monarhije, u kojoj ostaje do 1918. godine.
Poslije potpisivanja Dejtonskog sporazuma, Opština Tomislavgrad u cjelini, ušla je u sastav Federacije BiH.
Kraljevina Jugoslavija[uredi | uredi izvor]
Slovenački, hrvatski i srpski predstavnici u Austrougarskoj su 5. oktobra 1918. osnovali Narodno vijeće Države Slovanaca, Hrvata i Srba. Država Slovenaca, Hrvata i Srba ujedinila se sa Kraljevinom Srbijom 1. decembra 1918. u novoformirano Kraljevstvo Srba, Hrvata i Slovenaca.
Županjac je bio sjedište Županjačkog sreza, koji je bio podijeljen na četiri opštine — Grabovica, Vir, Županjac i Brišnik-Oplećani (postojao od 1937. do 1940, kada je ukinut i pripojen Županjcu).
Provincijal hercegovačkih franjevaca David Nevistić, rodom iz Županjca, agitovao je za Hrvatsku pučku stranku (HPS), antijugoslovensku političku stranku i pozvao sveštenike da je podrže, dok mu se mjesni župnik Mijo Čuić, takođe franjevac, suprotstavio i podržao neideološku Hrvatsku težačku stranku (HTS). HPS je pokušao da osnuje svoje ogranke u Županjačkom srezu i agitovao u selima Vir, Vinica, Grabovica, Roško Polje, Bukovica, Šujica (u to vrijeme dio Livanjskog sreza) i u samom Županjcu. Privremeni predsjednik Županjačkog sreza Luka Savić zabranio je organizovanje političkih skupova.
Županjački srez je po novom zakonu ušao u sastav izborne jedinice Travničkog okruga. Na ustavotvornim izborima održanim 28. novembra 1920, iako je Županjački srez imao 4675 birača, HPS je osvojio samo 194 glasa. S druge strane, HTS je osvojio 3726 glasova.
Nekoliko hrvatskih stranaka, uključujući Hrvatsku republikansku seljačku stranku i HTS, obrazovale su koaliciju Hrvatski blok na čelu sa Stjepanom Radićem. HTS je održao političku skup u Županjcu, a govorio je i livanjski franjevac Jako Pašalić. Pašalić je Županjac često posjećivao iz političkih razloga. Međutim, ovi napori su bili kontraproduktivni jer mjesno stanovništvo nije podržavalo politiku stranke koju su vodili franjevci. Na parlamentarnim izborima 1923, kandidat HTS osvojio je samo 31 glas, dok je HPS osvojio 68 glasova. HRSS je osvojio 3847 glasova.
Sljedeći parlamentari izbori održani su 8. februara 1925. godine HRSS je ponovo bila dominantna stranka u Županjačkom srezu, sa 3938 glasova od mogućih 4737. HPS je osvojila samo 23 glasa. Radić je ubrzo priznao Vidovdanski ustav i Karađorđeviće kao vladarsku dinastiju. To ga je koštalo izvjesne podrške hrvatskog stanovništva, ali je i dalje bio omiljeni političar u Županjačkom srezu. U jesen 1926. došao je u Županjački srez i u Šujici ga je dočekalo oko 2000 ljudi. Prije ulaska u sam Županjac dočekao ga je župnik Šimun Ančić. Narednog dana je održao javni skup kojem je prisustvovalo oko 10.000 ljudi.
Kralj Aleksandar je 1928. dobio trećeg sina i dao mu je ime Tomislav, po hrvatskom kralju Tomislavu Trpimiroviću, kako bi umirio Hrvate. Početkom februara 1928. iz delagacija iz Šupanjca prevođena Šimunom Ančićem uručila je rezoluciju kralju Aleksandru kojom stanovništvo Županjačkog sreza traži od njega da promijeni ime sreza u Tomislavgrad, u čast njegovog sina i hrvatskog kralja Tomislava. Ubrzo je Aleksandar udovoljio njihovoj molbi, ali je hrvatskog kralja Tomislava izostavio iz ukaza.
Stanovništvo[uredi | uredi izvor]
.jpg)
| Sastav stanovništva – naseljeno mjesto Tomislavgrad | |||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 2013. | 1991.[2] | 1981.[3] | 1971.[4] | 1961.[5] | |||
| Ukupno | 5 587 (100,0%) | 5 012 (100,0%) | 4 231 (100,0%) | 3 265 (100,0%) | 1 986 (100,0%) | ||
| Hrvati | 4 575 (81,89%) | 3 164 (63,13%) | 2 528 (59,75%) | 1 809 (55,41%) | 1 032 (51,96%) | ||
| Bošnjaci | 950 (17,00%) | 1 472 (29,37%)1 | 1 248 (29,50%)1 | 1 167 (35,74%)1 | 637 (32,07%)1 | ||
| Neizjašnjeni | 21 (0,376%) | – | – | – | – | ||
| Srbi | 16 (0,286%) | 219 (4,370%) | 214 (5,058%) | 241 (7,381%) | 246 (12,39%) | ||
| Albanci | 11 (0,197%) | – | 25 (0,591%) | 4 (0,123%) | 4 (0,201%) | ||
| Ostali | 6 (0,107%) | 62 (1,237%) | 13 (0,307%) | 22 (0,674%) | 7 (0,352%) | ||
| Muslimani | 3 (0,054%) | – | – | – | – | ||
| Crnogorci | 2 (0,036%) | – | 2 (0,047%) | 6 (0,184%) | 5 (0,252%) | ||
| Bosanci | 2 (0,036%) | – | – | – | – | ||
| Nepoznato | 1 (0,018%) | – | – | – | – | ||
| Jugosloveni | – | 95 (1,895%) | 201 (4,751%) | 16 (0,490%) | 55 (2,769%) | ||
- 1 Na popisima od 1971. do 1991. Bošnjaci su popisivani uglavnom kao Muslimani.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Preliminarni rezultati Popisa stanovništva, domaćinstava i stanova u Bosni i Hercegovini 2013, Agencija za statistiku BiH, Sarajevo, 5. novembar 2013.” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 23. 11. 2018. g. Pristupljeno 9. 5. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva Republike Bosne i Hercegovine 1991. (str. 106/7)” (PDF). fzs.ba. Pristupljeno 4. 11. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1981.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 4. 11. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva SFR Jugoslavije 1971.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 4. 11. 2016.
- ^ „Nacionalni sastav stanovništva FNR Jugoslavije 1961.” (PDF). stat.gov.rs. Pristupljeno 25. 4. 2017.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- https://web.archive.org/web/20070325213609/http://www.tomislavgrad-online.com/
- http://www.slobodan-milosevic.org/documents/reports/Serbian/3-IZ-A.htm — Duvanjski Srbi, izveštaj sveštenika SPC
| Međunarodne | |
|---|---|
| Državne | |
