Episkop timočki Dositej
Episkop timočki Dositej | |
|---|---|
| Datum rođenja | 1774. |
| Mesto rođenja | Dabnica |
| Datum smrti | 1854. |
| Mesto smrti | Negotin |
Dositej Novaković (oko 1774 — 1854) bio je srpski duhovnik i episkop timočki od 1834. do 1854.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rodio se u selu Dabnici kod Prilepa oko 1774. Kao mladić boravio je u manastiru Treskavcu kod Prilepa. Ubrzo odlazi na Svetu goru u bugarski Manastir Zograf gde prima monaštvo. Tu biva rukopoložen za jerođakona a zatim i za jeromonaha. Sa Svete gore odlazi u Pirot, a zatim i u Niš, gde ga tadašnji episkop Meletije postavlja za svog protosinđela.
Posle ubistva episkopa Meletija 31. maja 1821. godine od strane Turaka koji su zbog Grčkog ustanka zatvarali i ubijali pravoslavno sveštenstvo Dositej uspeva da prebegne za Srbiju gde ga knez Miloš Obrenović prima i daje mu dužnost starešine manastira Svete Petke, a potom i manastira Gornjaka. Nešto kasnije je unapređen u čin arhimandrita.
Eparhija timočka[uredi | uredi izvor]
Kada je 1833. oslobođena Timočka krajina, i pripojena Kneževini Srbiji knez i mitropolit beogradski odlučuju da obrazuju Timočku eparhiju. Mitropolit Petar je u dogovoru sa ostala dva srbijanska episkopa, užičkim Nikiforom i šabačkim Gerasimom, predložio tri arhimandrita od kojih je jedan bio Dositej. Godine 1834. na Sretenje Gospodnje 2. februara rukopoložen je u Kragujevcu za episkopa timočkog u prisustvu samog knjaza i narodnih predstavnika, okupljenih radi donošenja Sretenjskog ustava.[1]
Novoizabrani episkop učestvuje u radu skupštine i Arhijerejskog sabora i radi na organizaciji Srpske crkve sa ostalim episkopima, a zatim nakon mesec dana provedenih u Kragujevcu odlazi za Zaječar. U sedištu Eparhije radio je na opismenjavanju sveštenstva, zavođenju crkvenog reda, bogosluženja, uređivanju matičnih knjiga, osnivanju crkvenih nadleštava ali i na suzbijanju praznoverja i sujeverja. Stečene navike su se teško menjale pa je naišao na otpor neprosvećenog naroda i sveštenstva koji su upućivali žalbe Mitropolitu i knjazu Milošu Obrenoviću. Episkop Dositej Novaković s toga upućuje 1839. godine zahtev Saboru i Mitropolitu srpskom da se preseli sedište Eparhije u Negotin, koji je u to vreme bio sedište Timočke oblasti. Međutim, prepreka je bilo to što nije postojao stan za Episkopiju, pa je upućen predlog da se za te potrebe otkupi takozvana Almaševa kuća, koja se nalazila u parku preko puta Nove crkve. Po dolasku u Negotin episkop Dositej Novaković već 1846. inicira osnivanje Negotinskog čitalaštva, ali i brojnih važnih ustanova i udruženja. Pomaže Glavni fond učilišta, radi na osnivanju i otvaranju nedeljnih i prazničnih škola za kalfe i šegrte u kojima oni uče da čpitaju, pišu i računaju. Podiže nove hramove, pomaže negotinsku Gimnaziju, o svom trošku pkoluje i izdržava đake, među kojima i Mitropolita Mihajla na koga je uticao da se opredeli za monaški život.[2]
Priznanja[uredi | uredi izvor]
Od 1846. episkop Dositej Novaković bio je počasni član Društva srpske slovesnosti. Odlikovan je od kneza Aleksandra naprsnim krstom sa zlatnim lancem za sve što je učinio za crkvu i državu. Smatra se i glavnim osloncem i povremenim savetnikom knjaza Miloša Obrenovića, kome je 1834. organizovao doček i kao njegov pratilac išao na pregovore sa vidimskim pašom Huseinom. Veličanstven doček je priredio i za knjaza Aleksandra Karađorđevića 1845.
Smrt[uredi | uredi izvor]
Episkop Dositej je upravljao Timočkom eparhijom 20 godina. Umro je 2. aprila 1854. godine u Negotinu. Njegov grob nalazi se u kripti stare negotinske crkve.[3][4][5] Imenom Dositeja Novakovića danas se zove i negotinska Narodna biblioteka.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ protojerej-stavrofor Jović, Ranko (2003). „Stara Bogorodična crkva u Negotinu, sedište Eparhije timočke-negotinske i prvi njen episkop Dositej Novaković”. Baštinik. 6. (Istorijski arhiv Negotin): 127.
- ^ protojerej-stavrofor Jović, Ranko (2003). „Stara Bogorodična crkva u Negotinu, sedište Eparhije timočke-negotinske i prvi njen episkop Dositej Novaković”. Baštinik. 6. (Istorijski arhiv Negotin): 129.
- ^ Iz „Pomenika“ Milana Đ. Milićevića, XXVII knjiga Čupićeve zadužbine, Beograd, 1888.
- ^ [https://web.archive.org/web/20210828191041/http://www.spc.rs/sr/stosedamdesetpet_godina_timocke_eparhije Arhivirano na sajtu Wayback Machine (28. avgust 2021) Stosedamdesetpet godina Timočke eparhije | Srpska Pravoslavna crkva [Zvanični sajt]], Pristupljeno 31. 3. 2013.
- ^ Episkopi Arhivirano na sajtu Wayback Machine (15. septembar 2008), Pristupljeno 31. 3. 2013.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
