Kandža
Kandža (lat. Unguicula) je savijena rožnata izraslina na prstima ekstremiteta kičmenjaka, kao što su vodozemci, gmazovi, ptice i mnogi sisari. One su homologne noktima kod ljudi i čovjekolikih majmuna, kao i kopitima i papcima kod kopitara i papkara.
Analogni organ kod beskralješnjaka su isto kandže.
Sisari
[uredi | uredi izvor]Koštana podloga kandže je distalni članak (Phalanx distalis) prsta, koji se naziva i Os unguiculare. Na granici prema normalnoj koži je uz "korijen" kandže duboko uvučen žljeb (Vallum). U tom udubljenju koža ima vrlo fine runje čija pokožica tvori glavni dio zida kandže. Na stijenkama kože su najfiniji listići koji osiguravaju "sidrenje" korijena kandže. Na mali okruglasti jastučić s donje strane je prevučen mekom rožnatom tvari.
Kod mačaka su kandže uglavnom uvučene u kožne nabore. Jedna elastična tetiva (Ligamentum dorsale longum) drži kandžu pasivno uvučenom. Pomoćna tetiva (Ligamentum dorsale breve) drži kandžu postrano uz srednji članak. Povlačenjem donje tetive kandže se izvlače iz kožnih nabora. Zahvaljujući tom mehanizmu mačje kandže se kod hodanja ne troše, i zadržavaju oštrinu. Osim toga, uklanjanjem postranih površinskih slojeva rožnate stijenke kandže one ih neprekidno ponovo oštre.
Nasuprot tome, drugi sisari s kandžama ih ne mogu uvući, pa se pri hodanju troše. Mnoge domaće životinje nemaju uslove da dovoljno troše svoje kandže, pa njihov rast premašuje tošenje. Zbog toga često postoji potreba da im se kandže skraćuju.
Ptice
[uredi | uredi izvor]Većina ptica ima kandže samo na nožnim prstima. Od recentnih ptica još jedino ptice trkačice (npr. nojevi i emui) imaju kandže i na završecima "prstiju" na krilima.
Ptice koriste svoje kandže pri slijetanju i da bi se držale za grane drveća. Ptice grabljivice svoje kandže koriste prije svega za hvatanje, držanje i ubijanje plijena.
I kod ukrasnih ptica je takođe, radi nedovoljnog trošenja, često neophodno redovno podrezivanje kandžica.
Porijeklo riječi
[uredi | uredi izvor]Potrebno je malo objasniti porijeklo riječi kandža. To je evropski turcizam grčkog porekla. Na Balkan je došao preko italijanskog gancio, zapravo mletačkog ganzo, pa se tako u dalmaciji dugo govorilo "ganac". Izvorna turska riječ kanca (čita se "kandža") znači "gvozdena kuka".
Izvor
[uredi | uredi izvor]- Anton, Mauricio (1997). The Big Cats and Their Fossil Relatives. Columbia University Press. pp. 130-33. ISBN 978-0-231-10228-5.
