Kozarčanka

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ukoliko ste tražili biografiju Kozarčanke, pogledajte članak Milja Marin.
Kozarčanka Žorža Skrigina. Lik na fotografiji je Milja Marin (rođena Toroman).

Kozarčanka ili "Žena sa Kozare" je fotografija iz Drugog svetskog rata koja je postala kultna u Socijalističkoj Federativnoj Republici Jugoslaviji. Snimio je jugoslovenski umetnički fotograf Žorž Skrigin u severnoj Bosni tokom zime 1943–44. godine, prikazuje nasmejanu partizanku sa titovkom i puškom prebačenom preko ramena.

Tema portreta je Milja Marin (rođ. Toroman). Kozarčanka je bila zastupljena u široko rasprostranjenim školskim udžbenicima, ratnim monografijama i plakatima, kao i na omotu albuma poznatog jugoslovenskog pop benda. Miljin identitet kao subjekt fotografije nije bio široko poznat u socijalističkoj Jugoslaviji.

Pozadina[uredi | uredi izvor]

U aprilu 1941. godine, Kraljevinu Jugoslaviju su izvršile invazije, okupirane i rasparčane sile Osovine, predvođene nacističkom Nemačkom. Fašistička marionetska država poznata kao Nezavisna Država Hrvatska proglašena je 10. aprila, a obuhvatala je skoro celu današnju Hrvatsku, celu današnju Bosnu i Hercegovinu i delove današnje Srbije. [1] Predvođena hrvatskim nacionalističkim ustaškim pokretom, jedna od politika NDH bila je eliminacija etničkog srpskog stanovništva u državi masovnim ubistvima, protjerivanjem i prisilnom asimilacijom. [2] Ubrzo su stvoreni pokreti otpora kao odgovor na okupaciju, od kojih je jedan organizovala Komunistička partija Jugoslavije. Na čelu sa Josipom Brozom Titom, partija je odlučila 4. jula pokrenuti oružani ustanak širom zemlje i pripadnici snaga pod njegovim vođstvom postali su poznati kao partizani; [3] nazivani su i Narodnooslobodilačkom vojskom Jugoslavije. U decembru 1943. i januaru 1944. godine, 11. krajiška brigada NOV je napala Nemce i ustaše na području planine Kozare, u severnoj Bosni, kako bi ublažila pritisak partizana na Baniji i istočnoj Bosni, gde su Osovine vodile velike antipartizanske ofanzive. [4]

Nastanak fotografije i njen značaj[uredi | uredi izvor]

Tokom zime 1943–44, putujuća trupa Pozorišta narodnog oslobođenja naišla je na kolonu partizana 11. krajiške brigade u reonu Knešpolja, na području Kozare. Rukovodilac baletske sekcije pozorišta bio je Georgij „Žorž“ Skrigin, jugoslovenski baletski igrač ruskog porekla. [5] [6] [7] Skrigin je takođe bio međunarodno priznati umetnički fotograf i dobio je prestižne nagrade na brojnim izložbama fotografija tokom kasnih 1930-ih godina. [6] Između 1942. i 1945. Skrigin je napravio oko 500 ratnih fotografija, od kojih će neke postati legendarne u socijalističkoj Jugoslaviji. [8] U koloni je bio i komandant 11. krajiške brigade, a Skrigin ga je zamolio da fotografiše jednu partizanku. Komandir je iz kolone odabrao pet mladih medicinskih sestara, među kojima je Skrigin odabrao sedamnaestogodišnju Milju Toroman. [5] [9] Bila je bosanska Srpkinja iz sela Brekinja kod Dubice. [10] Skrigin joj je stavio kardigan, prebacio joj pušku preko ramena, nakrivio joj titovku, zagladio joj kosu i rekao joj da se osmehne. [9] [8]

U svojim ratnim fotografijama Skrigin je objedinio dva različita principa: grubi realizam i piktorijalizam. [8] Godine 1968. objavio je monografiju o svojoj ratnoj fotografiji pod naslovom Rat i pozornica u kojoj je fotografija Milje Toroman pod nazivom Kozarčanka. Natpis nosi legendu u kojoj se ne pominje njeno ime: „Kao mlada žena je zarobljena tokom prve neprijateljske ofanzive. Uspela je da pobegne, čak i iz Nemačke, i stigla je do Kozare, gde je postala borac kozaračkih snaga“. [11]

U intervjuu koji je dala 2007. godine, Milja je objasnila da joj nije bilo do smeha u vreme snimanja fotografije zbog ratnih nedaća koje su ona i njena porodica preživele. Ipak, ona je pristala na Skriginov zahtev i blistavo se osmehnula. [9] Marin je takođe izjavila da nikada nije nosila pištolj pre fotografije, a ni posle. [11]

Nasleđe[uredi | uredi izvor]

Posle rata, u kojem je pobedila NOV, Kozarčanka je postala kultni ratni portret u socijalističkoj Jugoslaviji. [11] [12] Bio je to jedan od simbola masovnog učešća žena kao dobrovoljaca u partizanskoj borbi, koja je time dodatno legitimisana kao stvar čitavog jugoslovenskog naroda. [11] Zvanični narativ o partizanskoj borbi koji je promovisala jugoslovenska posleratna vlada, predvođena Titom, služio je za legitimizaciju režima i stvaranje zajedničkog nacionalnog osećanja u multietničkoj zemlji. Žene partizanke su imale značajno mesto u ovom narativu. [12] Kozarčanka je bila zastupljena u široko rasprostranjenim školskim udžbenicima, kao i u ratnim monografijama i plakatima. [9] [13] Masovna ikona je veličala lepotu i entuzijazam revolucionara. [13] Modifikovana verzija Kozarčanke (bez puške) pojavila se na naslovnoj strani albuma "Teško meni sa tobom" grupe Merlin iz 1986. godine, a kasnije Dina Merlina. Na zadnjoj strani korica nalazila se fotografija glumice Merilin Monro. [11] Za mitsku auru koja je okruživala junakinju predstavljenu u Kozarčanki, bilo kakvo tačno saznanje o njoj bilo je nepotrebno, a moglo je čak biti i štetno. Njen identitet je tako ostao uglavnom nepoznat široj javnosti sve do nakon pada komunizma u Jugoslaviji i drugim evropskim zemljama, kada je ideološka poruka fotografije postala irelevantna. [13]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Izvori[uredi | uredi izvor]

 

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Roberts 1987, str. 15–19.
  2. ^ Vucinich 1949, str. 355–358.
  3. ^ Roberts 1987, str. 20–24.
  4. ^ Milinović & Karasijević 1982, str. 141, 165, 186.
  5. ^ a b Index.hr & 16 November 2007, para. 1–4.
  6. ^ a b Arsenev 2012, para. 1–3.
  7. ^ Todić 2013, str. 40.
  8. ^ a b v Malić 1997, str. 29.
  9. ^ a b v g Kovačević 2007, para. 1–7.
  10. ^ Lukić 1984, str. 36.
  11. ^ a b v g d Vittorelli 2015, str. 126–30.
  12. ^ a b Batinić 2015.
  13. ^ a b v Todić 2013, str. 45–46.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Козарчанка&oldid=27678186”