Korisnik:LazarJaksic/pesak

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Fudbal u Italiji
Stadion Olimpiko u Rimu, koristi SS Lacio, AS Roma i fudbalska reprezentacija Italije
OsnivačFudbalski savez Italije
Prva sezona1898; pre 126 godina
Država Italija
Međunarodna
takmičenja		Svetsko klupsko prvenstvo u fudbalu
Liga šampiona
Liga Evrope
Liga konferencije
UEFA superkup

Fudbal je najpopularniji sport u Italiji.[1] Fudbalska reprezentacija Italije smatra se jednom od najboljih reprezentacija na svetu. Osvojili su FIFA svetsko prvenstvo četiri puta (1934, 1938, 1982, 2006) i zaostaju samo za Brazilom (osvojili pet). Bili su drugoplasirani u dva finala (1970,1994) i stigli do trećeg mesta (1990) i četvrtog mesta (1978). Osvojili su i dva evropska prvenstva (1968, 2020) i nastupali u dva finala (2000, 2012), bili treći na kupu Konfederacija (2013), osvojili jedan olimpijski fudbalski turnir (1936) i dva međunarodna kupa Centralne Evrope (1927-30 i 1933-35).

Najviša profesionalna fudbalska liga u Italiji, Serija A, jedna je od najpopularnijih profesionalnih fudbalskih sportskih liga na svetu, koja se često prikazuje kao najtaktičnija nacionalna fudbalska liga.[2] Italijanski klubovi su osvojili 48 velikih Evropskih trofeja, što ih čini drugom najuspešnijom nacijom u Evropskom fudbalu. Serija A ugošćuje tri najpoznatija svetska kluba kao što su Juventus, Milan i Inter, svi osnivači G-14, grupe koja je predstavljala najveće i najprestižnije Evropske fudbalske klubove. Serija A je bila jedina liga koja je dala tri člana osnivača.

Juventus, Milan i Inter, uz Romu, Fjorentinu, Lacio i nekada Parmu, ali sada Napoli, poznati su kao Sedam sestara italijanskog fudbala, zbog svoje dominacije u ligama i kupovima poslednjih godina.[3]

Italijanski menadžeri su među najuspešnijim u evropskom fudbalu, posebno u takmičenju kao što je Liga šampiona.[4] Više igrača je osvojilo prestižnu Zlatnu loptu dok su igrali u Seriji A nego bilo koja druga liga na svetu posle La Lige.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Drugi oblici fudbala su se igrali u Italiji davnih vremena, od kojih je najraniji bio Harpastum, igran u vreme Rimskog carstva.[5] Ova igra je mogla imati uticaja u drugim oblicima fudbala širom Evrope zbog širenje Rimskog carstva , uključujući i srednjevekovni fudbal. Od 16. veka pa nadalje, Kalćo Fjorentino, još jedan oblik fudbala koji se razlikuje od moderne igre, igrao se na Pijaca Santa Kroće, u Firenci. Neki poznati Firentinci su bili među igračima igre, posebno porodica Mediči, uključujući Pjera, Lorenca i Aleksandra de Medičija.[6] U Vatikanu su pape: Kliment VIII, Lav XI i Urban VIII, takođe igrali igru.[6] Sam naziv kalćo (“udarac”) je kasnije usvojen kao fudbal u Italiji(potvrđeno prvi put 1889. godine), postavši sinonim za fudbalski savez Italije širom sveta.

Ilustracija igre kalćo fjorentino iz 1688. godine

Italijanski fudbal je rođen: Torino i Đenova[uredi | uredi izvor]

Moderna verzija igre doneta je u Italiju tokom 1880-tih. Edoardo Bozio, trgovac u britanskoj tekstilnoj industriji, posetio je Englesku i iskusio igru. Vratio se u Torino 1887. godine motivisan da pomogne u širenju fudbala u svojoj domovini. Osnovao je prvi fudbalski klub u Italiji – Fudbalski i kriket klub Torino – te godine,a nakon njih i Nobili Torino (“Torinski plemići”) se osnovao.[7] Drugi klub je nosio ime plemeniti jer je u njemu bio vojvoda od Abrucija i Alfonso Ferero di Ventimiljea (koji će kasnije postati predsednik italijanske fudbalske reprezentacije (FIGC)[8]). Njih dvoje su se spojili 1891. i formirali Internacionale fudbalski klub Torino.[9][10]

Fudbalski i kriket klub Đenova, formiran kao kriket klub za predstavljanje Engleske u inostranstvu, osnovali su Englezi 1893. godine. Tri godine kasnije, čovek po imenu Džejms Ričardson Spensli, stigao je u Đenovu i uveo fudbalsku sekciju kluba, postavši njen prvi menadžer.[11]

FNGI je organizovao prve turnire između 1895. i 1897. godine. Formirana je nova federacija FIGC, sa centrom prvobitno u Torinu i prvim predsednikom Mario Vikarijem. FIGC je oformio italijansko fudbalsko prvenstvo sa četri kluba osnivača; Đenova, FBC Torineze, Đinastika Torino i Internacionale Torino. Prvo takmičenje je održano na stadionu Velodromo Umberto I u Torinu 8 maja 1898. godine, na kom je Đenova postala šampion. Titule osvojene u FIGC šampionatu zvanično su priznate jedino od moderne lige iako je bilo uobičajeno da se klubovi rano takmiče na FIGC i FGNI turnirima.[10]

U narednim godinama, prvenstvo (nazvano Prima Kategoria) bilo je struktuirano u regionalne grupe sa pobednicima svake grupe koji su učestvovali u plej-ofu, a pobednik plej-ofa proglašen je za šampiona prvenstva. Do 1904. godine, prvenstvom je dominirala Đenova koja je za 7 godina osvojila 6 titula. Između 1905. i 1908. godine, formirale su se konačne grupe od regionalnih šampiona koji su se konkurisali za osvajanje titule i Spensli kupa. Juventus je osvojio prvu titulu i Stensli kup 1905. godine, a naredne dve godine šampionat je pripao Milanu.

Italijanizacija i „razdavajenje” prvenstva[uredi | uredi izvor]

U novembru 1907. godine, FIF je organizovao 2 šampionata u istoj sezoni:

  1. Prvenstvo Italije, glavni šampionat u kom su samo mogli da igraju Italijanski fudbaleri; pobednici su proglašeni Kampioni d’Italia (šamoioni Italije) i bili bi nagrađeni sa trofejem Kopa Buni.
  2. Savezno prvenstvo, drugi šampionat na kom je bilo dozvoljno da igraju i strani igrači (samo ako su živeli u Italiji);  pobednici su proglašeni kao Kampioni Federali (savezni šampioni) i nagrađeni trofejem Kopa Spensli.[12]

FIF je želeo da organizuje dva različita prvenstva kako bi omogućio slabijim klubovima – sastavljenim isključivo od italijanskih igrača („skuadre pure italiane” ,  „čisti italijanski timovi“) – da osvoje titulu prvaka države, i da istovremeno ispadnu veliki klubovi, sastavljeni uglavom od boljih stranih igrača („skuadre spuri internacionali”, „lažni međunarodni timovi”) u manjem takmičenju za „utešnu nagradu”.[13][14][15] Većina velikih klubova (Đenova, Torino i Milan) povukla su se sa oba prvenstva u znak protesta protiv autokratske politike FIF-e. Savezno prvenstvo je osvojio Juventus protiv Dorije, dok je prvenstvo Italije i trofej Kopa Buni osvojila ekipa Pro Verčeli,  pobedivši Juventus, Doriju i US Milaneze. Međutim, savezno prvenstvo koje je osvojio Juventus kasnije je zaboravljeno od strane FIGC-a, zbog bojkota disidentskih klubova.

U sezoni 1909. godine, ponovo su se organizovala dva različita šampionata, sa Kopa Oberti umesto Kopa Spensli za savezno prvenstvo. Ovog puta, većina velikih klubova je odlučilo da se povuče sa prvenstva Italije, kako bi savezno prvenstvo postalo relevantnije i samim time umanjilo značaj italijanskog šampionata. Savezno prvenstvo je osvojio Pro Verčeli, dobivši US Milaneze u finalu, dok je prvenstvo Italije osvojio Juventus, i opet nakon pobede nad ekipom US Milaneze.[16] Međutim, strategija neistomišljenika je uspela: neuspeh prvenstva Italije koji je osvojio Juventus primorao je FIGC da kasnije prizna saveznog šampiona Pro Verčeli kao „Kampioni d’Italia 1909.”, odričući se drugog šampionata.

Format prvenstva se izmenio za sezonu 1909-10 koja se igrala u ligaškom formatu. Učestvovalo je devet klubova koji su igrali međusobno,kod kuće i u gostima. Podela saveznog i italijanskog prvenstva nije u potpunosti ukinuta jer je objedinjavanjem ovih turnira poslednji put odlučeno da se na kraju sezone dodele dve titule. U stvari, FIGC je proglasio da šampioni saveznog prvenstva (sada pretvoren u glavnu titulu) budu prvoplasirani klub u generalnoj klasifikaciji, dok bi šampion prvenstva Italije(sada postaje sporedna titula) bio najbolje plasirani klub među četiri “čisto italijanskih timova”, u zavisnosti od međusobnih susreta. Na kraju sezone, Pro Verčeli i Inter su podelili prvo mesto tako da je bio potreban plej-of kako bi se dodelila savezna titula (italijansku titulu je osvojio Pro Verčeli). Ove sezone je Internacionale zabeležio prvu pobedu, koji je u finalu pobedio Pro Verčeli sa 10-3. Čak je i prvenstvo Italije koju je osvojio Pro Verčeli kasnije zaboravljena.[17]

Državno prvenstvo[uredi | uredi izvor]

glavni članak: Sistem takmičenja u italijanskom fudbalu

Prvo državno takmičenje koja je organizovala Italijanska gimanstička federacija (F.N.G.I.) odigrano je 1896. godine i pobedila je ekipa S. Udineze G.S., ekipa iz Udina(severoistočna Italija). FNGI je organizovao drugi državni gimnastičko-fudbalski turnir 1987. godine i njega je osvojio S.G. Torineze. Godine 1898. konačno je formirana italijanska fudbalska federacija (FIF - FIGC) i organizovano je prvo državno prvenstvo, sa regionalnim turnirima i plej-ofom. Ovo se smatra prvim pravim državnim  fudbalskim prvenstvom Italije i osvojio ga tim Đenove.

Nacionalni timovi[uredi | uredi izvor]

glavni članak: Fudbalska reprezentacija Italije

Fudbalska reprezentacija Italije, koju po plavim dresovima zovu Azuri ili Skuadra Azura, treća je najuspešnija reprezentacija na svetskim prvenstvima po broju medalja.Tokom 1970-tih do ranih 1990-tih Italija je bila poznata po Katenaćo formaciji, najavljujući dugu liniju defanzivaca svetske klase kao što su Virđinio Rozeta, Pjetro Rava, Karlo Parola, Đaćinto Faketi, Armando Piki, Gaetano Širea, Antonio Kabrini, Klaudio Đentile, Franko Barezi, Đuzepe Bergomi, Paolo Maldini, Alesandro Nesta, Fabio Kanavaro, Andrea Barzalji, Leonardo Bonući i Đorđo Kjelini; odbrana je tradicionalno najbolji deo italijanskih timova, a italijanska odbrana se generalno smatra istorijski najboljom na svetu.

Trofeji nacionalnog tima:

Takmičenja Ukupno
FIFA svetsko prvenstvo 4 2 1 7
Olimpijske igre 1 0 2 3
Evropsko prvenstvo 2 2 1 5
Kup Konfederacija 0 0 1 1
Međunarodni kup

Centralne Evrope

2 2 0 4
Ukupno 9 6 5 20

Evropska takmičenja za klubove[uredi | uredi izvor]

  • 12 UEFA evropskih kupova/Liga šampiona osvojenih u 29 finala (treći iza Španije i Engleske)
  • 7 UEFA Kupova pobednika kupova osvojenih u 11 finala (prva je Engleska sa 8/13)
  • 9 UEFA kupova/Liga Evrope osvojenih u 17 finala (izjednačeno na drugom mestu iza Španije)
  • 1 pobeda u 2 finala UEFA Lige Konferencije (prvo mesto sa Engleskom)
  • 9 UEFA Super kupa osvojenih u 13 finala (izjednačeno na drugom mestu iza Španije)
  • 9 Međunarodnih/klupskih svetskih prvenstava osvojenih u 13 finala (izjednačeno na trećem mestu iza Španije i Brazila)

Sve ukupno:

  • Italija, 47 kupova i 85 finala (drugi iza Španije)

UEFA Liga Šampiona[uredi | uredi izvor]

Sledeći timovi su stigli do finala Evropskog kupa / UEFA Lige šampiona.

  • Inter Milano (1963–64 – pobednici, 1964–65 – pobednici, 1966–67 – vicešampioni, 1971–72 – vicešampioni, 2009–10 – pobednici, 2022–23 – vicešampioni)
  • Fjorentina (1956–57 – vicešampioni)
  • Milan (1957–58 – vicešampioni, 1962–63 – pobednici, 1968–69 – pobednici, 1988–89 – pobednici, 1989–90 – pobednici, 1992–93 – vicešampioni, 1993–94 – pobednici, 1994–95 Drugoplasirani, 2002–03 – pobednici, 2004–05 – vicešampioni, 2006–07 – Pobednici)
  • Juventus (1972–73 – vicešampioni, 1982–83 – vicešampioni, 1984–85 – pobednici, 1995–96 – pobednici, 1996–97 – vicešampioni, 1997–98 – vicešampioni, 2002–03 – vicešampioni, 2014–15 – vicešampioni, 2016–17 – vicešampioni)
  • Roma (1983–84 – vicešampioni)
  • Sampdorija (1991–92 – vicešampioni)

Fudbalski stadioni u Italiji[uredi | uredi izvor]

Stadioni kapaciteta 40.000 ili više.

Slika Stadion Kapacitet Grad Regija Domaći tim Otvoren Renoviran
San Siro 80,018 Milan
Lombardija 		Inter Milano i

Milan

1926 1935, 1955, 1990, 2015-16
Stadion Olimpiko 70,634 Rim
Lacio 		Roma i Lacio 1937 1953, 1990
Stadion Sveti Nikola 58,270 Bari
Apulija 		AS Bari 1990
Stadion Dijego Armando Maradona 54,726 Napulj
Kampanija 		Napoli 1959 1990, 2010, 2019
Stadion Artemio Franči 43,147 Firenca
Toskana 		Fjorentina 1931 1990
Stadion Juventusa 41,570 Torino
Pijemont 		Juventus 2011

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ „BBC News - Italian football counts cost of stagnation”. web.archive.org. 2021-11-09. Pristupljeno 2024-04-15. 
  2. ^ „Home page - Lagardère Sports and Entertainment”. web.archive.org. 2020-05-12. Pristupljeno 2024-04-15. 
  3. ^ „Le «7 sorelle» dell'Italcalcio tornano a spendere all'estero - IlGiornale.it”. web.archive.org. 2015-06-26. Pristupljeno 2024-04-15. 
  4. ^ „Najuspešniji menadžeri u evropskom fudbalu”. Pristupljeno 2024-04-15. 
  5. ^ „Roman Football?”. web.archive.org. 2013-06-27. Pristupljeno 2024-04-15. 
  6. ^ a b „Calcio Storico Fiorentino”. web.archive.org. 2007-07-09. Pristupljeno 2024-04-15. 
  7. ^ „Italian Soccer: Turin | Italy”. web.archive.org. 2017-06-27. Pristupljeno 2024-04-15. 
  8. ^ „:::::::::::::::FEDERAZIONE::ITALIANA::GIUOCO::CALCIO::::::::::::::::::”. web.archive.org. 2004-06-24. Pristupljeno 2024-04-15. 
  9. ^ „Cosmopolis » Die Geschichte des Fussballs” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2024-04-15. 
  10. ^ a b „Italy - List of FGNI Champions”. web.archive.org. 2022-12-22. Pristupljeno 2024-04-15. 
  11. ^ „English Players in Italy”. web.archive.org. 2007-09-21. Pristupljeno 2024-04-15. 
  12. ^ „La Stampa - Consultazione Archivio”. web.archive.org. 2018-07-29. Pristupljeno 2024-04-15. 
  13. ^ „La Stampa Sportiva - A.07 (1908) n.23, giugno | Byterfly”. web.archive.org. 2018-08-29. Pristupljeno 2024-04-15. 
  14. ^ „La Stampa Sportiva - A.07 (1908) n.27, luglio | BESS Digital Archive”. web.archive.org. 2017-08-30. Pristupljeno 2024-04-15. 
  15. ^ „La Stampa Sportiva - A.07 (1908) n.36, settembre | BESS Digital Archive”. web.archive.org. 2015-09-23. Pristupljeno 2024-04-15. 
  16. ^ „La Stampa - Consultazione Archivio”. web.archive.org. 2012-07-17. Pristupljeno 2024-04-15. 
  17. ^ „Italy - Championship History 1898-1923”. web.archive.org. 2022-12-02. Pristupljeno 2024-04-15. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Корисник:LazarJaksic/песак&oldid=27686091”