Lokalitet Kruševica kod Raške
.svg)  Prikaz na mapi Srbije | |
| Mesto |  Srbija |
|---|---|
| Regija | Raška |
| Koordinate | 43° 23′ 49″ S; 20° 26′ 53″ I / 43.397° S; 20.448° I |
| Oblast | Kruševica |
| Istorija | |
| Period | Gvozdeno doba Tribali |
Lokalitet Kruševica kod Raške je arheološko nalazište koje potiče iz starijeg gvozdenog doba. Na ovom lokalitetu, smeštenom 25 kilometara od Raške, pronađen je dragoceni nakit, grčka vaza i manje posude od bronze.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Blago koje je pronađeno sedamdesetih godina u Kruševici kod Raške tek je 1985. godine dospelo do Narodnog muzeja Kruševac i Zavoda za zaštitu spomenika kulture u Kraljevu. Zbog toga postoje različiti iskazi o tome gde su predmeti pronađeni i koliko ih je zapravo bilo. Ono što je pouzdano utvrđeno je da su skupoceni nakit i posude pronađeni na imanju Jovana Petrovića u zaseoku Joldići. Ove dragocenosti su otkrivene prilikom zaravnjivanja terena za izgradnju nove kuće. Ležale su ispod krupnijeg kamena, a porodica ih je sklonila verujući da potiču iz groba. Zaista, sadržaj blaga iz Kruševice upućuje da se moglo raditi o grobu, i to grobu ispod niskog tuluma.[1]
Sadržaj blaga se može podeliti na tri dela: nakit za telo, nakit za odeću i garnituru za piće. Od nakita za telo pronađene su: zlatne naušnice, dve zlatne perle, četiri zlatne alke, veći broj perli od srebra ili ćilibara, srebrna alka, srebrne naušnice. Od nakita za odelo nađeno je više srebrnih fibula, lanaca i igala. Garnituru za piće čine bronzana posuda (ojnohoe) i keramičke vaze (skifos).[2]
Nakit ima iste stilske odlike i proizveden je u istoj radionici, možda rukom istog majstora. Posude iz garniture su od različitih materijala, pa su samim tim i iz različitih radionica, ali su iz istog perioda i iz istog većeg proizvodnog centra. Celokupno blago je bilo pribavljeno jednovremeno, istim putem i iz istog zanatsko-umetničkog kruga. Ovo blago potiče iz groba, i to groba ugledne žene. Međutim, ostaje pitanje da li je pod grobnom humkom bio još koji grob. Na tu mogućnost ukazuje nekoliko ukrasnih predmeta, koji obično ne pripadaju garnituri nakita samo jedne osobe. Moguće je da ovaj višak nakita ukazuje na to da su ispod niskog tuluma u Kruševici bile sahranjene dve ženske osobe. U suprotnom, ukoliko sav ovaj nakit potiče iz jednog groba, to znači da je pokojnica bila sahranjena sa celokupnim nakitom koji je posedovala.[3]
Izgled groba danas nije moguće rekonstruisati. Na osnovu toga što su svi predmeti nađeni na relativno malom prostoru, i to ispod krupnijeg kamenja, ovaj grob je najverovatnije bio zemljana humka, sa grobnom konstrukcijom od lomljenog kamena. Ne postoje podaci o pronalasku skeleta. Kako na predmetima nema tragova vatre, pokojnica je ili bila inhumirana, ili su predmeti položeni u grob tek posle hlađenja lomače. Blago iz Kruševice povezuje se sa takozvanim kneževskim grobovima, pronađenim u dolinama Ibra, Zapadne i Velike Morave. Sam lokalitet se nalazi u dolini Kruševičke reke, koja sa Gradačkom rekom gradi Brvenicu, levu pritoku Ibra. Kruševica leži na sredokraći između lokaliteta gde su otkriveni najbogatiji kneževski grobovi u središtu Balkanskog poluostrva, između Petrove crkve kod Novog Pazara i Atenice kod Čačka. Kako je blago iz Kruševice hronološki i tipološki srodno blagu iz drugih kneževskih grobova, verovatno su sve te dragocenosti pripadale eliti iste plemenske zajednice.[4]
Blago iz Kruševice je odraz delovanja grčke kulture na domorodačku kulturu u centralnom delu Balkana. Nakit iz Kruševice ima uzor u grčkom nakitu geometrijskog i arhajskog perioda, a garnitura za piće je proizvod grčkih majstora. Složeni nakit za prsa podrazumeva nošenje peplosa, grčke odeće, jer fibule iz Kruševice služe da se spoje krajevi te odeće na ramenima. Ovakve imitacije grčkog nakita često se pojavljuju u Makedoniji, severnoj Grčkoj i na Balkanu od sredine 6. do kraja 5. veka pre nove ere. Dobar deo ovakvog blaga je pravljen u radionicama oko Soluna, odakle je Egnacijevim drumom stizao do Ohridskog jezera i dalje u unutrašnjost Balkana. Ipak, izvesno je da je krajem 6. veka pre nove ere, a najkasnije u prvoj polovini 5. veka pre nove ere, jedna takav proizvodni centar postojao i u Raškoj oblasti ili u Pomoravlju. Ovaj centar se specijalizovao za izradu fibula, grivni i pojaseva od plemenitih materijala. To potvruđuje i podatak da je čak 95% ovakvih fibula, grivni i pojaseva nađeno u dolini Ibra i Pomoravlju, a svega 5% u oblastima zapadno (Bosna i Hercegovina), južno (Albanija, Kosovo i Metohija i Makedonija), istočno (Trakija) ili severno od ovog dela Balkana (Panonska nizija). S obzirom na ovakvu teritorijalnu i hronološku pripadnost nakita iz Kruševice (dolina Ibra, prva polovina 5. veka pre nove ere), blago sa ovog lokaliteta treba vezati za Tribale. Ovo blago takođe ukazuje i na bogatstvo Tribala i na njihovu nadmoć nad ostalim starobalkanskim narodima tog razdoblja.[5] Blago iz Kruševice ima status kulturnog dobra od izuzetnog značaja.[6]
Galerija[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Srejović, Dragoslav; Obrenija, Vukadin (1988). „Blago iz Kruševice”. Raška baština. 3: 7.
- ^ Srejović, Dragoslav; Obrenija, Vukadin (1988). „Blago iz Kruševice”. Raška baština. 3: 7—10.
- ^ Srejović, Dragoslav; Obrenija, Vukadin (1988). „Blago iz Kruševice”. Raška baština. 3: 10.
- ^ Srejović, Dragoslav; Obrenija, Vukadin (1988). „Blago iz Kruševice”. Raška baština. 3: 10—11.
- ^ Srejović, Dragoslav; Obrenija, Vukadin (1988). „Blago iz Kruševice”. Raška baština. 3: 11—12.
- ^ Narodni muzej Kraljevo. Kraljevo: Narodni muzej Kraljevo. 2014. str. 47. ISBN 978-86-85179-47-1.
