Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu
| Mauzolej vladike Danila | |
|---|---|
| Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu | |
 | |
| Osnivanje | 1896. |
| Lokacija | Cetinje Crna Gora |
| Koordinate | 42° 23′ 09″ S; 18° 55′ 09″ I / 42.38573° S; 18.91915° I |
Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu posvećen je crnogorskom vladici Danilu Petroviću, osnivača novog Cetinjskog manastira i dinastije Petrović Njegoš. Podignut je povodom proslave dvestogodišnjice dinastije Petrović Njegoš, 1896. godine. Mauzolej je izgrađen na Orlovom kršu, brežuljku na jugozapadnom delu Cetinjskog polja,[1] koji dominira jugozapadnim delom Cetinja,[2] a sa kog se pruža pogled na staro jezgro nekadašnje crnogorske prestonice i čitav lovćenski masiv. Mauzolej danas predstavlja turističku atrakciju, a decenijama je omiljeno izletište lokalnog stanovništva.[3]
Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu je jedan od najznačajnijih spomenika nepokretne kulturne baštine u istorijskom jezgru Cetinja.[4] To je prvi sačuvani javni spomenik na Cetinju.[5]
Istorija[uredi | uredi izvor]
Krajem sedamdesetih i početkom osamdesetih godina 20. veka u neposrednoj blizini mauzoleja pronađeni si ostaci stare keramike, što svedoči o tome da je ovo mesto bilo interesantno i u dalekoj prošlosti. Ovi artefakti danas se čuvaju u Narodnom muzeju Crne Gore.[3]
Nakon okončanja rata sa Osmanskim carstvom 1853. godine knjaz Danilo je odlučio da prenese posmrtne ostatke rodonačelnika dinastije Petrović Njegoš, mitropolita Danila sa tadašnje austrijske teritorije. Vladika Danilo je sahranjen 11. januara[a] 1735. u manastiru Podmaine, pored Budve. Knjaz Danilo je poslao komisiju koja je, uz saglasnost austrijskih vlasti, pronašla grob i prenela Vladičine kosti u Cetinjski manastir 16. juna 1853. godine. Rukovodeći se željom vladike Danila, knjaz Nikola je odlučio da podigne mauzolej na Orlovom kršu. Podizanje spomenika „u znak slobode i nezavisnosti Crne Gore” najavljeno je 1871. a spomenik je izgrađen 1896. godine, povodom obeležavanja 200 godina vladavine dinastije Petrović Njegoš. Podignut je na mestu gdje je i knjaz Danilo želeo da ga postavi. Ovim činom, kako je napisano, knjaz Danilo je učvrstio kult dinastije Petrović. [6][6]
Mauzolej je sagrađen po ideji knjaževe kćerke Jelene, buduće italijanske kraljice,[2] koja je uradila maketu za spomenik.[5] Kako piše u Glasu Crnogorca od 6. oktobra iste godine, „projekat je realizovan po nacrtu Njezina Visočanstva knjaginjice Jelene i po nastojanju g. inđinjera Radovića”. U istorijskim izvorima se takođe navodi da su u projektu učestvovali francuski arhitekti Fruše i vajar Votijer, u čijem ateljeu je radio i srpski umetnik Đorđe Jovanović.[7] Godine 1957. godine proglašen je za kulturno dobro. Stupanjem na snagu novog statuta Narodnog muzeja Crne Gore iz 2012. godine ovaj spomenički kompleks od izuzetne važnosti ušao je, zajedno sa Njegoševim mauzolejom na Lovćenu i dvorskom crkvom na Ćipuru,[b] u sastav Istorijskog muzeja Crne Gore.[3]
Izgradnja mauzoleja[uredi | uredi izvor]
Arhitektonsku razradu projekta uradio je francuski arhitekta Fruše (Frusher), radovima je rukovodio inženjer Andrija Radović, dok su majstori koji su gradili mauzolej bili sa Korčule i iz Crne Gore. Mauzolej je izveden od kamena sa Ljubovića.
Izgled mauzoleja[uredi | uredi izvor]
Spomenik je podignut na veštačko formiranom platou, uređenom u vidu malog parka, na njegovoj samoj ivici u severoistočnom uglu, kako bi bio jasno vidljiv iz grada. Svojim uspelim arhitektonskim rešenjima spomenik je gotovo srastao sa Orlovim kršem, čineći ga prepoznatljivim i dominantnim simbolom grada Cetinja. Ovo je retko uspešan spoj arhitekture i pejzaža. Elegantno i profinjeno, bez preterane monumentalnosti, spomenik zajedno sa okolnim parkom predstavlja vrlo je atraktivan vidikovac.[8] Do platoa sa spomenikom vodi asfaltni put,[9] trasiran sa jugozapadne strane Orlova krša,[2] u blizini Cetinjskog manastira.[7]
Monumentalni kameni sarkofag, sa visoko postavljenim krstom na širokoj čeonoj kamenoj ploči sa natpisom, leži na prostranom kamenom postamentu, izdignutom na tri stepenika. Na gornjoj ploči sarkofaga reljefno su postavljeni simboli svetovne i duhovne vlasti vladike Danila. Na bočnim stranama nalaze se stilizovani ukrasi i simboli: krst, krug i cvet. Na istočnoj strani, u kružnom medaljonu, umetnut je bronzani reljef vladičine glave u profilu.
Nad sarkofagom, oslonjen na četiri vitka stuba, uzdiže se baldahin koji predstavlja nebeski svod, dočaran većim brojem gipsanih, zlatno obojenih zvezdica na plavoj osnovi. Baldahin se na stubove oslanja pomoću četiri višestruko profilisana luka, u čijim se centrima, na ključnim kamenovima, nalaze reljefne predstave razlicitih grbova: državnog, porodičnog i vladičanskog. Gipsanim rebrima, koji su ukrašeni stilizovanim cvetovima, svod je podeljen na četiri segmenta u čijem se centru nalazi veća rozeta.[2]
-
Sarkofag -
Natpis i ukras na sarkofagu -
Kružni medaljon sa bronzanim reljefom vladičine glave u profilu -
Svod baldahina sa predstavom nebeskog svoda -
Uređeni prilaz mauzoleju
Rekonstrukcije[uredi | uredi izvor]
Spomenik je opravljan 1937, je su ga "vreme i nepogode" mnogo oštetili.[10] Prva strukturna sanacija mauzoleja izvršena je 1985. godine, kada su otklonjene posledice zemljotresa iz 1979.. Druga rekonstrukcija počela je u avgustu 2010.[11] a završena je 2011. godine.[4] Mauzolej je bio u lošem stanju, naročito pošto je bio ukraden bronzani krov, što je ubrzalo njegovo propadanje.[7]
Mauzolej na poštanskoj marki[uredi | uredi izvor]
Godine 2014. Pošta Crne Gore objavila je prigodnu poštansku marku sa motivom mauzoleja vladike Danila na Orlovom kršu i kovertu prvog dana, u okviru serije „Istorijska baština 2014”. Autor idejnog rešenja je Zoran Popović, grafički dizajner iz Podgorice.[8]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ 22. januar po starom kalendaru
- ^ U dvorskoj crkvi na Ćipuru su sahranjeni posmrtni ostaci osnivača Cetinja Ivana Crnojevića i poslednjeg crnogorskog vladarskog para, kralja Nikole i kraljice Milene
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Mauzolej vladike Danila – Cetinje”. znajmo Crnu Goru (na jeziku: srpski). © 2020 . All Rights ReservedSKT Magazine. 19. 1. 2018. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ a b v g „Kako se gradio Mauzolej Vladike Danila na Orlovom kršu”. Cafe del Montenegro. 9. 10. 2018. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ a b v „MAUZOLEJ VLADIKE DANILA NA ORLOVOM KRŠU”. zvanični veb-sajt. Narodni muzej Crne Gore. Arhivirano iz originala 06. 02. 2018. g. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ a b Popović, Svetislav G. (februar 2017). „Restauracija mauzoleja vladike Danila na Orlovom kršu, Cetinje (Crna Gora)”. Tehnički vjesnik. 24. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ a b Rajković 2018, str. 32
- ^ a b Brajović 2019, str. 129-131
- ^ a b v „Rekonstrukcija mauzoleja vladike Danila”. ProNEN. 26. 9. 2010. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ a b „Historical Heritage 2014 - Set”. WOPA+ - Stamps and Coins (na jeziku: engleski). Gibraltar. 2014. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ „Mauzolej Vladike Danila”. Montenegro Travel. Zvanični sajt turizma Crne Gore. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- ^ "Politika", 26. jul 1937
- ^ „Umivanje Orlovog krša”. MONDO. 26. 9. 2010. Pristupljeno 26. 5. 2020.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Brajović, Saša (2019). „KNJAZ DANILO I PETROVIĆ NJEGOŠ: KULTURA SJEĆANJA” (PDF). Matica. Matica crnogorska. 78: 129—156. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- Rajković, Vukan (septembar 2018). „Mauzolej vladike Danila na Orlovom kršu”. KULTURNA BAŠTINA CETINJA (PDF). Tivat: FAKULTET ZA MEDITERANSKE POSLOVNE STUDIJE TIVAT. str. 32. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- Vujačić, Velimir (2012). „MAUZOLEJ VLADIKE DANILANA ORLOVOM KRŠU”. Matica. Matica crnogorska: 289—346. Pristupljeno 26. 5. 2020.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Vukićević, Borislav (5. 5. 2018). „Ozbiljna lica i zov partije”. Vijesti. Pristupljeno 26. 5. 2020.
- Kulturni vodič : Cetinje : januar 2018. Cetinje: Turistička organizacija Prijestonice Cetinje. 2018.
- „Mauzolej Vladike Danila na Orlovom kršu”. Art Montenegro. Pristupljeno 26. 5. 2020.
