Muzika impresionizma
Impresionizam u muzici bio je pokret među različitim kompozitorima u zapadnoj klasičnoj muzici (uglavnom tokom kasnog 19. i ranog 20. veka) čija se muzika fokusira na raspoloženje i atmosferu, „prenoseći raspoloženja i emocije koje izaziva tema, a ne detaljnu tonsku sliku“.[1] „Impresionizam“ je filozofski i estetski termin pozajmljen iz francuskog slikarstva kasnog 19. veka po uzoru na Moneov rad Impresija, Izlazak sunca. Kompozitori su nazivani impresionistima po analogiji sa slikarima impresionistima koji koriste izrazito kontrastne boje, efekat svetlosti na objektu, zamagljen prednji plan i pozadinu, izravnjivu perspektivu, itd. kako bi usmerili pažnju posmatrača na ukupan utisak.[2]
Najistaknutija karakteristika muzičkog impresionizma je upotreba „boje“, ili muzički tembr, što se može postići kroz orkestraciju, harmonijsku upotrebu, teksturu itd.[3] Drugi elementi muzičkog impresionizma takođe uključuju nove kombinacije akorda, dvosmislen tonalitet, proširene harmonije, upotrebu modusa i egzotičnih skala, paralelni pokret, ekstramuzikalnost i evokativne naslove kao što su „Reflets dans l'eau“ („Razmišljanja na vodi“ ), „Brouillards“ („Magle“) itd.[2]
Impresionizam se javlja krajem XIX i početkom XX veka u Francuskoj kao rezultat socijalnih i kulturnih promena. Najprije se pojavljuju u slikarstvu, gde slikari napuštaju svoje ateljee i odlaze u prirodu da stiču celovite utiske o predmetu. Osnovna impresionistička težnja okrenuta je impresiji (trenutnom utisku), i ideji da se "uhvati" doživljeni trenutak.[4]
Istorija
[uredi | uredi izvor]
Dolazi do promena u tematici koja proističe iz posmatranja prirode, svetlosti, vode, izlaska sunca, vetra, noći, mesečine, što izaziva dominaciju malih formi (solo pesme i klavirske minijature). Od instrumenata dominira klavir.
Klod Debisi i Moris Ravel su dve vodeće ličnosti u impresionizmu, iako je Debisi odbacio ovu oznaku (u pismu iz 1908. napisao je „imbecili [ono što pokušavam da napišem u slikama] nazivaju „impresionizmom“, termin koji se koristi krajnje netačno, posebno od strane umetničkih kritičara koji ga koriste kao etiketu za Tarnera, najfinijeg tvorca misterije u celoj umetnosti!“) i Ravel je pokazao nelagodnost zbog toga, u jednom trenutku tvrdeći da se uopšte ne može adekvatno primeniti na muziku.[5][6] Debisijeva impresionistička dela obično „evociraju raspoloženje, osećanje, atmosferu ili scenu“ stvaranjem muzičkih slika kroz karakteristične motive, harmoniju, egzotične skale (npr. celotonske i pentatonske lestvice), instrumentalni tembar, velike nerazjašnjene akorde (npr. 9-ti, 11-ti, 13-ti), paralelno kretanje, dvosmislen tonalitet, ekstremni hromatizam, intenzivna upotreba klavirskih pedala i drugi elementi.[2] „Percepcija Debisijevog kompozitorskog jezika kao izrazito postromantičnog/impresionističkog – nijansiranog, potcenjenog i suptilnog – čvrsto je učvršćena među današnjim muzičarima i dobro obaveštenom publikom.”[7] Neki impresionistički kompozitori, posebno Debisi i Ravel, takođe su označeni kao simbolistički kompozitori. Jedna osobina koja je zajednička sa oba estetska trenda je „osećaj odvojenog posmatranja: umesto izražavanja duboko osećanih emocija ili pričanja priče“; kao u simbolističkoj poeziji, uobičajena sintaksa je obično narušena i dočaravaju je pojedinačne slike koje nose značenje dela.[2]
Godine 1912, francuski kompozitor Ernest Faneli (1860–1917) je zadobio značajnu pažnju i pokriće u pariskoj štampi nakon izvođenja simfonijske pesme koju je napisao 1886. godine, pod nazivom Teba,[8] koja uključuje elemente povezane sa impresionizmom, kao što su prošireni akordi i celotonske lestvice.[9] Ravel nije bio impresioniran Fanelijevim novitetima, tvrdeći da su ih već koristili kompozitori iz prošlosti, kao što je Franc List.[10]:36 Takođe je smatrao da Fanelijev impresionizam potiče od Hektora Berlioza, a ne od Lista ili ruskih kompozitora.[11]
Drugi kompozitori povezani sa impresionizmom su Lili Bulanže,[12][13] Isak Albenis,[14] Frederik Delius,[15] Pol Dukas,[14] Alekander Skrjabin,[16] Manuel de Falja,[14] Džon Olden Karpenter,[14] Otorino Respigi, Albert Rasel, Karol Šimanovski, Čarls Tomlinson Grifs i Federiko Mompu.[14] Finski kompozitor Žan Sibelijus je takođe povezan sa impresionizmom,[15] a njegova tonska pesma Labud iz Tuonele (1893) prethodi za godinu Debisijevom Prélude à l'après-midi d'un faune (koji se smatra osnovnim delom muzičkog impresionizma).[15] Američki kompozitor Hauard Hanson takođe je pozajmio od Sibelijusa i impresionizma uopšte u delima kao što je njegova Druga simfonija.[15]
Karakteristike
[uredi | uredi izvor]Jedno od najvažnijih oruđa muzičkog impresionizma bila je harmonija bez napetosti. Disonanca akorda nije razrešena, već je korišćena kao boja zvuka. Ovi akordi su se često pomerali paralelno. U melodijskom polju korišćena je cela tonska skala, pentatonski i crkveni tonski obrti. Melodiku su odlikovali kružni melodijski pokreti. Timbar je postao stilsko sredstvo impresionizma umesto sažetih tema ili drugih tradicionalnih oblika.[17]
Vidi još
[uredi | uredi izvor]Reference
[uredi | uredi izvor]- ^ Michael Kennedy, "Impressionism", The Oxford Dictionary of Music, second edition, revised, Joyce Bourne, associate editor (Oxford and New York: Oxford University Press, 2006). ISBN 978-0-19-861459-3.
- ^ a b v g J. Peter Burkholder, Donald Jay Grout and Claude V. Palisca, A History of Western Music, eighth edition (New York: W. W. Norton & Company, 2010). ISBN 978-0-393-93280-5.
- ^ Nolan Gasser, "Impressionism". Classical Archives. Accessed 9 November 2011.
- ^ Muzička Kultura za deveti razred;JP Zavod za udžbenike i nastavna sredstva; Istočno Novo Sarajevo; 2009.
- ^ Maurice Ravel. A Ravel Reader: Correspondence, Articles, Interviews. ISBN 978-0-486-43078-2., compiled and edited by Arbie Orenstein (New York: Columbia University Press, 1990): p. 421. ISBN 978-0-231-04962-7. Unaltered paperback reprint (Mineola, New York: Dover Publications, 2003), .
- ^ François Lesure and Roger Nichols, (1987). Debussy Letters. Harvard University Press. ISBN 978-0-674-19429-8.: p. 188.
- ^ de Médicis, François; Huebner, Steven, ur. (2018-12-31). Debussy's Resonance. ISBN 978-1-78744-252-8. doi:10.1017/9781787442528.
- ^ Calvocoressi, M. D. (1912). „An Unknown Composer of To-Day: M. Ernest Fanelli”. The Musical Times. 53 (830): 225—226. JSTOR 905497. doi:10.2307/905497.
- ^ Adriano (2002). Anderson, Keith, ur. „Fanelli: Symphonic Pictures - Bourgault-Duboudray: Rhapsodie cambodgienne | About this recording” (CD booklet). London: Marco Polo — preko naxos.com.
- ^ Orledge, Robert (2000). „Evocations of exoticism”. Ur.: Mawer, Deborah. The Cambridge Companion to Ravel. Cambridge Companions to Music. Cambridge, UK: Cambridge University Press. str. 27—46. ISBN 978-0-521-64856-1.
- ^ Ravel, Maurice (2003). Orenstein, Arbie, ur. A Ravel Reader: Correspondence, Articles, Interviews. Mineola, New York: Dover Publications. str. 349–350. ISBN 978-0-486-43078-2.
- ^ [1] By Sylvia Typaldos, Nocturne for violin (or flute) & piano
- ^ [2] By Sylvia Typaldos, Pie Jesu for mezzo-soprano, string quartet, harp & organ
- ^ a b v g d ",Ivar Henning Mankell and Blair FairchildImpressionism, in Music", The Columbia Encyclopedia, sixth edition (New York: Columbia University Press, 2007) (Archive copy from 3 April 2009, accessed 25 December 2012).
- ^ a b v g Richard Trombley, "Impressionism in Music", Encyclopedia of Music in the 20th Century, edited by Lol Henderson and Lee Stacey (London and Chicago: Fitzroy Dearborn, 1999). ISBN 978-1-57958-079-7; ISBN 978-1-135-92946-6.
- ^ Christopher Palmer, (1973). Impressionism in Music. London & New York: Hutchinson & Charles Scribner's Sons.: 208.
- ^ „Musikalischer Impressionismus in Musik | Schülerlexikon | Lernhelfer”. www.lernhelfer.de (na jeziku: nemački). Pristupljeno 2020-06-12.
Literatura
[uredi | uredi izvor]- Fulcher, Jane (2001). Debussy and His World. Princeton: Princeton University Press. ISBN 978-0691090429.
- Machlis, Joseph, and Kristine Forney (1995). The Enjoyment of Music. seventh edition. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-96643-5.
- Palmer, Christopher. Impressionism in Music. London: Hutchinson; New York: Charles Scribner's Sons, 1973.
- Pasler, Jann. "Impressionism". The New Grove Dictionary of Music and Musicians, second edition, edited by Stanley Sadie and John Tyrrell. London: Macmillan Publishers, 2001.
- Thompson, Oscar. (1937). Debussy, Man and Artist. New York: Dodd, Mead & company..
- Bohlman, Philip V., ur. (2013). The Cambridge History of World Music. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86848-8.
- Church, Michael, ur. (2015). The Other Classical Musics: Fifteen Great Traditions. Woodbridge: Boydell Press. ISBN 978-1-84383-726-8.
- Fletcher, Peter (2004). World Musics in Context: A Comprehensive Survey of the World's Major Musical Cultures. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-517507-3.
- Hijleh, Mark (2019). Towards A Global Music History. London and New York: Routledge. ISBN 978-1-138-08873-3.
- Nettl, Bruno (2001). „Music”. Grove Music Online. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-1-56159-263-0. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.40476. Šablon:Grove Music subscription
- Strohm, Reinhard (2018). Studies on a Global History of Music: A Balzan Musicology Project. Abingdon-on-Thames: Taylor & Francis. ISBN 978-1-138-05883-5.
- Apel, Willi (1969). Harvard Dictionary of Music. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-37501-7.
- Randel, Don Michael, ur. (2003). The Harvard Dictionary of Music (4th izd.). Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0674011632.
- Goldstein, Ian (31. 3. 2016). „Music and Cognition”. Oxford Bibliographies: Music. Oxford: Oxford University Press. doi:10.1093/obo/9780199757824-0169. (potrebna pretplata)
- Hagen, Edward H.; Hammerstein, Peter (1. 9. 2009). „Did Neanderthals and other early humans sing? Seeking the biological roots of music in the territorial advertisements of primates, lions, hyenas, and wolves”. Musicae Scientiae. 13 (2): 291—320. S2CID 39481097. doi:10.1177/1029864909013002131.
- Killin, Anton (14. 2. 2018). „The origins of music: Evidence, theory, and prospects”. Music & Science. S2CID 165905083. doi:10.1177/2059204317751971. hdl:1885/162771
. - Lawergren, Bo (1988). „The Origin of Musical Instruments and Sounds”. Anthropos. Nomos Verlagsgesellschaft mbH. Bd. 83 (H. 1./3): 31—45. JSTOR 40461485.
- Levitin, D. J.; Tirovolas, A. K. (2009). „Current Advances in the Cognitive Neuroscience of Music”. Annals of the New York Academy of Sciences. 1156 (1): 211—231. Bibcode:2009NYASA1156..211L. PMID 19338510. S2CID 2856561. doi:10.1111/j.1749-6632.2009.04417.x.
- Merker, Björn; Morley, Iain; Zuidema, Willem (19. 3. 2015). „Five fundamental constraints on theories of the origins of music”. Philosophical Transactions of the Royal Society. Royal Society. 370 (1664). ISSN 0962-8436. PMC 4321136 . PMID 25646518. doi:10.1098/rstb.2014.0095. eISSN 1471-2970.
- Mithen, Steven (2005). The Singing Neanderthals: The Origins of Music, Language, Mind, and Body. London: Orion Publishing Group. ISBN 978-1-7802-2258-5.
- Montagu, Jeremy (20. 6. 2017). „How Music and Instruments Began: A Brief Overview of the Origin and Entire Development of Music, from Its Earliest Stages”. Frontiers in Sociology. 2 (8). doi:10.3389/fsoc.2017.00008 .
- Morley, Iain (2013). The Prehistory of Music: Human Evolution, Archaeology, and the Origins of Musicality. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-923408-0.
- Nadel, Siegfried (oktobar 1930). Prevod: Baker, Theodore. „The Origins of Music”. The Musical Quarterly. Oxford University Press. 16 (4): 531—546. JSTOR 738618. doi:10.1093/mq/XVI.4.531.
- Nettl, Bruno (1956). Music in Primitive Culture. Cambridge: Harvard University Press. ISBN 978-0-674-59000-7.
- Peretz, Isabelle; Zatorre, Robert J., ur. (2003). The Cognitive Neuroscience of Music. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-852519-6.
- Cross, Ian (2003). „Music, Cognition, Culture and Evolution”. The Cognitive Neuroscience of Music. (In Peretz & Zatorre (2003, str. 42–56))
- Huron, David (2003). „Is Music an Evolutionary Adaptation?”. The Cognitive Neuroscience of Music. (In Peretz & Zatorre (2003, str. 57–75)
- Trehub, Sandra (2003). „Musical Predispositions in Infancy: An Update”. The Cognitive Neuroscience of Music. (In Peretz & Zatorre (2003, str. 3–20))
- Pinker, Steven (1997). How the Mind Works. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 978-0-393-04535-2.
- Rycroft, David K. (2001). „Musical bow”. Grove Music Online. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-1-56159-263-0. doi:10.1093/gmo/9781561592630.article.19417. Šablon:Grove Music subscription
- Wallin, Nils; Merker, Björn; Brown, Steven, ur. (2000). The Origins of Music. Cambridge: MIT Press. ISBN 978-0-262-73143-0.
- Bickerton, Derek (2000). „Can Biomusicology Learn from Language Evolution Studies?”. The Origins of Music. (In Wallin, Merker & Brown (2000, str. 153–163))
- Brown, Steven (2000). „The "Musilanguage" Model of Music Evolution”. The Origins of Music. (In Wallin, Merker & Brown (2000, str. 153–163))
- Kunej, Drago; Turk, Ivan (2000). „New Perspectives on the Beginnings of Music: Archeological and Musicological Analysis of a Middle Paleolithic Bone "Flute"”. The Origins of Music. (In Wallin, Merker & Brown (2000, str. 235–268))
Spoljašnje veze
[uredi | uredi izvor]
Mediji vezani za članak Muzika impresionizma na Vikimedijinoj ostavi
