Nashorn
 |
| Nashorn | |
|---|---|
|
| |
| Osnovne karakteristike | |
| Zemlja porekla |  Nacistička Nemačka
|
| Prvi korisnik | Vermaht |
| Brzina na putu | 42 km/h |
| Doseg | 235 na putu km |
| Dimenzije i masa | |
| Dužina | 7,26 m, sa topom 8,44 m |
| Širina | 2,95 m |
| Visina | 2,65 m |
| Težina | 24 t |
| Oprema | |
| Glavno naoružanje | top 88 mm 43/1 (L/71) |
| Sporedno naoružanje | mitraljez MG 34 ili MG 42, 7,92 mm |
| Oklop | 25 m mm |
| Motor | Majbah HL120 TRM Ausf A |
| Posada | |
| Posada | 4 — 5 |
Nashorn (nem. Panzerjäger 8,8 cm PaK43/1 (L/71) auf Geschutzwagen III und IV (Sf) Hornisse/Nashorn - Sd.Kfz.164 u prevodu Nosorog) bio je nemački najteži i najjače naoružani serijski samohodni protivtenkovski top, korišćen tokom Drugog svetskog rata.
Istorijat[uredi | uredi izvor]
Tokom osvajanje Poljske 1939. godine se pokazala neophodnost uvođenja samohodnih protivtenkovskih topova u naoružanje Vermahta. Prvi pokušaj izrade takvog oružja bilo je montiranje Čehoslovačkog topa 47 mm PaK na šasiji tenka Pancer I model B - Pancerjeger I. Ti samohodni topovi zajedno sa teglećim protivavionskim topovima 88 mm Flak 18 36/37 i nisu ostavili neki poseban utisak u borbi proviv britanskih i francuskih tenkova u periodu kratkog pohoda na Zapad 1940. godine. Nakon završetka borbi na Zapadu, Nemci su došli do poražavajućeg zaključka: oklop britanskih tenkova Matilda Mk II nije mogao da probije nijedan nemački protivtenkovski top. Poučeni tom činjenicom Nemci su prišli prepravci protivavionskog topa 88 mm u protivtenkovski.
U prvim danima operacije Barbarosa postalo je očigledno da su sovjetski tenkovi KV-1 i T-34 bili bolji od bilo kog nemačkog tenka. Ipak u prvoj fazi rata na Istočnom frontu glavnu ulogu igrala je bolja organizacija i veće ratno iskustvo nemačke armije. Kako samohodni protivtenkovski topovi Pancerjeger I sa svojim topom 47 mm uopšte nisu imali nikakve šanse da probiju oklop sovjetskih srednjih i teških tenkova, pristupilo se traženju brzog mada privremenog rešenja.
Konstrukcije samohodnih protivtenkovskih topova nastalih tokom 1942. godine bazirane su isključivo na šasijama zastarelih tenkova. Top 76,2 mm PaK-34 (r) L/51 bio je postavljen na šasiji tenka Pancer II (Marder II - Sd.Kfz.132) i šasiji tenka Panser 38 (t) (Marder III - Sd.Kfz.139), top 75 mm PaK-40/2 na šasiji tenka Pancer II (Marder II - Sd.Kfz.131) i top 75 m PaK-40/3 na šasiji tenka Pancer 38 (t) (Marder III - Sd.Kfz.138). Nemci su svoje protivtenkovske topove PaK-40 montirali i na većem broju zarobljenih francuskih tenkova (Marder I - Sd.Kfz.135). Ove samohotke se nisu loše pokazale u borbi protiv tenkova KV-1 i T-34. Zvanično ti samohodni protivtenkovski topovi sa otvorenim vrhom nadgradnje nosili su naziv Panzerjäger - lovac tenkova. Tek sa pojavom potpuno, dobro oklopljenih lovaca tenkova (Elefant, Jagdpanter, Hecer, Jagdpancer IV i Jagdtiger) ustaljen je naziv samohodni protivtenkovski top.
Bez obzira na uspehe prvih samohodnih protivtenkovskih topova tokom 1942. godine, javlja se potreba za potencijalno boljim i efikasnijim samohodnim oruđem. Još krajem 1941. godine nemački konstruktori su rešili da upotrebe šasije tenkova Pancer III i Pancer IV za proizvodnju novog samohodnog protivtenkovskog vozila. Kako su šasije tenkova Pancer III bile preko potrebne za izradu jurišnih topova Šturmgešic III, odlučeno je da se upotrebi šasija tenka Pancer IV. Februara 1942. godine firma Alket konstruisala je na osnovu šasije tenka Pancer IV i protivtenkovskog topa 88 mm PaK-43 L/71 novi samohodni protivtenkovski top - Nashorn.
Naoružanje[uredi | uredi izvor]
Samohodni protivtenkovski topovi Nashorn bili su naoružani topom 88 mm 43/1 (L/71). Po mnogim istoričarima top 88 mm- bio je najubojitije protivtenkovsko oružje korišćeno u Drugom svetskom ratu. Top se po horizontali pomerao po 15 stepena ulevo i udesno, a po vertikali od -5 stepena do +15 stepana. Bojevi komplet bio je različit i kretao se od 24 do 40 granata. Da je samohodni top Nashor zahvaljujući svom topu bio veoma moćno oružje postoje mnogi primeri. Jedan od njih je i primer Alberta Ernsta koji je 23. decembra 1943. godine uništio 14 sovjetskih tenkova ispalivši pritom 21 granatu. To se dogodilo u okolini beloruskog grada Vitebska zbog čega je Albert Ernst dobio nadinak Vitebski Tigar. Tokom decembra 1943. godine on je uništio ukupno 19 sovjetskih tenkova zbog čega je 22. januara 1944. godine predložen za gvozdeni krst. Krajem rata Alber Ernst je komandovao 1. četom 512. teškog bataljona naoružanog lovcima tenkova Jagdtiger.
Nashorn je svojim topom mogao sa daljine od 4.000 metara da uništi bilo koji tenk ili samohodni top. Marta 1945. godine poručnik Bekman iz 88. teškog armijskog bataljona lovaca tenkova je u okolini grada Marzdorf uništio sovjetski tenk JS-2 sa daljine od 4.600 metara.
Pomoćno naoružanje bio je mitraljez 7,92 mm MG-34 ili MG-42 sa bojevim kompletom od 600 metaka.
Ratna dejstva[uredi | uredi izvor]
560. teški armijski bataljon lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
Priča o nastanku 560. bataljona lovaca tenkova, počinje 1942. godine na Istočnom frontu. Septembra 1942. godine u sastav 27. oklopne divizije nalazio se 127. bataljon lovaca tenkova. Osmog februara 1943. godine 27. oklopna divizija bila je rasformirana, a ostatak 127. bataljona ušao je u sastav 42. bataljona lovaca tenkova 7. oklopne divizije. Početkom proleća 1943. godine formirane su i četvrte čete za 37., 41. i 42. bataljon, ali već 3. aprila doneta je odluka da se od tih četa oformi novi 560. teški armijski bataljon lovaca tenkova (Schwere Heeres Panzerjäger Abteilung 560).
Tokom aprila bataljon je počeo sa formiranjem na teritoriji okupirane Francuske i ulazio u sastav 1. oklopne divizije 7 armije. 23. aprila 1. i 3. četa bataljona (30 samohotki Nashorn) počele su sa prebacivanjem na Istočni front u rejon Kurske potkovice. Maja meseca pridružila im se i 2. četa (15 samohotki Nashorn). 17. juna 1943. godine, komandir 560. bataljona lovaca tenkova koji se nalazio u sastavu armijske grupe Kempf, raportirao je načelniku glavnog štaba o negodovanju u svojoj jedinici. Tačnije prilikom bojevih dejstava pojavljivali su se brojni tehnički defekti njihovih vozila.
Jula 1943. godine 560. bataljon u sastavu 42. armijskog korpusa armijske grupe Kempf, bio je prva jedinica naoružana samohodnim protivtenkovskim topovima Nashorn. Bataljon nije direktno učestvovao u Kurskoj bici, ali posredno je igrao važnu ulogu u bici, pokrivajući desni bok 3. oklopnog korpusa. Do pred kraj 1943. godine, bataljon je ostao u na raspolaganju armijskoj grupi Kempf (septembra 1943. godine, armijska grupa Kempf je postala 8. armija). Krajem decembra 1943. i početkom januara 1944. godine, 560-ti bataljon uzeo je učešće u kontranapadu 52. korpusa u rejonu Kirovograda. Aprila 1944. godine, 560-ti bataljon je opozvan sa fronta i poslat na poligon Milau u Nemačku gde su se posade navikavale na lovce tenkova Jagdpanter. U naoružanju bataljona stizali su pored Jagdpantera i lovci tenkova Jagdpancer IV L/70 (V).
655. teški armijski bataljon lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
Formiranje 655. bataljona počelo je 15. aprila 1943. godine od ostataka 521., 611, i 670. bataljona lovaca tenkova, teško stradalih u Staljingradskoj bici. Formiranje bataljona i osposobljavanje posada za rukovanje i korišćenje samohodnog protivtenkovskog topa Nashorn, trajalo je od aprila do juna 1943. godine.
Krajem juna 1943. godine, 655. bataljon ušao je u sastav grupe armija „Centar“, ali u Kurskoj bici nije učestvovao. Bataljon je, zajedno sa drugim manjim jedinicama, pokušao da na obalama reka Desna i Dnjepar zaustavi napredovanje Crvene armije. Novembra i decembra 1943. godine, bataljon je bio u sastavu različitih oklopnih divizija 56. oklopnog korpusa, u dolini reke Pripjat. Februara 1944. godine, 655. bataljon prelazi iz 56. oklopnog korpusa 2. armije u 9. armiju, a već aprila iz 9. armije nazad u 2. armiju. Pošto je u tom periodu (februar-jun) na frontu grupe armije „Centar“ bilo relativno zatišje, 56. oklopni korpus zajedno sa 655. bataljonom prelazi 30. maja 1944. godine u 4. oklopnu armiju, ulazeći pritom u sastav grupe armija „Severna Ukrajina“. Od 12. jula do avgusta, bataljon je dejstvovao u rejonu Lublina. Avgusta 1944. godine 655. bataljon odlazi na poligon Milau, gde dolazi do reorganizacije i prenaoružavanja lovcima tenkova Jagdpanter i Jagdpancer IV L/70 (V). Tačnije reorganizovane i prenaoružane su samo 1. i 2. četa. Svi preostali samohodni protivtenkovski topovi Nashorn iz bataljona, sabrani su u 3. četu koja je vraćena nazad na Istočni front. U novembru 1944. godine 3. četa 655. bataljona promenila je naziv u 669. tešku armijsku kompaniju lovaca tenkova (s. H. Pz. Jg. Kp.699).
525. teški armijski bataljon lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
Bataljon je formiran 26. avgusta 1939. godine od 3. čete 37. protivtenkovskog bataljona (3./Pz.Abw.Abt.37) i ulazio je u sastav 1. oklopne divizije. Septembra 525. bataljon pridodat je 1. armiji i dislociran je u Vestfaliji. Kasno ujesen 1939. godine, 525. bataljon je preorganizovan u teški protivtenkovski bataljon. Tom prilikom u jedinici je eksperimentalno uveden top 88 mm Flak-18, unapred određen za borbu protiv tenkova i rušenje trajnih odbrambenih građevina. Za vreme borbi u Francuskoj bataljon se nalazio u sklopu 30. armijskog korpusa sa kojim je vršio napad na Mažino liniji. Posle okončanja rata na Zapadu, bataljon je opet podvrgnut reorganizaciji - u naoružanju su uvedeni protivtenkovski topovi 5 cm PaK-38 i 3,7 cm PaK-36. 525. bataljon je jedini od svih protivtenkovskih bazaljona uzeo učešće u Balkanskoj kampanji.
Na Istočnom frontu bataljon je sve do početka 1943. godine dejstvovao isključivo na Južnom krilu. 17. aprila 1943. godine 525. protivtenkovski bataljon je opozvam sa Istočnog fronta i poslat u Nemačku, da bi se tamo prenaoružao samohodnim protivtenkovskim topovima Nashorn. Nakon prenaoružavanja jedinica je promenila naziv u 525. teški armijski bataljon lovaca tenkova (s. H. Pz. Jg. Abt.525).
8. juna 1943. godine jedinica je prispela u Francusku gde je ušla u sastav 15. armije. Već krajem jula, bataljon je prebačen u južnu Francusku, ušavši pritom u sastav 715. pešadijske divizije 19. armije. Krajem avgusta bataljon se ponovo seli: iz Francuske prelazi u severnu Italiju, gde je do decembra dejstvovao u sastav 90. oklopnogrenadirske divizije, 371. pešadijske divizije i SS jurišne brigade "SS Rajshfirer". Zadatak bataljona u tom periodu bio je odbrana obale od mogućeg savezničkog desantnog iskrcavanja. Decembra 525. bataljon je prebačen u okolinu Rima. 3. januara 1944. godine, 3. četa 525. bataljona prispela je pod Monte-Kasino, gde je ušla u sastav 29. oklopnogrenadirske divizije 14. armijskog korpusa 10. armije. Ostale dve čete (1. i 2. četa) nalazile su se u rejonu Pontekurova do sredine januara, kada su pridodate 3. oklopnogrenadirskoj diviziji, dejstvujući po savezničkom mostobranu na pravcu Ancio - Aprilija. Februara 1944. godine, 1. i 2. četa 525. bataljona, uzele su učešće u kontranapadu 76. korusa na Netuno. Sredinom februara bataljonu se vratila 3. četa koja je takođe dejstvovala u rejonu Netuna. 14. maja bataljon je prebačen u okolinu Monte-Kasina gde je u borbi protiv saveznika pretrpeo velike gubitke. Od 28. maja do 20. juna 1944. godine bataljon je bio operativno potčinjen komandi 26. oklopne divizije, odstupajući zajedno sa njom ka Ratikofaniju. Zatim su sve preostale samohotke Nashorn predate 1. četi, dok du 2. i 3. četa poslate u severnu Italiju.
9. septembra 1944. godine posade vozila iz 1. čete došle su u Milau da preuzmu nove lovce tenkova Jagdpanter, dok su svi preostali upotrebljivi Nashorni sabrani u 2. četu. 525. teški armijski bataljon lovaca tenkova dejstvovao je do kraja rata u severnoj Italiji, nalazeći se pritom u različitim jedinicama 10. armije. Recimo, aprila 1945. godine 2. četa dejstvovala je u sastav 26. oklopne divizije, a 3. četa u sastav 29. oklopnogrenadirske divizije. Nekoliko ispravnih samohotki Nashorn, zarobila je američka vojska na levoj obali reke Po, pošto Nemci nisu mogli da ih prebace na drugu stranu zbog srušenih mostova.
93. teški armijski bataljon lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
Bataljon je formiran 1935. godine kao 23. protivtenkovski bataljon (Pz.Abw.Abt.23) u sklopu 23. pešadijske divizije. Oktobra 1942. godine, bataljon je reorganizovan u Pz.Jg.Abt.93 a 23. pešadijska divizija u 26. oklopnu diviziju. Juna 1943. godine bataljon se nalazio u Francuskoj, gde se sastav bataljona obučavao na samohodnim protivtenkovskim topovima Nashorn, takođe se i ljudstvo cele 26. oklopne divizije nalazilo na obuci.
Događaji u leto 1943. godine, naterali su Nemce da 26. oklopnu diviziju prebace u Italiju, zajedno sa 93. bataljonom koji do tog vremena još uvek nije dostigao punu bojevu gotovost. Ukazom od 23. jula bataljon je izveden iz sastava 26. oklopne divizije i dislociran u zapadnu Francusku, gde je predat 7. armiji na raspolaganje. Tu je sastav bataljona završio doobuku zajedno sa jedinicama ponovo formirane 21. oklopne divizije (prva 21. oklopna divizija uništena je u Severnoj Africi).
Septembra 1943. godine 93. bataljon je poslat na Istočni front gde je stavljena na raspolaganje štabu 6. armije grupe armije Jug. Jedinica je zauzela odbrambene položaje na obali reke Dnjepar. 30. oktobra čete bataljona uzimaju učešće u kontranapadu na Krivi Rog. Nakon završenog kontranapada na tom delu fronta dolazi do zatišja sve do kraja 1943. godine. Februara 93. teški armijski bataljon lovaca tenkova dejstvovao je u sastavu 24. oklopne divizije. U proleće 1944. godine. bataljon zajedno sa jedinicama 6. armije drži položaje na obali reke Južni Bug. Na Južnom delu Istočnog fronta zatišje je trajalo do 20. avgusta kada su jedinice Crvene armije krenule u opštu ofanzivu. Bataljon je vodio teške borbe u rejonu grada Kišinjeva (Jaši-Kišinjevska operacija) i na obali reke Prut. U tim borbama bataljonu (kao i celoj 6. armiji) je uništena većina ljudstva i borbene tehnike. Novembra 1944. godine bataljon je opozvan sa fronta i poslat u Potsdam na preformiranje, posle čega je dobio nov naziv Pz.Jg.Ers.Abt.3''. Tokom novembra obnovljena je 2. četa 93. bataljona, koja je poslata na Zapadni front. Dalja sudbina ostatka 93. bataljona je neizvesna.
519. teški armijski bataljon lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
1. juna 1943. godine na osnovu ljudstva iz borbene grupe Hop formirana je jedinica WK.III, koja je 25. avgusta preformirana u 519. teški armijski bataljon lovaca tenkova. Lični sastav novog bataljona pristupio je osnovnoj obuci u rukovanju samohodnim topovima Nashorn. Poslednji samohodni top Nashorn stigao je u bataljon novembra 1943. godine, nakon čega je bataljon poslat na Istočni front. Tu je 519. bataljon ušao u sastav 3. oklopne armije grupe armija Centar. Zajedno sa 21. tenkovskim pukom 20. oklopne divizije, bataljon je decembra 1943. i januara 1944. godine odbijao mnoge napade Sovjetske vojske na pravcu Vitebska. Januara 1944. godine na tom delu fronta došlo je do zatišja. Celo proleće i prvu polovinu leta trajalo je zatišje koje je prekinuto 22. juna 1944. godine moćnim napadom Crvene armije u Belorusiji - takozvana Operacija Bagration. O žestini borbe govori i podatak da su od 22. juna do 30. juna samohodni topovi Nashorn iz 519. bataljona uništili 112 Sovjetskih tenkova. Ostaci razbijene 3. oklopne armije bili su pripojeni 4. armiji. 1. jula 1944. godine preostalo ljudstvo i tehnika iz 519. bataljona ušli su u sastav borbene grupe Hop, da bi 4. jula borbena grupa Hop ponovo ušla u 3. oklopnu armiju. U sastavu borbena grupe nalazilo se 15 samohotki Nashorn i 7 jurišnih topova. Borbena grupa Hop je dejstvovala u sklopu 212. pešadijske divizije. Saglasno naređenju od 15. jula 1944. godine svi samohodni topovi Nashorn prebačeni su iz borbene grupe Hop u različite jedinice, dok je ljudstvo ostalo u rezervi 3. oklopne armije. Krajem avgusta to ljudstvo poslato je u Milau radi obuke za rukovanjem novim lovcima tenkova - Jagdpanter.
88. teški armijski bataljon lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
Bataljon je formiran u jesen 1940. godine od delova Pz.Jg.Ers.Abt.411 (WK), 14./Inf.Reg.52 i 14./Inf.Reg.101 i ušao i sastav upravo formirane 18. oklopne divizije. Sve do rasformiranja divizije septembra 1943. godine, bataljon je ostao u njenom sastavu. Oktobra i većim delom novembra 1943. godine, 88. bataljon se nalazio u sklopu 18. oklopnogrenadirske divizije, da bi krajem novembra bio poslat u Milau gde je trebalo da izvrši preobuku ličnog sastava za rukovanje samohodnim protivtenkovskim topovima Nashorn.
Od februara do maja 1944. godine, 88 teški armijski bataljon nalazio se na Istočnom frontu u sastavu 1. oklopne armije grupe armija Severna Ukrajina. Bataljon je zajedno sa jedinicama 3. oklopnog korpusa vodio žestoku borbu na prostoru Kamenec-Podoljskom. Tokom marta i aprila 1944. godine, bataljon je dejstvovao zajedno sa 6. i 17. oklopnom divizijom. Maja meseca samohotke Nashorn iz 88. bataljona su prvi put vodile borbu protiv tenkova JS-2, koji su prethodno probili odbranu 509. teškog tenkovskog bataljona naoružanog tenkovima Tigar.
15. jula 1944. godine bataljon je predat 48. korpusu, državši odbranu na liniji fronta kod Brodama. Na tom delu fronta situacija se praktično nije izmenila sve do kraja 1944. godine. Kada je januara 1945. godine krenulo nastupanje Crvene armije, 88. korpus je uzeo učešće u borbama u Šleziji. Postoje informacije da su samohotke Nashorn iz 88. korpusa u borbi kod Katovice bile opremljene infracrvenim priborom za noćno gađanje. Marta 1945. godine bataljon se nalazio u sklopu 17. armije kod Marzdorfa, a u aprilu priključen 8. korpusu. Poslednjih dana rata 88. teški armijski bataljon našao se u okruženju Crvene armije u rejonu Praga.
669. teška armijska kompanija lovaca tenkova[uredi | uredi izvor]
Avgust 1944. godine, 24 samohodna protivtenkovska topa Nashorn sakupljena su u 3. četu 655. teškog armijskog bataljona lovaca tenkova. Jedinica je dobila novo ime Einzatz Kp. 655 četa i bila poslata na Istočni front, gde je predata štabu 4. oklopne armije. Do kraja godine četa je vodila borbu protiv jedinica Crvena armije. U novembru 1944. godine jedinica je dobila novi naziv s.Pz.Jg.Kp. 669. Januara 1945. godine 669 četa borila se u sastavu 17. oklopne divizije 24. oklopnog korpusa. Kao i 88. teški armijski bataljon, 669 četa završila je rat u okruženju oko Praga.
Proizvodnja[uredi | uredi izvor]
Samohodni topovi Hamel i Nashorn bili su prvi put predstavljeni Hitleru oktobra 1942. godine. Oba vozila su izgrađena na lični Hitlerov zahtev, s tim što je prioritet u razvoju dat Hamelu. Ipak nakon ispitivanja odlučeno je da se od oba modela proizvede po 100 vozila do maja 1943. godine, tačnije do početka Nemačke letnje ofanzive (po prvobitnom planu operacija u rejonu Kurska bila je planirana za maj 1943. godine). Prvobitni tempo proizvodnje iznosio je 20 vozila mesečno, ali je prednost i ovog puta data Hamelu. Do kraja rata industrija Nemačke predala je Vermahtu i SS-u ukupno 494 samohodnih protivtenkovskih topova Nashorn.
Serijsku proizvodnju Nashorna započela je firma Dojče Eizenverke u Teplic-Šonau, februara 1943. godine,
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
Sajtovi na poljskom i ruskom jeziku na kojima se nalaze tekstovi o ovom oruđu i veći broj fotografija: