Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo

Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo
PSCPD
Muzički rad
Aktivni period	1838—danas
Osnivanje	1838. (Austrijsko carstvo)
Žanr	Duhovna muzika

Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo osnovano je 29.03.1838. godine. Osnovano je pri Uspenskom hramu od strane građana Pančeva. Društvo kao takvo je prestajalo sa aktivnostima usled ratnih stanja i zbog političke nepodobnosti ali nije prestajalo da postoji, te važi za najstarije društvo ovog tipa u državi i regionu. Mnogi znameniti i poznati ljudi bili su, a i danas su, članovi ovog društva. Društvo je poznato još i po tome što je prvo uvelo četvoroglas u crkveno pojanje.

Osnivanje i rad Društva

Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo osnovano je 29. marta 1838. pri Uspenskom hramu u Pančevu. Do tada, ni jedan grad u Srbiji i širem regionu nije imao organizovano pevačko društvo, tako da je Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo (PSCPD) postalo prvo društvo tog tipa i smatra se rodonačelnikom crkvenog pojanja. Od dana osnivanja, do današnjih dana, Društvo je imalo i ima, dug i plodonosan život. U njemu su svoje mesto pronašli mnogi ugledni građani Pančeva. Bilo je mnogo teških perioda, pretežno zbog ratnih stanja i političkih previranja. Ipak, posvećenošću i nesebičnim radom znamenitih građana Pančeva, ali i drugih, Nikola Đurković, Prota Vasa Živković, potom Kornelije Stanković koji je posvetio „Božestvenu službu“ upravo pančevačkom Društvu, zatim Davorin Jenko, pa Mita Topalović, Jovan Bandur, dr. Mihovil Tomandl i drugi veliki nesebični ljudi, Društvo nikada nije prestajalo da deluje.

Velika zasluga za očuvanje tradicije duhovnog pojanja i opstanka društva, posle Drugog svetskog rata, pripada akademiku Dimitriju Stefanoviću. Kako je Društvo stvaralo istoriju i raslo, tako je za svoj rad zaslužilo Orden Sv. Save trećeg reda, 1938., a Orden Sv. Save drugog reda 1988. godine. Društvu je veliku čast učinio Njegovo Visočanstvo Kralj Petar II kada je podario zastavu Društvu i primio se kumstva pri njenom osvećenju i tako postao Visoki pokrovitelj Pančevačkog Srpskog Crkvenog Pevačkog Društva. Od 2000. godine, uz vođstvo mr Vere Carine, društvo beleži veliki broj koncertnih aktivnosti, gostovanja, učešća na festivalima i donosi mnogo društvenih priznanja, nagrada i povelja.

Snimljena su i objavljena četiri audio izdanja. Društvo redovno peva na Bogosluženjima u Svetouspenskom hramu, organizuje probe i prijem novih članova i učestvuje na najznačajnijim kulturnim manifestacijama kako u svom gradu, tako i u celoj našoj zemlji. Društvo je dobilo Nagradu grada Pančeva za doprinos kulturi i umetnosti za 2005. godinu. Takođe je osvojilo Prvu nagradu i zlatnu plaketu, kao i nagradu publike, na „Takmičenju Vojvođanskih horova u Rumi 2007“ i Posebnu pohvalu u kategoriji kamernih horova na takmičenju „Horovi među freskama” 2007. i 2008. godine, u Beogradu.

Mnogi učeni i napredni ljudi dali su svoj doprinos stvaranju i očuvanju tradicije ovog društva: Davorin Jenko, Josif Ce, Slavoljub Lžičar, Vacslav Horejšek, Lazar Buta, Kosta Tanazević, Jovan Bandur i drugi. Ovoj listi treba obavezno pridodati i ime Mite Topalovića, kompozitora, slikara i pisca mnogih muzičkih spisa za škole u Pančevu, počasnog člana Srpskog učenog društva i počasnog člana Srpske kraljevske akademije. Kornelije Stanković, jedan od najznačajnijih srpskih kompozitora je svoju prvu Božestvenu službu posvetio upravo ovom Pevačkom društvu.

Posle Drugog svetskog rata horom rukovodi Branko Cvejić. Posebna zasluga za opstanak hora u postratnom vremenu, za koje se može reći da je bilo najteže za Pevačko društvo, pripada Dimitriju Stefanoviću koji i danas ponekad diriguje horom. Do 2000 godine tj. do dolaska Vere Carine za horovođu, hor je vrlo retko imao javne nastupe, međutim od tada za vrlo kratko vreme hor je imao tri javna nastupa. Decembra, 2000 godine, povodom otvaranja novog koncertnog prostora u evangelističkoj crkvi u Pančevu, janura 2001 za Svetosavsku akademiju i u aprilu, iste godine, Vaskršnji koncert duhovne muzike u Svetouspenskoj crkvi u Pančevu.

Istorijat

Muzički život u pograničnom Pančevu od začetka, u 19. veku, do danas, je vezan za Svetouspenski hram, verujuće muzičare, pevače i sveštenike. Početkom dvadesetih godina 19. veka mladi su se pri crkvi obučavali crkvenom pojanju. Jedan od najsposobnijih pojaca, Pavle Radivojević, poslat je u Rusiju, da unapredi svoja znanja. Doneo je odatle, pored umeća i entuzijazma, prve note za mešoviti hor. U Svetouspenskom hramu je osnovao hor, 1837. godine, kojim je dirigovao. Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo zvanično je osnovano 29. marta 1838. Od tada neprekidno dejstvuje i peva na liturgijama. Ovo Društvo je postalo centar kulturnog života cele Vojvodine. Po uzoru na PSCPD osnivaju se pevačka društva i u mnogim drugim srpskim mestima: u Pešti 1839., u Temišvaru i Aradu 1840., u gimnaziji u Novom Sadu 1841., a potom i u drugim gradovima Jegri, Segedinu, Velikom Bečkereku / Zrenjaninu. U Kotoru  se 1839. osniva Srpsko pjevačko društvo „Jedinstvo“, a Beogradsko pevačko društvo 1853.

Veliki iskorak ka razvijanju muzičke kulture i obrazovanja kod nas napravljen je osnivanjem muzičke škole u okviru Pevačkog društva 1839. Pored pevanja u školi se učilo i sviranje na flauti i violini. Kada je Nikoli Đurkoviću, 1842. povereno da vodi društvo, on je rad proširio i na pozorište. Rezultat saradnje prote Vase Živkovića, Đurkovića i trgovca Vase Tamburića je veoma bogat koncertni i pozorišni život. Vremenom je pozorište napredovalo i izraslo u veoma kvalitetno, sa odličnim kostimima i scenografijom. Kornelije Stanković je svoja klavirska i kamerna dela i premijerno izvodio upravo tu. Pančevačko pevačko društvo je za studije u Beču stipendiralo Dragomira Kranjčevića, poznatog srpskog violinistu tog doba. Kranjčević je potom bio koncertmajstor Peštanske opere. Društvo je imalo i svoj orkestar koji je učetvovao u pozorišnim komadima s muzikom i izvodio i popularne uvertire iz italijanskih opera.

Delovanje društva je umnogome zavisilo od političkih prilika koje su im ponekad smanjivale delokrug rada. Za svog pokrovitelja Društvo je izabralo Sv. Jovana Damaskina, prvog pisca oktoiha. U narednim godinama, od 1863. do 1874., u društvu se smenjuju dirigenti Davorin Jenko,  Slavoljub Lžičar,  Josif Ce,  Vaclav Horejšek.  Premijerno je izvedena, Liturgija Kornelija Stankovića, koji je posvetio Pančevačkom pevačkom društvu svoju drugu Liturgiju. Društvo je obnovilo i utvrdilo svoju pedagošku misiju: Otvorilo je Veliku pevačku školu, Malu pevačku školu i Veliku žensku pevačku školu, oformilo je bogatu nototeku, osnovalo je Zajednicu pevačkih društava i formiralo fond iz koga su se davale „redovne mesečne potpore“ talentovanim studentima. Među ovim studentima su imena kao što su Mihajlo Pupin, Jovan Jovanović Zmaj, Joakim Vujić, Đura Jakšić, a jedan od prvih stipendista bio je i Mita Topalović, koji je dobio stipendiju za muzičke studije u Beču.

Stipendista Pevačkog društva, Mita Topalović, vratio se u Pančevo i 1874. stupio na dužnost horovođe. Ovaj svestrani muzičar, kompozitor, dirigent i pedagog delovao je u Društvu više od tri decenije. Izdao je zbirku pesama za decu 1876. čime je postavio temelj za razvitak ogranka pevačke umetnosti veoma važne i korisne u vaspitavanju podmladka. U tom periodu takođe je preradio i dao u štampu „Liturgiju Sv Jovana Zlatoustog“, Kornelija Stankovića, za muški hor. Prvi Duhovni Koncert u slavu hiljadugodišnjice sv. Kirila i Metodija Mita Topalović je priredio 1885. čime je otvorio novo polje u pevanju crkvenih pesama. Ovakvi koncerti su uživali veliku popularnost, te su se odomaćili pored Beograda i Karlovaca i u drugim mestima. Društvo je tada brojalo preko 150 članova. Prva duhovna koncertna služba u crkvi na Veliki Petak izvedena je 1887. , što je prešlo u tradiciju društva. Članovi Društva su formirali 1898. salonski orkestar. Izvodili su popularna dela klasične muzike. Orkestar je delovao dve godine, a onda je prestao sa radom jer su neki članovi napustili Pančevo. Mita Topalović, od 1885 do 1910. godine, priređuje 24 duhovna koncerta. Ti koncerti su bili od velikog značaja za razvitak crkvene vokalne muzike u srpkom narodu. Koncerti su privukli i mlade muzičare, Mokranjca, Biničkog, Tolingera, Kranjčevića i druge da komponuju crkveno – duhovna dela, a pevačka društva da priređuju takve koncerte. Topalović je na svojim duhovnim koncertima pored Mokranjca i Biničkog, izvodio uglavnom dela ruskih kompozitora.

Odlaskom Mite Topalovića sa životne scene završila se jedna plodna epoha pevačkog društva. Manji deo kompozicija Topalovića sačuvalo je Pevačko društvo, dok je ostatak zagubila njegova porodica. Prvi svetski rat doneo je mnoge nedaće Pevačkom društvu. Uhapšeni su Predsednik i mnogi članovi pevačkog društva. Arhiva je zaplenjena. Društvu je zabranjen rad. Bilo im je dozvoljeno samo da pevaju na liturgijama. Društvo do 1919. vodi Tuna Osvald, a potom Dušan Damaskin Davidović, Radivoj St. Petrović i Stanislav Volarević.

Posle Prvog svetskog rata Društvo opet staje na noge. PSCPD postaje član Južnoslovenskog pevačkog saveza. Stipendijom podržava mladog Jovana Bandura koji studira u Beču i Pragu. Kada se vratio u Pančevo 1926. Društvo je dobilo novog dirigenta. Od 1931. dirigenti Radivoj St. Petrović i Josif Nikolić Vučković se smenjuju. Obnovljena  je pevačka škola i notna biblioteka. Društvo organizuje svoju prvu turneju po Šumadiji 1935. Sa Kostom Tanazevićem i Milanom Bajšanskim organizuje se 1936. Nacionalna turneja Društva po Južnoj Srbiji. Sledeće godine dirigent je postao Anton Sever.

Uoči stogodišnjice društva Kralj Petar Drugi primio se Svog Visokog Pokroviteljstva nad Pančevačkim srpskim crkvenim pevačkim društvom i Društvo odlikovao pohvalnicom za rad i narodno prosvećenje. Povodom jubileja 1938., izdata je obimna monografija koju je  napisao dugogodišnji član Društva dr. Mihovil Tomandl, „Spomenica Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva 1838-1938“. Kralj Petar Drugi podario je Društvu zastavu sa grbom. Na proslavi stogodišnjice društva dirigovao je Jovan Bandur.

Ubrzo posle toga došao je Drugi svetski rat. Po treći put Društvu, iz političkih razloga rad je zabranjen. Pevače su na okupu održali dirigenti, Vasa Živković, Lazar Buta, Sreten Davinić, Dragoljub Bolmanac, Slobodan Zaharijević, Bogdan Cvejić. Najveća zasluga za očuvanje tradicije ipak pripada akademiku Dimitriju Stefanoviću, Pančevcu, koji je svojom predanošću i upornošću vodio društvo kroz ovaj težak period. Sačuvao je Hor u kome su pevali stari, predratni pevači. Ponekad ga je na liturgijama kao dirigent zamenjivao Bogdan Ćurčin. Uz pomoć Studijskog hora muzikološkog instituta prof. Dimitrije je sačuvao tradiciju pevanja dvanaest kompozicija na Veliki petak, koju je ustanovio Mita Topalović još krajem 19. veka.

Novija istorija

Novi članovi su počeli da dolaze u hor tek početkom osamdesetih godina. Oni nisu imali mogućnost da uče liturgiju na probama, već samo na sluh tokom službe. Tako je i kvalitet pevanja je opao. Početkom devedesetih Vera Carina okuplja mlade pevače i formira novo jezgro. Ubrzo je otišla u inostranstvo. Nekoliko godina potom, rad sa horom preuzima Milica Kajganić iz Beograda, koja je uspela da sačuva mlade pevače i nauči ih da pevaju liturgiju. Učestvovali su na Pančevačkim danima duhovne muzike od osnivanja 1998. godine.

Nakon devedesetih godina i početkom dvehiljaditih, Vera Carina se vratila u Pančevo, i na inicijativu prote Milovana Glogovca i predsednika društva Božidara Marošana,  preuzela je rad sa Horom. Posle nekoliko meseci pripremila je i organizovala Vaskršnji koncert u Svetouspenskom hramu. Hor je nastupio zajedno sa Horom grada Pančeva, i brojao je šezdesetpet pevača. Od tada hor Društva napreduje uzlaznom linijom. Iz redova pevača izrastaju i mlade horovođe Borjana Stražmešterov i Mirjana Prašnikar (Slankamenac) koje povremeno diriguju na liturgijama. Pored redovnog pevanja u crkvi nedeljom i praznikom, hor je gostovao u skoro svim mestima u Vojvodini. Više puta je učestvovao u arhijerejskim službama u mestima u Južnom Banatu. Na slavama, prilikom osvećenja crkava i manastira. Na Vidovdan 2003. osniva Savez Srpskih Horova , po ugledu na Južnoslovenski pevački savez koji je osnovao Kralj Aleksandar početkom 20. veka. PSCPD je bio prvi potpisnik osnivačke povelje, kao najstarije Drušvo. Hor Društva aktivno učestvuje i na festivalima, koncertima, takmičenjima, susretima horova u Srbiji i inostranstvu.

Horovođe

• Pavle Radivojević
• Nikola Đurković
• Vera Carina
• Dimitrije Stefanović
• Mita Topalović
• Borjana Lovrić-Stražmešterov
• Mirjana Prašnikar
• Ljiljana Jošić
• Teodora Ristić
• Katarina Radusinović
• Nataša Čavoški
• Vesna Paunov-Smajlović
• Davorin Jenko
• Kornelije Stanković
• Slavoljub Lžičar
• Lazar Buta
• Česi: Vaclav Hirejšek i Josif Ce
• Mladen Maksimović
• Antonije Osvald
• Dušan Davidović
• Radivoj Petrović
• Josif Nikolić – Vučković
• Kosta Tanazević
• Jovan Bandur
• Vasa Ivković
• Sreten Davinić
• Dragoljub Bolmanac
• Slobodan Zaharijević
• Bogdan Cvejić
• Bogdan Ćurčin
• Milica Kajganić
• Mirjana Slankamenac

Članovi hora

AKTIVNI PEVAČI

Sopran - Soprano	Alt - Alt	Tenor - Tenor	Bas - Bass
Anka Janković Branislava Žalac Munić Dušana Solomun Eleonora Tadić Irena Đurić Jovana Šarović Ljubica Stošić Marija Ilić Marija Miljić Milana Višnjić Milena Mihajlov Nina Jovanović Svetlana Boričić Slavica Nikolić Tijana Nedić	Borjana Stražmešterov Branislava Dimitrijević Branka Lovrić Violeta Borojev Dunja Brankov Duška Živković Ivana Abramović Ivana Milosavljević Isidora Đergović Jasmina Vladisavljević Milica Lakić Miljana Mihajlović Tatjana Stojanović	Aleksandar Petrović Borivoje Bešlin Goran Miljković Damir Prašnikar Igor Kurtz Kosta Subotić Milun Stanić Miloš Pavlović Siniša Radin	Božidar Marošan Branislav Antić Goran Ilić Goran Topić Dušan Pupić Ljubiša Vulević Miloš Krstić Predrag Tomić Stevan Momirov

Priznanja

SAČUVANA PRIZNANjA PANČEVAČKOG SRPSKOG CRKVENOG PEVAČKOG DRUŠTVA

- Poređano po značaju -

• Orden Sv. Save trećeg reda, povodom proslave 100. godišnjice Društva / 1938. godine
• Zastava – poklon Kralja Petra Drugog, koji se primio Svog Visokog Kumstva pri njenom osvećenju / 1938. godine
• Orden Sv. Save drugog reda, povodom proslave 150. godišnjice Društva / 1988. godine
• Orden Sv. Teodora Vršačkog (2008) – najviše odlikovanje Srpske pravoslavne Eparhije banatske povodom 170 godina aktivnog rada, dodelio Episkop banatski gospodin Nikanor
• Srebrna lira – poklon Lomskog muzičkog pevačkog društva „Petko Staginov“ – Lom, Bugarska, povodom 100. godišnjice Društva / 12. juna 1938. godine
• Zlatnik, izobražen Vožd Karađorđe – poklon Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve, Vidovdan / 2003. godine
• Zlatnik – Kosta Anastasijević / 2008. godine
• Zlatna plaketa 44. festivala muzičkih društava Vojvodine / 2007. godine
• Gramata priznanja povodom 165 godina postojanja i aktivnog pojanja na bogosluženjima i koncertima – dodelio Episkop Žički i administrator Eparhije banatske gospodin Hrizostom / 2003. godine
• Gramata – Nagrada grada Pančeva za doprinos kulturi i umetnosti za 2005. godinu
• Gramata priznanja najboljem crkvenom horu na Festivalu – Festival pravoslavne duh. muzike „Bogorodica – Dostojno jest“, Pomorje, Bugarska / 2005. godine
• Gramata za vrhunsko izvođenje pravoslavne muzike u konkurenciji vel. crkvenih horova – Festival pravoslavne duhovne muzike „Bogorodica – Dostojno jest“, Pomorje, Bugarska / 2006. godine
• Gramata blagodarnosti Episkopa Krivorožskog i Nikopoljskog Jefrema / 02. oktobra 2006. godine
• Zlatna medalja – Festival pravoslavne duhovne muzike „Bogorodica – Dostojno jest“, Pomorje, Bugarska / 2006. godine
• Zlatna plaketa i prva nagrada na takmičenju vojvođanskih horova u Rumi / 2007. godine
• Nagrada Vojislav Ilić – Festival „Horovi među freskama“, najviša nagrada, za autentično izvođenje duhovne muzike, Beograd / 17. jula 2008. godine
• Povelja 10. festivala „Horovi među freskama“, Beograd / 15. jula 2004. godine
• Povelja SO Sokolac – Romanija, Republika Srpska / 2004. godine
• Povelja i horu i dirigentu kao najboljem crkvenom horu na Festivalu – Festival pravoslavne duhovne muzike „Bogorodica – Dostojno jest“, Pomorje, Bugarska / 2005. godine
• Povelja Kapetan Miša Anastasijević – za očuvanje kulture i tradicije Vojvodine, dodelila Media invent / 28. februara 2008. godine
• Posebna pohvala za autentično izvođenje srpske pravoslavne duhovne muzike u podkategoriji Veliki horovi, Festival „Horovi među freskama“ Beograd / 2003. godine
• Posebna pohvala Pančevačkom srpskom crkvenom pevačkom društvu za autentično izvođenje srpske pravoslavne duhovne muzike u podkategoriji Veliki horovi, Festival „Horovi među freskama“ Beograd / 2005. godine
• Plaketa „40. Mokranjčevi dani“ u Negotinu / 2005. godine
• Posebna pohvala Pančevačkom srpskom crkvenom pevačkom društvu za izvođenje srpske duhovne muzike u kategoriji Kamernih horova, Festival „Horovi među freskama“ Beograd / 2007. godine
• Posebna pohvala festivala Horovi među freskama Kamernom horu Pančevačkog srpskog crkvenog pevačkog društva za 170 godina postojanja i rada / 17. jula 2008. godine
• Poklon ploča sa izobraženjem Crkve Sv. Luke u Kotoru – Dodeljena prilikom susreta na Aranđelov dan u Svetouspenskom hramu u Pančevu / 1995. godine
• Ikona Pr. Rafailo Banatski – Poklonjena povodom osvećenja hrama u manastiru Hajdučica, uručio Nj.P. Episkop banatski Nikanor / 2004. godine
• Ikona Bogorodice – poklon Episkopa banatskog gospodina Nikanora (alava) / 17. decembar 2005. godine
• Ikona Bogorodice – Poklonjena povodom osvećenja Saborne crkve u Šidu / septembar, 2007. godine
• Ikona Prepodobnog Jakova – Poklon najboljem kamernom horu na Festivalu „Horovi među freskama“ Beograd / 2008. godine
• Ikona (pozlata) Sv. Jovana Krstitelja – Poklon povodom Jubileja od hora „Sv. Jovan Krstitelj“ iz Bačke Palanke
• Diploma Muzičkog društva u Novom Sadu – Počasnom članu, Pančevačkom srpskom crkvenom pevačkom društvu, u znak priznanja za stogodišnji nacionalni i kulturni rad / 20. juna 1938. godine
• Diploma Festivala duhovne muzike u Nimburku, Češka / 2002. godine
• Diploma bratskog Prvog beogradskog pevačkog društva / 2003. godine
• Diploma za učešće na Festivalu pravoslavne duhovne muzike „Bogorodica – Dostojno jest“, Pomorje, Bugarska / 2005.  godine
• Diploma Smotre banatskih horova u Opovu / maj 2007. godine
• Diploma za izuzetan uspeh u izvođenju rumunske muzike na Danima rumunske kulture u Pančevu / avgust 2007. godine
• Diploma Gospoinskih susreta u Valjevu / septembar 2007. godine
• Diploma Vidovdanskih susreta horova, Ruma / 2006. godine
• Blagodarnost Svetog arhijerejskog sinoda Srpske pravoslavne crkve za učešće na Prvom saboru srpskih horova dijaspore i otadžbine, u potpisu Patrijarh Pavle, na Vidovdan / 2003. godine
• Zahvalnica za učešće na susretu horova u Bačkoj Palanci od hora Sveti Jovan Krstitelj / 13. septembra 2003. godine
• Zahvalnica povodom proslave 165. godišnjice Srpskog pjevačkog društva „Jedinstvo“ iz Kotora / 04. decembra 2004. godine
• Zahvalnica od KUD-a „Stanko Paunović“ za učešće na petom susretu pevačkih grupa / novembra 2005. godine
• Zahvalnica Ministarstva kulture oblasti Krivog Roga, Ukrajina / 2006. godine
• Zahvalnica Saborne crkve u Sentandreji / juna 2007. godine
• Zahvalnica za dugogodišnju saradnju sa MŠ “Jovan Bandur“ Pančevo / 14. maja 2007. godine

Galerija

• 
  Crkva Bogorodičinog uspenja
• 
  Osvećenje hrama u Pančevu
• 
  Osvećenje Uspenskog hrama
• 
  Crkva Uspenja Bogorodice
• 
  Uspenski hram u Pančevu
• 
  Pančevci
• 
  Uspenski hram, Pančevo
• 
  Patrijarh Varnava u Pančevu
• 
  Osveštenje Uspenskog hrama u Pančevu
• 
  Osvećenje Uspenskog hrama u Pančevu
• 
  Uspenska crkva u Pančevu
• 
  Crkva Bogorodičinog uspenja u Pančevu

Vidi još

• Horska tradicija u Pančevu, Radio-televizija Srbije

Spoljašnje veze

• Zvanični sajt Srpske pravoslavne crkve: Pančevačko srpsko crkveno pevačko društvo Arhivirano na sajtu Wayback Machine (27. maj 2019)

Literatura

Tomandl, Mihovil Spomenica Pančevačkog Srpskog Crkvenog Pevačkog Društva, reprint izdanja iz 1938. - Istorijski arhiv u Pančevu, Pančevo, 2008. ISBN 978-86-83347-57-5