Pređi na sadržaj

Privatna biblioteka

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Privatna biblioteka je vrsta biblioteke koja se nalazi u privatnom vlasništvu. Za razliku od javnih biblioteka uspostavlja se za upotrebu manjeg broj ljudi ili jedne osobe. Kao kod javnih biblioteka, pojedini vlasnici biblioteka kategorizuju, katalogizuju i stavljaju žig koji ukazuje na vlasništvo knjiga i drugih publikacija. Neki vlasnici privatnih biblioteka prodaju ili darivaju svoje biblioteke većim javnim bibliotekama

Kroz istoriju rane biblioteke su pripadale hramovima i administrativnim telima, slično modernim arhivima, i obično su bili rezervisani za plemstvo, akademike ili teologe. Primeri najranijih privatnih biblioteka su pronađeni u antičkim gradovima Ugarit (datirana oko 1200. godine pre Hrista) i Ninivi (sedmo stoleće pre Hrista).

Istorija[uredi | uredi izvor]

Mesopotamija[uredi | uredi izvor]

Mesopotamija je bila prostor na kojem se nalazio veliki broj privatnih biblioteka, od kojih su mnoge imale značajne kolekcije sa više od 400 tablica.[1]

Egipat[uredi | uredi izvor]

Dok privatne biblioteke u starom Egiptu nisu bile uobičajene, one su postojale u određenoj meri. Jedan od problema u prepoznavanju potencijalnih pojedinačnih biblioteka je to što je često teško razlikovati ličnu biblioteku i biblioteku u sklopu hrama.[2] Pronađeno je nekoliko arheoloških nalaza koji sugerišu da su pisari, lekari i vračevi imali svoje biblioteke, koje su sadržale i spisa sa tumačenjem snova, činima, pisanja o astrologiji, ličnu korenspodenciju.[2][2][3][3]

Grčka[uredi | uredi izvor]

U 600. Pre Hrista postojale su mnogobrojne biblioteke u antičkoj Grčkoj.[4] Tokom naredna tri veka, kultura pisane reči je zauzela primat. Iako su javne biblioteke postojale u pojedinim gradovima i bile dostupne svima, većina građana je bila nepismena. Privatne kolekcije i biblioteke u vlasništvu elita su rasle, zajedno sa luksuznim kućama i nameštajem u koji su bili smeštane knjige.[4] Privatne biblioteke nisu posedovali samo bogati, već i stručnjaci kojima su trebale informacije "na dohvat ruke", poput lekara i učenjaka. Znamenite ličnosti akademskog sveta svog doba, poput Aristotela (koji je ustupao svoju biblioteku kolegama i studentima na korišćenje),[4] Euripida, Herodota i Platona, imali su svoje privatne biblioteke sa velikim kolekcijama.

Kina[uredi | uredi izvor]

U antičkoj Kini su postojale neizmerne privatne biblioteke i deo vlasnika je svoje kolekcije ustupao javnosti na korišćenje.[5]

Ove institucije su se na kineskom jeziku nazivale „kuća za prikupljanje knjiga“, što je bilo široko prihvaćeno od dinastije Song.[6] Pod uticajem shvatanja malih seljaka, patrijarhalnog sistema, nedostatka knjiga i drugih činilaca, bilo je zastupljeno „skrivanje knjige“.[7]

Rim[uredi | uredi izvor]

Najranije privatne biblioteka u Rimu formirane su od ratnog plena. Na primer, rimski general Aemilus je nakon pobede nad makedonskim kraljem Perseusom 168. Pre Hrista jedino opljačkao njegovu privatnu biblioteku.[8]

Gotovo svaka plemićka kuća je imala biblioteku, koje su uvek bile podeljene u dva segmenta, jedan za dela na Latinskom i drugi za dela na Grčkom, što se praktikovala ov Oktavijana Avgusta.[9][8] Pretpostavlja se da su u Rimu prvi put ustanovljene pecijalizovane biblioteke, medicinske, pravne i druge. U petom veku pre nove ere, na ostrvu Kos izvan grada Pergamuma, u svetilištu Asklepijus izgrađen je medicinski kompleks sa bibliotekom. Ovo je prva medicinska škola za koju se zna da postoji, pa se prema tome može smatrati i prvom bibliotekom ovog tipa.

Pribavljanje knjiga za ličnu upotrebu i samoobrazovanje je bilo veoma zastupeljno i popularno u rimskom svetu, što su praktikovali i rimski vladari, koji su neretko bili pisci.[9]

Rimski suveren Hadrijan imao je naklonost prema svim vrstama literature; njegova privatno utočište i vila imala je svoju biblioteku,[9] većinski sačinjenu od dela na grčkom i latinskom. Teško je proceniti koliko je rukopisa sadržala biblioteka, jedna procena tvrdi da je jedan drveni orman mogao da sadrži barem 1,500 dela.[9]

Tokom vladavine Nerona svaka građena vila je sadržala biblioteku i one su izjednačene po važnosti sa kupatilima.[9] Zabeleženo je i da imperator Gordijan II nasledio biblioteku od 62,000 rukopisa od svog učitelja.[10]

Renesansa[uredi | uredi izvor]

Renesansa u Evropi nosila je sa sobom obnovljeno interesovanje za knjige i stvaranje ličnih biblioteka, što je bilo uobičajeno za vladare i bogate građane iz ovog perioda.

Kolonijalna Severna Amerika[uredi | uredi izvor]

Privatne biblioteke su bile karakteristične za prve koloniste u Severnoj Americi.[11] Zapisi iz perioda 1720−1770 iz države Merilend pokazuje da natpolovična većina naroda posedovala barem Bibliju u svojim kućnim biblioteka. U Virdžiniji je postojao blizu 1000 provatnih biblioteka.[11]

Znamenite ličnosti i osnivači SAD imali su velike privatne biblioteke, poput Džordža Vašingtona, Džona Adamsa, Bendžamin Frenklin i Tomasa Džefersona.[12][12][13][14][15] [11][11][11][11]

Srbija[uredi | uredi izvor]

Prve privatne biblioteke u srpskoj istoriji imali su srednjovekovni vladari, vlastelini, pojedini intelektualci, kao i srednjovekovni manastiri kao centri duhovnosti i pismenosti.[16]

Nemanjići nisu imali dinastijsku biblioteku i malo je zapisa o privatnim bibliotekama zbog burne istorije, ratova i čestih promena prestonice.[16] Zapisano da je ugledni činovnik srpske države koji je vodio latinsku kancelariju, Kotoranin Nikola de Arhilupis imao privatnu biblioteku u kojoj su se našla dela rimskih klasika i italijanskih humanista.[16]

Smatra se da je kralj Stefan Radoslav Nemanjić verovatno imao svoju biblioteku, pošto je bio izuzetno obrazovan. Dubrovački istoričar Saro Crijević pisao je da je car Dušan želeo da osnuje biblioteku u Dubrovniku u koje svrhe je kupio nekoliko skupih zbornika. Carica Jelena Stracimirović Nemanjić imala je privatnu biblioteku.[16]

U modernoj srpskoj istoriji prve privatne građanske biblioteke imaju Srbi koji su živeli na prostoru Austro-Ugarske. Sava Tekelija i Stefan Stratimirović imali su obimne privatnu biblioteke.[16]

Despot Stefan Lazarević je posedovao privatnu biblioteku i ulagao značajna sredstva i vreme u prepisivanje knjige i prosvećenost. Na njegovim knjigama pronađena je i oznaka vlasništva kao preteča ex libiris.[16]

Despotska porodica Branković naručivala je knjige i imala privatnu biblioteku (za koju se pretpostavlja da je bila nasledna), od koje su određeni rukopisi sačuvani u njihovoj zadužbini manastiru Krušedol.[16]

Srednjovekovne biblioteke nisu bile, prema modernih shvatanjima, biblioteke sa bogatim fondom i građom. Nije ostao ni jedan direktan opis ili vizuelno predstavljanje srpske srednjovekovne privatne biblioteke.[16]

Jedan od najdugovečnijih porodičnih biblioteka u Srbiji je Biblioteka Lazić, koja je formirana početkom 18. veka a otvorena za javnost 1882. u Banatu.[17] Devet generacija je kontinuirano baštinilo i razvijalo biblioteku, koja čini osnovu Udruženja za kulturu, umetnost i međunarodnu saradnju „Adligat”. Adligat poseduje jednu od vodećih privatnih biblioteka u Srbiji i na Balkanu, sa približno dva miliona bibliografskih jedinica, od čega preko milion knjiga.[18] Iz fonda biblioteke je poklonjeno preko milion knjiga u okviru akcije „Milion knjiga za Srbiju”.[19]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Simo Parpola (januar 1983). „Assyrian Library Records” (PDF). Journal of Near Eastern Studies. University of Chicago Press. 42 (1): 1–29. JSTOR 544744. doi:10.1086/372983. Pristupljeno 29. mart 2013. 
  2. ^ a b v Webb, Kerry (2013). „"The House of Books": Libraries and Archives in Ancient Egypt”. Libri. 63 (1): 21—32. ISSN 1865-8423. doi:10.1515/libri-2013-0002. 
  3. ^ a b Dollinger, André. „Libraries”. An introduction to the history and culture of Pharaonic Egypt. Arhivirano iz originala 9. 2. 2018. g. Pristupljeno 24. 11. 2014. 
  4. ^ a b v Murray, Stuart A.P. (2009). The Library: An Illustrated History. New York, NY: Skyhorse Publishing. str. 84. ISBN 978-1-61608-453-0. 
  5. ^ Ma, Yanxia (2011). „The characteristics and impact of the private collection open open to public in ancient China”. Journal of Academic Libraries. 29 (6): 113—118. 
  6. ^ Jiang, Xiaodong (2011). „Study on the book collection house as a terminology on Song Dynasty's literature records”. Journal of Academic Libraries. 29 (6): 108—112. 
  7. ^ Huang, Youfei (2011). „Ancient Library is the Matrix of Modern Library in China —— Comment on the Closeness and Openness of Ancient Library in China”. Library Development (6): 1—6. 
  8. ^ a b Jerry Fielden (2001). „Private Libraries in Ancient Rome”. Pristupljeno 29. mart 2013. 
  9. ^ a b v g d Bruce, Lorne (1986). „Palace and Villa Libraries from Augustus to Hadrian”. The Journal of Library History. 21 (3): 510—552. ISSN 0275-3650. JSTOR 25541713. 
  10. ^ Bruce, Lorne D. (1981). „A Reappraisal of Roman Libraries in the "Scriptores Historiae Auguste"”. The Journal of Library History. 16 (4): 551—573. ISSN 0275-3650. JSTOR 25541223. 
  11. ^ a b v g d đ Kraus, Joe W. (1974). „Private Libraries in Colonial America”. The Journal of Library History. 9 (1): 31—53. ISSN 0275-3650. JSTOR 25540549. 
  12. ^ a b Parker, Lonnae O'Neal (25. 5. 2012). „Mount Vernon replicates George Washington’s personal library”. Washington Post. ISSN 0190-8286. 
  13. ^ „Shadwell”. Thomas Jefferson's Monticello. 26. 4. 1989. Arhivirano iz originala 09. 03. 2015. g. Pristupljeno 17. 3. 2015. 
  14. ^ Malone, Dumas (1948). Jefferson the Virginian. Jefferson and His Time. 1. Boston: Little, Brown. str. 32. OCLC 401236656. 
  15. ^ „Jefferson's Library”. Library of Congress. 24. 4. 2000. Arhivirano iz originala 22. 3. 2015. g. Pristupljeno 17. 3. 2015. 
  16. ^ a b v g d đ e ž „Privatne biblioteke kod Srba u srednjem veku | Srpska Pravoslavna Crkva [Zvanični sajt]”. www.spc.rs. Arhivirano iz originala 28. 01. 2022. g. Pristupljeno 2020-12-11. 
  17. ^ „Istorijat” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-12-11. 
  18. ^ „Znate li da u beogradskom Muzeju knjiga i putovanja postoji knjiga čije je korice oslikao slon?”. National Geographic Srbija (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-12-11. 
  19. ^ „Projekat ‘’Milion knjiga za Srbiju’’ za opremljenije biblioteke – Studio B” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2020-12-11. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Приватна_библиотека&oldid=25564405”