Privreda Austrije
| Privreda Austrija | |
|---|---|
 | |
| Valuta | evro |
| Statistika | |
| BDP (nominalna) |  $457.637 milijardi (nominalno, 2018)[1]
$463.220 billion (PPP, 2018)[1] |
| BDP rast | 2.0% (2016) 2.5% (2017) 2.7% (2018) 1.8% (2019)[1] |
| BDP po stanovniku | $51,509 (nominalno, 2018)[1]
$52,137 (PPP, 2018 est.)[1] |
| BDP po sektoru | agrikultura: 1.3%, industrija: 28.4%, usluge: 70.3% (2017)[2] |
| Inflacija (IPC) | 1.762% (2019)[1], 2.119% (2018)[1] , 2.230% (2017)[1] |
| Stanovništvo ispod linije siromaštva |  17.5% rizika za siromaštvo (2018)[3] |
| Džini indeks | 26.8 low (2018,Eurostat)[4] |
| Radna snaga | 4,26 miliona (2017)[2] |
| Radna snaga po zanimanjima | agrikultura: 0.7%,industrija: 25.2%, usluge: 74.1% (2017)[2] |
| Glavne industrije | građevinarstvo, mašine, vozila i delovi, hrana, metali, hemikalije, drvo i papir, elektronika, turizam |
| Razmena | |
| Izvoz | $156,7 milijardi (2017)[2] |
| Izvozna dobra | mašine i oprema, motorna vozila i delovi, industrijska roba, hemikalije, gvožđe i čelik, prehrambeni proizvodi |
| Glavni izvozni partneri |  Nemačka 29.4%  SAD 6.3%  Italija 6.2%  Švajcarska 5.1%  Francuska 4.8%  Slovačka 4.8% (2017)[2] |
| Uvoz | $158,1 milijardi (2017 est.)[2] |
| Uvozna dobra | mašine i oprema, motorna vozila, hemikalije, metalna roba, nafta i naftni proizvodi, prirodni gas, hrana |
| Glavni uvozni partneri | Nemačka 41.8% Italija 5.8% Švajcarska 5.5%  Češka 4.4%  Holandija 4.2% (2017)[2] |
| SDI stock | $294,1 milijardi (31. decembar 2017)[2]
Abroad: $339,7 milijardi (31. decembar 2017)[2] |
| Bruto spoljni dug | $630,8 milijardi (31 December 2017)[2] |
| Javne finansije | |
| Javni dug | 78.6% BDP-a (2017 est.)[2] |
| Prihodi | 201,7 milijardi (2017)[2] |
| Rashodi | 204,6 milijardi (2017)[2] |
| Sve vrednosti, ako nije drugačije naznačeno, izražene su u američkim dolarima | |
Austrija je jedna od 14 najbogatijih zemalja u svetu po BDP-u (bruto domaći proizvod) po glavi stanovnika[5], ima razvijenu socijalnu tržišnu ekonomiju i visok životni standard. Do 1980-ih, mnoge od najvećih austrijskih industrijskih firmi su nacionalizovane; poslednjih godina, međutim, privatizacija je smanjila državne fondove na nivo koji je uporediv sa drugim evropskim ekonomijama. Sindikati su posebno jaki u Austriji i imaju veliki uticaj na politiku rada. Pored visoko razvijene industrije, međunarodni turizam je najvažniji deo nacionalne ekonomije.
Nemačka je istorijski bila glavni trgovinski partner Austrije, čineći je osetljivom na brze promene u nemačkoj ekonomiji. Međutim, pošto je Austrija postala članica Evropske unije, ona je stekla bliže veze s drugim ekonomijama Evropske unije, smanjujući svoju ekonomsku zavisnost od Nemačke. Pored toga, članstvo u EU privuklo je priliv stranih investitora koje je privukao pristup Austrije jedinstvenom evropskom tržištu i blizina ekonomijama koje teže Evropskoj uniji. Rast BDP-a se ubrzao posljednjih godina i dostigao je 3,3% u 2006[6].
Austrija je 2004. godine bila četvrta najbogatija zemlja u okviru Evropske unije, koja je imala BDP po glavi stanovnika od oko 27,666 €, sa Luksemburgom, Irskom i Holandijom[7].
Beč je rangiran kao peti najbogatiji region u Evropi sa BDP-om od 38,632 € po glavi stanovnika, odmah iza regiona Londona, Luksemburga, Brisela i Hamburga.
Rast je bio stabilan u periodu od 2002. do 2006. godine koji se kretao između 1 i 3,3%[8]. Nakon što je dostigao 0% u 2013. godini, rast se malo povećao i od 2016. godine iznosi 1,5%[9].
Istorija[uredi | uredi izvor]
Još od završetka Drugog svetskog rata Austrija je postigla održivi ekonomski rast. U velikim usponima 1950-ih, napori za obnovu Austrije doveli su do prosečne godišnje stope rasta od više od 5% u realnim iznosima i u proseku su iznosile oko četiri pet posto kroz većinu 1960-ih. Nakon umerenog rasta realnog BDP-a od 1,7%, 2% i 1,2%, u 1995., 1996. i 1997. godini, ekonomija se oporavila i sa realnom ekspanzijom BDP-a od 2,9% u 1998. i 2,2% u 1999. godini.
Austrija je postala članica EU 1. januara 1995.[10] Članstvo je donelo ekonomske koristi i izazove i privuklo je priliv stranih investitora koje je Austrija privukla pristupu jedinstvenom evropskom tržištu. Austrija je također ostvarila napredak u opštem povećanju međunarodne konkurentnosti. Kao članica ekonomske i monetarne unije Evropske unije, austrijska ekonomija je blisko povezana sa drugim zemljama članicama EU, posebno sa Nemačkom. 1. januara 1999. Austrija je uvela novu valutu evra u svrhe računovodstva. U januaru 2002. godine uvedene su evro novčanice i kovanice, zamenjujući austrijski šiling.
Valuta[uredi | uredi izvor]
U Austriji se evro pojavljuje u 1999. godini, međutim sve austrijske kovanice evra uvedene su 2002. godine. Za austrijske kovanice odabrano je osam različitih dizajna, po jednoj nominalnoj vrednosti. 2007. godine, da bi usvojila novu zajedničku mapu kao i ostale zemlje evrozone, Austrija je promenila zajedničku stranu svojih kovanica.
Pre usvajanja evra 2002. godine, Austrija je zadržala korišćenje austrijskog šilinga koji je prvi put uspostavljen u decembru 1924. godine. Šiling je ukinut nakon Anšlusa 1938. godine i ponovo uveden nakon završetka Drugog svetskog rata u novembru 1945. godine.
Austrija ima jednu od najbogatijih kolekcija sakupljačkih kovanica u evrozoni, s nominalnom vrednošću od 10 do 100 eura (iako je kovanica od 100.000 eura bila izuzetno kovana 2004. godine). Ovi novčići su nasleđe stare nacionalne prakse kovanja srebrnih i zlatnih novčića. Ove kovanice nisu zakonsko sredstvo plaćanja u celoj evrozoni. Na primer, austrijski komemorativni kovani novac od 5 eura ne može se koristiti ni u jednoj drugoj zemlji.
Privatizacija, učešće države i kretanje radne snage[uredi | uredi izvor]
Mnoge najveće firme su prešle u državnu svojinu u ranom posleratnom periodu kako bi ih zaštitili od sovjetskog preuzimanja kao ratne reparacije. Dugi niz godina vlada i konglomerat u državnim industrijama imali su veoma važnu ulogu u austrijskoj ekonomiji. Međutim, počevši od ranih devedesetih, državne firme su počele da funkcionišu uglavnom kao privatni biznis a veliki broj ovih firmi je u potpunosti ili delimično privatizovan. Iako je privatizacija vlade u proteklim godinama bila veoma uspešna, ona i dalje upravlja nekim firmama, državnim monopolima, komunalijama i uslugama. Nova vlada predstavila je ambiciozan program privatizacije, koji će, ukoliko se implementira, značajno smanjiti učešće vlade u ekonomiji. Austrija ima dobro razvijenu industriju, bankarstvo, transport, usluge i komercijalne objekte.
Austrija ima snažan radnički pokret. Austrijska federacija sindikata (OGB) sastoji se od konstitutivnih sindikata sa ukupnim članstvom od oko 1,5 miliona - više od polovine zaposlenih u zemlji i inostranstvu. Od 1945. godine, OGB je vodio umerenu politiku plata koja je orijentisana na konsenzus, sarađujući sa industrijom, poljoprivredom i vladom na širokom spektru socijalnih i ekonomskih pitanja u takozvanom "socijalnom partnerstvu" Austrije. OGB se često protivila programu Šiselove vlade za konsolidaciju budžeta, socijalnu reformu i poboljšanje poslovne klime.
Sektori[uredi | uredi izvor]
Austrijske farme, kao i one u drugim zapadnoevropskim planinskim zemljama, su male i fragmentirane a proizvodnja je relativno skupa. Od kada je Austrija postala članica EU 1995. godine, austrijski poljoprivredni sektor prolazi kroz značajne reforme u okviru Zajedničke poljoprivredne politike EU. Iako poljoprivrednici u Austriji obezbeđuju oko 80% domaćih potreba za hranom, doprinos poljoprivrede bruto domaćem proizvodu (BDP) opao je od 1950. do manje od 3%.
Iako su neke industrije globalni konkurenti, kao što su nekoliko fabrika železa i čelika, hemijska postrojenja i naftne korporacije koje su velika industrijska preduzeća koja zapošljavaju hiljade ljudi, većina industrijskih i komercijalnih preduzeća u Austriji je relativno mala na međunarodnom nivou.
Najvažniji za Austriju je uslužni sektor koji stvara ogromnu većinu austrijskog BDP-a. Beč je izrastao u metropolu za finansije i konsalting i poslednjih decenija je otvorio vrata ka Istoku. Bečke advokatske kancelarije i banke su među vodećim korporacijama u poslovanju sa novim članicama EU. Turizam je veoma važan za austrijsku ekonomiju, što čini oko 10% austrijskog BDP-a[11]. Godine 2001. Austrija je bila deseta najposjećenija zemlja na svetu sa preko 18,2 miliona turista. Ranije je ovaj sektor austrijske ekonomije bio veoma zavisan do nemačke ekonomije. Međutim, nedavni događaji doneli su promene, pogotovo zato što su zimska skijališta kao što su Arlberg ili Kicbil sve više posećena od strane istočnih Evropljana, Rusa i Amerikanaca.
Zdravstveni sistem[uredi | uredi izvor]
Zdravstvo u Austriji je univerzalno za stanovnike Austrije, kao i za one iz drugih zemalja EU[12]. Studenti iz zemlje EU ili Švajcarske sa nacionalnim zdravstvenim osiguranjem u svojoj zemlji mogu koristiti Evropsku karticu zdravstvenog osiguranja[13]. Samoosigurani studenti moraju plaćati naknadu za osiguranje u iznosu od 52,68 eura mesečno.
Upis u javni zdravstveni sistem je uglavnom automatizovan i povezan je sa zapošljavanjem[14], ali osiguranje je takođe zagarantovano suosiguranim licima (tj. supružnicima i izdržavanim licima), penzionerima, studentima, invalidima i onima koji primaju beneficije[15]. Upis je obavezan i nije moguće vršiti međusobnu trgovinu različitih institucija socijalnog osiguranja. Poslodavci registruju svoje zaposlene u odgovarajućoj instituciji i odbijaju porez za zdravstveno osiguranje od plata zaposlenih[16]. Neki ljudi, kao što su samozaposleni, nisu automatski upisani, ali imaju pravo da se upišu u sistem javnog zdravstvenog osiguranja. Troškovi javnog osiguranja se zasnivaju na dohotku i ne odnose se na individualnu istoriju bolesti ili faktore rizika.
Bolnice i klinike mogu biti u državnom ili privatnom vlasništvu. Austrija ima relativno veliku gustinu bolnica i lekara. U 2011. godini bilo je 4.7 lekara na 1000 ljudi, što je nešto više od proseka za Evropu. Austrija ima najviše akutne brige na 100 stanovnika u Evropi, a prosečni boravak u bolnici iznosi 6,6 dana u poređenju sa prosekom EU od 6[17].
Trgovina[uredi | uredi izvor]
Trgovina sa drugim zemljama EU čini skoro 66% austrijskog uvoza i izvoza. Širenje trgovine i investicija na tržištima u razvoju u centralnoj i istočnoj Evropi je glavni element austrijske ekonomske aktivnosti. Trgovina sa ovim zemljama čini skoro 14% austrijskog uvoza i izvoza, a austrijske firme imaju značajna ulaganja i nastavljaju da u ove zemlje preusmeravaju radno intenzivnu, nisko tehnološku proizvodnju. Iako je veliki investicioni bum opao, Austrija i dalje ima potencijal da privuče firme iz EU koje traže jednostavan pristup ovim tržištima u razvoju.
Spajanja i akvizicije[uredi | uredi izvor]
Kompanije i investitori iz Austrije su aktivni u spajanjima i akvizicijama (M&A). Od 1991. godine objavljeno je više od 7.183 transakcija spajanja i preuzimanja sa poznatom ukupnom vrednošću od 261,6 milijardi evra. U 2017. godini, više od 245 se bavi ukupnom vrednošću od preko 12,9 milijardi evra[18]. Oni nisu samo aktivni u nacionalnim poslovima, već i kao važni investitori u prekograničnim spajanjima i spajanjima u inostranstvu, a Nemačka je najvažniji partner. Do sada su austrijske kompanije kupile 854 nemačke kompanije.
Industrija sa najvećom aktivnostima spajanja i preuzimanja u Austriji u smislu transakcijske vrednosti bila je finansijski sektor.
Ekonomske prilike[uredi | uredi izvor]
Sledeća tabela pokazuje ekonomske prilike od 1980–2018. Inflacija ispod 2% je označena zelenom bojom.[19][20]
| Godina | BDP (u milijardama evra) |
BDP po stanovniku (evro) |
BDP rast |
Inflacija (u procentima) |
Nezaposlenost (u procentima) |
Dug Vlade (u % BDP-a) |
|---|---|---|---|---|---|---|
| 1980 | 76.0 | 10.076 | 2.3%
|
 6.3%
|
1.6% | n/a |
| 1981 | 80.9
|
10,705
|
 −0.1%
|
6.8%
|
2.2%
|
n/a |
| 1982 | 86.3
|
11,477
|
1.9%
|
5.4%
|
3.1%
|
n/a |
| 1983 | 92.5
|
12,266
|
2.8%
|
3.3%
|
3.7%
|
n/a |
| 1984 | 97.1
|
12,875
|
0.3%
|
5.7%
|
3.8%
|
n/a |
| 1985 | 102.4
|
13,561
|
2.2%
|
3.2%
|
3.6%
|
n/a |
| 1986 | 107.6
|
14,240
|
2.3%
|
1.7%
|
3.1%
|
n/a |
| 1987 | 111.7
|
14,765
|
1.7%
|
1.4%
|
3.8%
|
n/a |
| 1988 | 119.6
|
15,789
|
1.0%
|
1.9%
|
2.7%
|
57.5% |
| 1989 | 128.0
|
16,849
|
3.9%
|
2.2%
|
2.3%
|
56.3%
|
| 1990 | 137.5
|
17,989
|
4.3%
|
2.8%
|
2.7%
|
55.9%
|
| 1991 | 147.4
|
19,121
|
3.4%
|
3.1%
|
3.2%
|
56.1%
|
| 1992 | 155,8
|
19.972
|
2,0%
|
3,4%
|
3,3%
|
56,0%
|
| 1993 | 160.9
|
20,412
|
0.5%
|
3.2%
|
4.0%
|
60.6%
|
| 1994 | 168.9
|
21,305
|
2.4%
|
2.7%
|
3.9%
|
63.7%
|
| 1995 | 176.6
|
22,216
|
2.7%
|
1.6%
|
4.2%
|
67.9%
|
| 1996 | 182.5
|
22,935
|
2.4%
|
1.8%
|
4.7%
|
67.8%
|
| 1997 | 188.7
|
23,685
|
1.9%
|
1.2%
|
4.8%
|
63.1%
|
| 1998 | 196.3
|
24,615
|
3.6%
|
0.8%
|
4.7%
|
68.8%
|
| 1999 | 203.9
|
25,506
|
3.6%
|
0.5%
|
4.1%
|
61.1%
|
| 2000 | 213.6
|
26,662
|
3.4%
|
2.0%
|
3.9%
|
65.7%
|
| 2001 | 220.5
|
27,420
|
1.3%
|
2.3%
|
4.0%
|
66.4%
|
| 2002 | 226.7
|
28,054
|
1.7%
|
4.4%
|
4.4%
|
67.0%
|
| 2003 | 231.9
|
28,561
|
0.9%
|
1.3%
|
4.8%
|
64.9%
|
| 2004 | 242.3
|
29,665
|
2.7%
|
2.0%
|
5.5%
|
64.8%
|
| 2005 | 254.1
|
30,890
|
2.2%
|
2.1%
|
5.7%
|
68.3%
|
| 2006 | 267.8
|
32,393
|
3.5%
|
1.8%
|
5.2%
|
67.0%
|
| 2007 | 284.0
|
34,234
|
3.7%
|
2.2%
|
4.9%
|
64.7%
|
| 2008 | 293.8
|
35,301
|
1.5%
|
3.2%
|
4.1%
|
68.4%
|
| 2009 | 288.0
|
34,531
|
−3.8%
|
0.4%
|
5.3%
|
79.6%
|
| 2010 | 295.9
|
35,390
|
1.8%
|
1.7%
|
4.8%
|
82.4%
|
| 2011 | 310.1
|
36,971
|
2.9%
|
3.5%
|
4.6%
|
82.2%
|
| 2012 | 318.7
|
37,816
|
0.7%
|
2.6%
|
4.9%
|
81.6%
|
| 2013 | 323.9
|
38,209
|
 0.0%
|
2.1%
|
5.3%
|
81.0%
|
| 2014 | 333.1
|
38,992
|
0.7%
|
1.5%
|
5.6%
|
83.8%
|
| 2015 | 344.3
|
39,893
|
1.1%
|
0.8%
|
5.7%
|
84.3%
|
| 2016 | 356.2
|
40,760
|
2.0%
|
1.0%
|
6.0%
|
83.7%
|
| 2017 | 369.9
|
41,964
|
2.6%
|
2.2%
|
5.5%
|
78.8%
|
| 2018 | 387.4
|
43,598
|
2.7%
|
2.1%
|
4.9%
|
74.2%
|
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž „World Economic Outlook Database, April 2019”. IMF.org. International Monetary Fund.
- ^ a b v g d đ e ž z i j k l „The World Factbook”. CIA.gov. Central Intelligence Agency. Arhivirano iz originala 24. 12. 2018. g. Pristupljeno 26. 05. 2019.
- ^ „People at risk of poverty or social exclusion”. ec.europa.eu. Eurostat.
- ^ „Gini coefficient of equivalised disposable income - EU-SILC survey”. ec.europa.eu. Eurostat.
- ^ Report for Selected Countries and Subjects
- ^ Real GDP growth - expenditure side (at previous year prices)
- ^ Wayback Machine
- ^ Real GDP growth - expenditure side (at previous year prices)
- ^ http://wko.at/statistik/eu/europa-wirtschaftswachstum.pdf
- ^ „Austria in the EU — Austria”. Arhivirano iz originala 27. 05. 2019. g. Pristupljeno 26. 05. 2019.
- ^ Trade and Industry in Austria, Exports, Tourism
- ^ Austria Guide: The Austrian healthcare system, Overview of how it works: Austria is well known for a generous
- ^ „Arhivirana kopija”. Arhivirano iz originala 20. 12. 2016. g. Pristupljeno 26. 05. 2019.
- ^ „Startseite | Sozialministerium” (PDF). Arhivirano iz originala (PDF) 11. 07. 2019. g. Pristupljeno 26. 05. 2019.
- ^ http://ec.europa.eu/employment_social/empl_portal/SSRinEU/Your%20social%20security%20rights%20in%20Austria_en.pdf
- ^ Health insurance
- ^ „Startseite | Sozialministerium”. Arhivirano iz originala 27. 05. 2019. g. Pristupljeno 26. 05. 2019.
- ^ M&A Statistics by Countries - Institute for Mergers, Acquisitions and Alliances (IMAA)
- ^ „Report for Selected Countries and Subjects” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2018-09-01.
- ^ „Report for Selected Countries and Subjects”. www.imf.org. Pristupljeno 2019-04-12.