Račanska prepisivačka škola
Račanska prepisivačka škola je formirana u Manastiru Rača, verovatno, u drugoj polovini 16. veka, po nestanku prvih srpskih štamparija u Goraždu, Rujnu, Mileševi i Gračanici.[1][2] Nalazila se na oko 40 minuta hoda uz rečicu Raču, blizu vrela Lađevac.
Osnivanje[uredi | uredi izvor]
Osnovana je kao zamena Resavskoj školi. Među najpoznatijim prepisivačima su: Kiprijan Račanin, Jerotej i Hristofor, Maksim, Kirijak i Teodor. U skriptorijumu Sv. Luke prepisana su, po zahtevu patrijarha Arsenija III Čarnojevića, žitija despota Maksima Brankovića i kneza Lazara sa poznatom Jefimijinom pohvalom.
Kada je manastir razoren u vreme Velikog turskog rata (Bečkog rata) 1688. godine, račanski monasi napustili su Raču i otišli u Sentadreju i u fruškogorske manastire. U prepisivačkoj radionici Kiprijana Račanina u Sentadreji stasao je Gavril Stefanović Venclović.
Prepisivanje i ukrašavanje[uredi | uredi izvor]
Pored prepisivanja, u školi su se ukrašavali rukopisi i crtali dekorativni elementi po knjigama. Njihova dela predstavljaju neprolazne duhovne i umetničke vrednosti.
Do sada otkriveno je oko 40 zapisa i 15 bogoslužbenih knjiga iz ovog perioda. Račanski rukopisi danas se nalaze po muzejima širom Evrope.[3]
Najveći broj knjiga prepisanih u Rači i Skitu Svetog Đorđa bile su u posedu manastira Beočina, koji su Račani obnovili krajem 17. veka. Deo ovih rukopisa ostao je u fruškogorskim manastirima, deo je u posedu Muzeja Srpske pravoslavne crkve, Patrijaršijske biblioteke, Narodne biblioteke Srbije, Biblioteke Matice srpske u Novom Sadu, a manji deo rukopisnih knjiga vraćen je u matični manastir.
Škola je prekinula rad 1690. godine, kada su se monasi pridružili velikoj seobi Srba.
Zapisi[uredi | uredi izvor]
„Stari srpski zapisi i natpisi”, koje je kodifikovao Ljubomir Stojanović, otkrivaju kolektivno istorijsko pamćenje o manastiru Rači i njegovoj prepisivačkoj školi.
Nakon seobe[uredi | uredi izvor]
Posle seobe rad prepisivačke škole nastavljen je u Ugarskoj. Školu je obnovio Kiprijan Račanin. Ime Račanin, monasi su dodavali uz svoje ime kao podsećanje na svoj duhovni centar, manastir Raču. Naziv Račanin bilo je napomena da su sledbenici račanske književne i prepisivačke škole.
Račanski kaluđeri-prepisivači ovo mesto su još u 17. veku nazivali Banja jer je teperatura vode 17 stepeni tokom cele godine.[4]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Račanska prepisivačka škola”. Užice net. Pristupljeno 07. 03. 2017.
- ^ „Manastir Rača”. Travel. Arhivirano iz originala 19. 04. 2017. g. Pristupljeno 07. 03. 2017.
- ^ Istorijat Bajine Bašte
- ^ Užice portal
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Arhimandrit Jovan, Radosavljević (2008). Manastir Rača. Bajina Bašta: Manastir Rača Arhimandrit Sava Ristić. ISBN 978-86-7746-141-6.
- Leksikon nacionalnih parkova Srbije - TARA. Beograd: JP Službeni glasnik; JP Nacionalni park Tara;GI "Jovan Cvijić"-SANU. 2015. str. 268—269. ISBN 978-86-519-1899-8.
