Pređi na sadržaj

Sintaštanska kultura

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Sintaštanska kultura (rus. Синташтинская культура), oko 2050–1900 p. n. e, prva je faza kulture Sintašta–Petrovka[1] ili Sintašta–Arkaimske kulture,[2] i arheološka kultura kasnog srednjeg bronzanog doba,[3] koja se nalazi istočno od južnog Ural, u okviru severne evroazijske stepe na granicama istočne Evrope i centralne Azije. Ceo kompleks Sintašta–Petrovka datiran je u nedavnoj publikaciji Stefana Lindnera, na osnovu serije od 19 kalibriranih uzoraka radiokarbonskog datiranja koji pripadaju pribkižno 2050–1750 pre nove ere.[4][5] Fazu kulture Petrovka možemo datirati v. 1900–1750 pre nove ere.[6][7] Najstarija pouzdana analiza ljudskih ostataka iz Sintašte je radiokarbonska datovana na srednju vrednost od 2198±66 cal pre nove ere (2335–2041 calBC), i genetski analizirana kao Y haplogrupa R1a-Z93 < R-Z2124.[8]

Sintaštanska kultura je ranije datovana u period 2200–1800 godine pre nove ere.[9][10][11] U 2020. godini Ventrek Miler i drugi su još uvek datirali kuluturu za period od 2400–1800. p. n. e.[12][13] Kultura je dobila ime po arheološkom nalazištu Sintašta u Čeljabinskoj oblasti, Rusija, i širi se kroz Orenburšku oblast, Baškortostan i Severni Kazahstan.

Smatra se da ova kultura predstavlja migraciju naroda na istok iz kulture žičane robe . Široko se smatra poreklom indoiranskih jezika.[14][15] Najranije poznate kočije pronađene su u sahranama u Sintašti, a kultura se smatra jakim kandidatom za poreklo tehnologije, koja se proširila po celom Starom svetu i igrala važnu ulogu u drevnom ratovanju.[16][17] Sintaštanska naselja su takođe izuzetna po intenzitetu eksploatacije bakra i metalurgije bronze koja se tamo odvija, što je neobično za stepsku kulturu.[18] Među glavnim obeležjima sintaštanske kulture su visoki nivoi militarizma i obimna utvrđena naselja, od kojih su 23 poznata.[19]

Prema Allentoftu i dr. (2015), sintaštanska kultura verovatno potiče barem delimično iz kulture linearne keramike

Prema ruskim arheolozima, sintaštanska kultura je nastala iz interakcije dve prethodne kulture, poltavske kulture i abaševske kulture. Zbog poteškoća u identifikaciji ostataka sintaštanskih lokaliteta ispod onih kasnijih naselja, kultura je tek devedesetih godina 20. veka razlikovana od andronovske kulture.[2] Tada je prepoznata kao posebna celina, koja je činila deo „andronovskog horizonta“.[1] Rezultati genetske studije objavljene u časopisu Nature 2015. godine sugerišu da je kultura Sintašta nastala kao rezultat migracije naroda na istok iz kulture linearne keramike.[20]

Morfološki podaci sugerišu da je sintaštanska kultura možda nastala kao rezultat mešavine stepskog porekla iz poltavske kulture i katakombne kulture, sa poreklom iz neolitskih šumskih lovaca-sakupljača.

Iako drugi istraživači misle da je to zastarela hronologija, dalja istraživanja tvrde da su se prva naselja u Sintašti pojavila oko 2400. godine pre nove ere i da su trajala do 1800. godine pre nove ere sa procenama stanovništva na svakom lokalitetu u rasponu od 200 do 700 jedinki,[12] tokom perioda klimatskih promena koje su dovele do toga da je ionako sušno područje kazahstanskih stepa postalo još hladnije i suše. Močvarne nizije oko Urala i gornjeg Tobola, koje su ranije bile omiljene kao zimska utočišta, postale su sve važnije za opstanak. Pod ovim pritiscima i poltavski i abaševski stočari su se trajno naselili u uporišta u rečnim dolinama, izbegavajući odbrambene lokacije na vrhovima brda.[21] Ventreska Miler i dr. takođe tvrdi da su „do 2300 kal. pre nove ere, nalazišta srednjeg bronzanog doba povezana sa kulturnim grupama Sintašte i Petrovke u severnom Kazahstanu u velikoj meri eksploatisala pripitomljena goveda, ovce i koze uz konje uz povremeni lov na divlje životinje.“[13]

Njen neposredni prethodnik u uralsko-tobolskoj stepi bila je kultura Poltavka, izdanak stočarskog horizonta Jamnaja koji se preselio na istok u region između 2800. i 2600. p. n. e.. Nekoliko sintaštanskih gradova podignuto je iznad starijih poltavskih naselja ili blizu poltavskih groblja, a poltaški motivi su česti na sintaštanskoj grnčariji.[22]

Sintaštanska materijalna kultura takođe pokazuje uticaj pozne Abaševske kulture, koja potiče iz fatjanovsko-balanovske kulture, zbirke naselja od linernne keramike u zoni šumskih stepa severno od sintaštanskog regiona koja su takođe bila pretežno stočarska . [22]

Društvo[uredi | uredi izvor]

Jezički identitet[uredi | uredi izvor]

Rekonstruisana grobna humka

Smatra se da su ljudi sintaštanske kulture govorili proto-indoiranski, predak indoiranske jezičke porodice .[14] Ova identifikacija je prvenstveno zasnovana na sličnostima između delova Rig Vede, religioznog teksta koji uključuje drevne indoiranske himne zabeležene na vedskom sanskritu, i pogrebnih rituala kulture Sintašta kako ih je otkrila arheologija.[15] Mnoge kulturne sličnosti sa Sintaštom takođe su otkrivene u nordijskom bronzanom dobu Skandinavije.

Od sintaštanske kulture Indoiranci su pratili migracije Indoiranaca u Anadoliju, Indiju i Iran.[23][24] Od 9. veka pre nove ere, iranski jezici su takođe migrirali na zapad sa Skitima nazad u pontsku stepu odakle su došli proto-Indoevropljani.[24]

Ratovanje[uredi | uredi izvor]

Model kočije, muzej Arkaim

Prethodnu abaševsku kulturu već je obeležilo endemsko međuplemensko ratovanje;[25] pojačan ekološkim stresom i konkurencijom za resurse u periodu Sintašte. Ovo je dovelo do izgradnje utvrđenja u neviđenim razmerama i inovacija u vojnoj tehnici kao što je pronalazak ratnih kola. Povećana konkurencija između plemenskih grupa takođe može da objasni ekstravagantne žrtve koje se vide u sahranama u Sintašti, jer su rivali pokušavali da nadmaše jedni druge u činovima upadljive potrošnje analogno severnoameričkoj tradiciji potlača.[21]

Tipovi sintaštanskih artefakata kao što su vrhovi kopalja, trokraki vrhovi strela, dleta i velike sekire sa rupom odvedene su na istok.[26] Mnogi sintaštanski grobovi su opremljeni oružjem. Grobni materijal osoba višeg društvenog statusa uključuje njihove zloglasne kočije, kao i sekire, vrhove buzdova, vrhove kopalja i obraze. Na lokalitetima u Sintašti nalaze se nalazi roga i kosti, koji se tumače kao nameštaj (hvataljke, oslonci za strele, krajevi luka, petlje za tetive) lukova; nema naznaka da su delovi za savijanje ovih lukova uključivali bilo šta drugo osim drveta.[27] Nalaze se i vrhovi strela, napravljeni od kamena ili kosti, a ne od metala. Ove strelice su kratke, 50–70 cm dužine, a sami lukovi su mogli biti odgovarajuće kratki.[27]

Sintaštanska kultura i kočija su takođe snažno povezane sa precima savremenih domaćih konja, populacijom DOM2. DOM2 konji potiču iz stepa zapadne Evroazije, posebno donjeg Volga-Dona, ali ne i iz Anatolije, krajem četvrtog i početkom trećeg milenijuma pre nove ere. Njihovi geni mogu pokazati selekciju za lakše pripitomljavanje i jača leđa.[28]

Proizvodnja metala[uredi | uredi izvor]

Iskop i delimična rekonstrukcija objekta

Ekonomija Sintašte počela je da se okreće oko metalurgije bakra. Rude bakra iz obližnjih rudnika (kao što je Vorovskaja jama) odvožene su u naselja Sintašta da bi se prerađivale u bakar i arsenovu bronzu. Ovo se desilo u industrijskom obimu: sve iskopane zgrade na lokalitetima Sintašta Sintašta, Arkaim i Ustje sadržale su ostatke peći za topljenje i šljake.[21] Oko 10% grobova, uglavnom odraslih muškaraca, sadržalo je artefakte vezane za metalurgiju bronze (kalupi, keramičke mlaznice, ostaci rude i šljake, metalne šipke i kapi). Međutim, ovi nadgrobni materijali u vezi sa proizvodnjom metala retko se javljaju zajedno sa grobnim materijalom višeg statusa. To verovatno znači da oni koji su se bavili proizvodnjom metala nisu bili na vrhu društvene hijerarhije, iako sahranjivanje na groblju svedoči o nekoj vrsti višeg statusa.[29]

Veliki deo sintaštanskog metala bio je namenjen za izvoz u gradove arheološkog kompleksa Baktrija-Margijana (BMAC) u srednjoj Aziji. Trgovina metalom između Sintašte i BMAC-a po prvi put je povezala stepski region sa drevnim urbanim civilizacijama Bliskog istoka: carstva i gradovi-države modernog Irana i Mesopotamije su obezbedili veliko tržište za metale. Ovi trgovački putevi su kasnije postali vozilo kojim su konji, kočije i na kraju ljudi koji govore indoiranski ušli na Bliski istok iz stepe.[30][31]

Fizički tip[uredi | uredi izvor]

Fizički ostaci naroda Sintašta otkrili su da su bili belci sa dolihocefalnim lobanjama. Sintaštanske lobanje su veoma slične onima iz prethodne fatjanovsko-balanovske kulture i abaševske kulture, koje na kraju vuku svoje poreklo iz srednje Evrope. Lobanje srodne kulture Potapovke su manje dolihokefalne, verovatno kao rezultat mešanja Sintaštana i potomaka kulture Jamnaja i Poltavke, koji su, iako sličnog evropskog tipa, bili manje dolihokefalni od Sintaštana. Fizički tip Abaševo, Sintašta, Andronovo i Srubnaja se kasnije primećuje kod Skita.

Alentoft je analizirao ostatke četiri pojedinca pripisana ovoj kulturi. Muškarci su nosili haplogrupe analyzed R1a i Y-R1a1a1b a dve žene su imale haplogrupe U2e1e iU2e1h.[20][32]

Analiza iz 2015. godine četiri sekelena pripisanih ovoj arheološkoj kulturi, utvrdila je da je jedan muškarac bio nosilac haplogrupe R1a i mt-J1c1b1a, dok je drugi muškarac nosioe Y-R1a1a1b i mt-J2b1a2a. Dve žene nosile su U2e1e i U2e1h.[20][32] Dodatno, studija je pokazala da je kiltura genetski bliska Anronovskog kulturi.

Genetika konja[uredi | uredi izvor]

Širenje genetske loze DOM2, za koju se veruje da je predak svih modernih pripitomljenih konja, povezano je sa populacijama koje su prethodile sintaštanskoj kulturi i njenoj ekspanzijama. Genetska studija objavljena 2021. sugeriše da su ovi konji selektivno uzgajani za željene osobine, uključujući poslušnost, toleranciju na stres, izdržljivost trčanja i viši prag za nošenje težine.[33]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b Koryakova 1998b
  2. ^ a b Koryakova 1998a
  3. ^ Lindner, Stephan, (2020). "Chariots in the Eurasian Steppe: a Bayesian approach to the emergence of horse-drawn transport in the early second millennium BC", in Antiquity, Vol 94, Issue 374, April 2020, p. 362: "...The publication of new radiocarbon data series from selected burial sites in the South-eastern Urals has helped to establish a much more accurate chronology for the late Middle Bronze Age Sintashta-Petrovka complex (Hanks et al. 2007: 362, fig. 3)..."
  4. ^ Lindner, Stephan, (2020). "Chariots in the Eurasian Steppe: a Bayesian approach to the emergence of horse-drawn transport in the early second millennium BC", in Antiquity, Vol 94, Issue 374, April 2020, p. 367: "...The 12 calibrated radiocarbon dates belonging to the Sintashta horizon range between 2050 and 1760 cal BC (at 95.4% confidence; Epimakhov & Krause 2013: 137). These dates correlate well with the seven AMS-sampled Sintashta graves in the associated KA-5cemetery, which date to 2040–1730 cal BC (95.4% confidence...)".
  5. ^ Chechushkov, Igor, (2018). Bronze Age Human Communities in the Southern Urals Steppe: Sintashta Petrovka Social and Subsistence Organization, Dissertation for the Degree of Doctor of Philosophy, Kenneth P. Dietrich School of Arts and Sciences, University of Pittsburg, p. iv: "...the Late Bronze Age Sintashta-Petrovka chiefdoms of the southern Urals (cal. 2050–1750 BC)..."
  6. ^ Grigoriev, Stanislav (2021). „Andronovo Problem: Studies of Cultural Genesis in the Eurasian Bronze Age”. Open Archaeology. 7: 3—36. S2CID 233015927. doi:10.1515/opar-2020-0123.  "Andronovo Problem: Studies of Cultural Genesis in the Eurasian Bronze Age", in Open Archaeology 2021 (7), p.27: Five AMS dates for Petrovka culture are "within the range 1880-1750 BC...", these are dates of two sites, Ustye and Kulevchi (Molodin et al., 2014, p.142), "which are located on the territory of Sintashta culture..."
  7. ^ Lindner, Stephan, (2020). "Chariots in the Eurasian Steppe: a Bayesian approach to the emergence of horse-drawn transport in the early second millennium BC", in Antiquity, Vol 94, Issue 374, April 2020, p. 364: "...Indeed, a new radiocarbon series has confirmed the position of the Petrovka stage in the nineteenth to eighteenth centuries BC (Krause et al. 2019). Recent research at the enclosed settlement of Kamennyj Ambar in the Karagajly Ajat River valley (Chelyabinsk Oblast) supports this stratigraphic evidence, based on the existence of different occupation phases...."
  8. ^ Allentoft, Morten E.; et al. (2015). „Population genomics of Bronze Age Eurasia”. Nature. 522 (7555): 167—172. PMID 26062507. S2CID 4399103. doi:10.1038/nature14507. 
  9. ^ Chernykh, E. N. (2008). "Formation of the Eurasian 'Steppe Belt' of Stockbreeding Cultures: Viewed through the Prism of Archaeometallurgy and Radiocarbon Dating", in Archaeology, Ethnology & Anthropology of Eurasia 35/3 (2008), Elsevier: "...radiocarbon estimates...accumulated and systematized at the Laboratory of the Institute of Archaeology, Russian Academy of Sciences (Moscow)...Sintashta, 44 dates; Abashevo, 22; and Petrovka, only nine...the ranges of sum probabilities within the 68% limits: they strikingly coincide, falling between the 22nd and the 18th/17th cent. BC..." (pp. 38 and 48).
  10. ^ Chernykh, E. N., (2009). Formation of the Eurasian Steppe Belt Cultures: Viewed Through the Lens of Archaeometallurgy and Radiocarbon Dating, in B. Hanks & K. Linduff (eds.), Social Complexity in Prehistoric Eurasia: Monuments, Metals and Mobility, Cambridge University Press, pp. 128–133.
  11. ^ Parpola, Asko, (2017). "Finnish vatsa – Sanskrit vatshá – and the formation of Indo–Iranian and Uralic languages", in SUSA/JSFOu 96, 2017, p. 249.
  12. ^ a b Ventresca Miller, Alicia R., et al., (2020 b). "Ecosystems Engineering Among Ancient Pastoralists in Northern Central Asia", in Frontiers in Earth Science, Volume 8, Article 168, 2 June 2020, p. 6: "...Middle Bronze Age (2400–1800 cal BCE) people, often referred to as Sintashta, constructed nucleated settlements, with population estimates ranging from 200 to 700 individuals..."
  13. ^ a b Ventresca Miller, A. R., et al., (2020 a). "Close management of sheep in ancient Central Asia: evidence for foddering, transhumance, and extended lambing seasons during the Bronze and Iron Ages", in STAR, Science & Technology of Archaeological Research, p. 2: "...By 2300 cal BCE, Middle Bronze Age sites associated with Sintashta and Petrovka cultural groups in northern Kazakhstan heavily exploited domesticated cattle, sheep, and goats alongside horses with occasional hunting of wild fauna..."
  14. ^ a b Mallory & Mair 2008, str. 261.
  15. ^ a b Anthony 2007, str. 408–411
  16. ^ Raulwing, Peter (2000). Horses, Chariots and Indo-Europeans – Foundations and Methods of Chariotry Research from the Viewpoint of Comparative Indo-European Linguistics. Budapest: Archaeolingua Alapítvány
  17. ^ Holm, Hans J. J. G. (2019): The Earliest Wheel Finds, their Archeology and Indo-European Terminology in Time and Space, and Early Migrations around the Caucasus. Series Minor 43. Budapest: ARCHAEOLINGUA ALAPÍTVÁNY. ISBN 978-615-5766-30-5.
  18. ^ Hanks & Linduff 2009
  19. ^ Semyan, Ivan, and Spyros Bakas, (2021). "Archaeological Experiment on Reconstruction of the 'Compound' Bow of the Sintashta Bronze Age Culture from the Stepnoe Cemetery", in EXARC Journal Issue 2021/2, Introduction.
  20. ^ a b v Allentoft 2015.
  21. ^ a b v Anthony 2007, str. 390–391
  22. ^ a b Anthony 2007, str. 386–388
  23. ^ Anthony 2007.
  24. ^ a b Beckwith 2009.
  25. ^ Anthony 2007, str. 383–384
  26. ^ Rawson, Jessica (jesen 2015). „Steppe Weapons in Ancient China and the Role of Hand-to-hand Combat”. The National Palace Museum Research Quarterly. 33 (1): 49: See reference 33 – E. N. Chernykh, Ancient Metallurgy in the USSR, The Early Metal Age, 225, fig. 78. 
  27. ^ a b Bersenev, Andrey; Epimakhov, Andrey; Zdanovich, Dmitry (2011). „Bow and arrow. The Sintasha bow of the Bronze Age of the south Trans-Urals, Russia”. Ur.: Marion Uckelmann; Marianne Modlinger; Steven Matthews. Bronze Age Warfare: Manufacture and Use of Weaponry. European Association of Archaeologists. Annual Meeting. Archaeopress. str. 175—186. ISBN 978-1-4073-0822-7. 
  28. ^ Librado, Pablo; et al. (2021). „The origins and spread of domestic horses from the Western Eurasian steppes”. Nature. 598 (7882): 634—640. PMC 8550961 Slobodan pristup. PMID 34671162. doi:10.1038/s41586-021-04018-9. 
  29. ^ „Metal-Production, Mortuary Ritual, and Social Identity: The Evidence of Sintashta Burials, Southern Urals” (na jeziku: engleski). Pristupljeno 2022-11-02. 
  30. ^ Anthony 2007, str. 391
  31. ^ Anthony 2007, str. 435–418
  32. ^ a b Mathieson 2015.
  33. ^ Librado, Pablo; Khan, Naveed; Fages, Antoine; Kusliy, Mariya A.; Suchan, Tomasz; Tonasso-Calvière, Laure; Schiavinato, Stéphanie; Alioglu, Duha; Fromentier, Aurore (2021). „The origins and spread of domestic horses from the Western Eurasian steppes”. Nature (na jeziku: engleski). 598 (7882): 634—640. Bibcode:2021Natur.598..634L. ISSN 1476-4687. PMC 8550961 Slobodan pristup. PMID 34671162. doi:10.1038/s41586-021-04018-9. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

  • Bersenev, Andrey; Epimakhov, Andrey; Zdanovich, Dmitry (2011). „Bow and arrow. The Sintasha bow of the Bronze Age of the south Trans-Urals, Russia”. Ur.: Marion Uckelmann; Marianne Modlinger; Steven Matthews. Bronze Age Warfare: Manufacture and Use of Weaponry. European Association of Archaeologists. Annual Meeting. Archaeopress. str. 175—186. ISBN 978-1-4073-0822-7. 
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Синташтанска_култура&oldid=27678616”