Sovjetska invazija na Poljsku
| Sovjetska invazija Poljske | |||||||||||
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| Deo Drugog svetskog rata | |||||||||||
 Sovjetska parada u Lavovu. | |||||||||||
| |||||||||||
| Sukobljene strane | |||||||||||
 Poljska |
 SSSR Treći rajh | ||||||||||
| Komandanti i vođe | |||||||||||
|
Edvard Riđ-Šmigli |
Semjon Timošenko | ||||||||||
| Jačina | |||||||||||
|
20.000 graničara 450.000 vojnika[a] |
33 divizije[b] 4.700 tenkova 3.300 aviona | ||||||||||
| Žrtve i gubici | |||||||||||
| 3.000-7.000 mrtvih | 1.500-3.000 mrtvih | ||||||||||
Sovjetska invazija Poljske (engl. Soviet invasion of Poland), 17. septembra 1939, bila je deo Drugog svetskog rata. Preduzeta u jeku nemačke invazije na Poljsku, u skladu sa paktom Ribentrop-Molotov iz 1939, završena je sovjetskim pripajanjem istočnih delova Poljske.[1]
Pozadina[uredi | uredi izvor]
Nezavisna Poljska obnovljena je 8. oktobra 1918. pod okriljem Centralnih sila, ali bez jasno definisanih granica, a sile Antante priznale su 2. decembra 1918. novu poljsku državu. Podržana od sila Antante, poljska vlada iskoristila je građanski rat u Rusiji da u februaru 1919. upadne sa vojskom u zapadnu Ukrajinu i Belorusiju, kako bi buduće državne granice pomerila što dalje na istok. Novoformirana poljska armija zauzela je Brest u zapadnoj Ukrajini, Kovelj u Belorusiji i Vilnjus u Litvaniji, a u junu je iz Francuske stiglo još 70.000 poljskih vojnika, tzv. Halerova armija, opremljena o trošku Antante.[1]
Pošto sile Antante nisu želele da menjaju istočnu granicu Nemačke, Versajskim mirom (28. juna 1919) određena je zapadna granica Poljske otprilike na predratnoj granici Nemačkog i Ruskog carstva, ali je zato istočna granica nove republike pomerena znatno na istok, da bi se oslabila Sovjetska Rusija: Vrhovni savet Antante, bez učešća Rusije, odredio je 8. decembra 1919. tzv. Kerzonovu liniju (Grodno-Brest-Litovsk-Pšemisl-Karpati) kao poljsku istočnu granicu.[1]
Odbacivši tri sovjetske ponude za zaključenje mira (22. decembra 1919, 28. januara i 2. februara 1920), Poljska je 25. aprila 1920 prešla u ofanzivu i započela poljsko-sovjetski rat: posle obostranih teških gubitaka i sovjetske protivofanzive koja je odbijena pred Varšavom, mirom u Rigi (18. marta 1921) poljska granica određena je znatno istočnije od Kerzonove linije.[1]
Invazija[uredi | uredi izvor]
Poljskim ratnim planom, usvojenim marta 1939, predviđalo se da glavne snage brane granični front prema Nemačkoj[v], a na istočnoj granici prema Sovjetskom Savezu da ostanu samo delovi za osmatranje i zaštitu granice.[3]
Do 17. septembra, nemačka invazija Poljske ušla je u završnu fazu: poljske armije na zapadno od Visle bile su uništene u bici na Bzuri (do 19. septembra), Varšava i Modlin bili su opsednuti, a nemačke trupe stigle su do Lavova (12. septembra) i Brest-Litovska (17. septembra).[4]
Sovjetske armije su 17. septembra prešle preko gotovo nebranjene poljske istočne granice i u širokom frontu nastupale prema zapadu.[5] Crvena armoja - Beloruski front pod komandom generala Mihaila Kovaleva (rus. Михаил Прокофьевич Ковалёв) i Ukrajinski front pod Semjonom Timošenkom, ukupno oko 24 pešadijske divizije, 15 konjičkih divizija i 9 oklopnih brigada, prešla je 17. septembra poljsku granicu sa 4 armije i brzo napredovala ka Bugu. Istog dana poljska vlada na čelu sa maršalom Riđ-Šmiglijem prešla je u Rumuniju, a s njom i jedinice[g] koje su se našle bliže rumunskoj granici; manji deo prešao je u Mađarsku.[3]
Dana 18. septembra sovjetske snage okupirale su Viljnus i srele se sa svojim nemačkim saveznicima u Brest-Litovsku.[4] Lavov, koji se branio od nemačke opsade od 12. septembra, predao se Sovjetima 22. septembra.[5] U Lavovu, Crvenoj armiji se predala Karpatska (Malopoljska) armija, pod komandom generala Kazimira Fabricija (polj. Kazimierz Fabrycy), jačine 2 pešadijske divizije i 2 konjičke brigade.[3]
Posledice[uredi | uredi izvor]
Prema ugovoru zaključenom 28. septembra 1939. između Nemačke i SSSR, poljska teritorija istočno od linije Avgustov-Ostrolenka-Brest-Litovsk-Jaroslav-Sanok-Karpati, pripao je SSSR. Nemački deo iznosio je 185.600 km² sa 21.600.000 stanovnika, a sovjetski 202.400 km² sa 12.600.000 stanovnika.[2]
Napomene[uredi | uredi izvor]
- ^ Ovaj broj predstavlja grubu procenu ukupne jačine jedinica koje su se 17. septembra, u povlačenju pred Nemcima, nalazile u sovjetskoj okupacionoj zoni. Ove trupe pružile su samo simboličan, neorganizovan i mestimičan otpor.
- ^ Oko 600.000 vojnika.
- ^ Na poljski raspored uticali su politički, ekonomski i psihološki razlozi: htelo se zaštititi granično stanovništvo, očuvati ekonomski najbogatije pokrajine i sporne teritorije koje su Nemci zahtevali.[2]
- ^ Oko 32.000 vojnika.
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (knjiga 7). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 101.
- ^ a b Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (knjiga 7). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 103.
- ^ a b v Gažević, Nikola (1975). Vojna enciklopedija (knjiga 9). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 361—365.
- ^ a b Čerčil, Vinston (1964). Drugi svetski rat (knjiga 1). Beograd: Prosveta. str. 414-423.
- ^ a b Gažević, Nikola (1973). Vojna enciklopedija (knjiga 5). Beograd: Vojnoizdavački zavod. str. 23.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Gažević, Nikola (1974). Vojna enciklopedija (knjiga 7). Beograd: Vojnoizdavački zavod.
- Čerčil, Vinston (1964). Drugi svetski rat (knjiga 1). Beograd: Prosveta.