Stevo Čuturilo

Stevo Čuturilo
Stevo Čuturilo
Datum rođenja	(1846-06-29)29. jun 1846.
Mesto rođenja	Dabar, Austrijsko carstvo
Datum smrti	5. mart 1939.(1939-03-05) (92 god.)
Mesto smrti	Novi Sad, Kraljevina Jugoslavija

Stevo Čuturilo (Dabar, kod Otočca, 29. jun 1846 — Novi Sad, 5. mart 1939) bio je srpski pedagog, pisac, urednik Glasa Crnogoraca.

Biografija

Stevo Čuturilo je rođen je u selu Dabar kod Otočca u Lici 1846. godine. U rodnom selu završava dvorazrednu narodnu i trorazrednu njemačku školu. Stevo ubrzo odlazi u Otočac gdje završava Višu narodnu školu sa pedagoškim kursom. Vraća se u Dabar i postaje najprije pomoćnik učitelja, a 1861. godine sa petnaest godina, stalni učitelj trorazredne njemačke škole. U Petrinji završava još dva razreda niže realne gimnazije i viši pedagoški kurs, a kasnije polaže i završni ispit na bečkom Pedagogijumu. Poslije toga počinje ozbiljno da prosvjećuje narod. U Okučanima i Rakovici postaje niži učitelj u Ćesarskoj kraljevskoj trivijalki, a onda i glavni nastavnik na Višoj narodnoj školi u Otočcu. Bio je učitelj i u Karlobagu i Novoj Gradiški.

„Stevo Čuturilo je značajni pedagog,pisac i prosvjetitelj koji je svoj dugi životni vijek posvetio obrazovanju mladih naraštaja u tadašnjoj Austro-Ugarskoj, Knjaževini Crnoj Gori, Kraljevini Srbiji i Kraljeviini SHS,kasnije Kraljevini Jugoslaviji. „Bukvar” i „Prva čitanka”, čiji je on bio autor, bili su zvanični udžbenici na tim prostorima od 1880. do 1935. godine. Iz njih se opismenilo preko 50 generacija učenika. Samo taj podatak bi bio dovoljan da se životu i djelu ovog čovjeka posveti zaslužena naučna i stručna zapažanja, ne samo u školskim krugovima,nego i izvan njih.

Ipak, uprkos brojnim saznanjima o značaju njegovog pedagoškog i autorskog rada, iz nerazumljivih razloga nepravedno je zaboravljen od sredine HH vijeka. Tek u novije vrijeme o njemu se nešto više govori i piše, zahvaljujući zauzimanju njegove bliske rođake Mileve Čuturilo, koja je 35 godina radila kao sekretar Katedre za jugoslovensku književnost na Filološkom fakultetu u Beogradu.

Bio je stalno u sukobu sa austrougarskim vlastima, jer su vlasti onemogućavale da znanjem i obrazovanjem pomogne srpski pravoslavni narod u svome zavičaju. I zbog toga 1875. godine Stevo Čuturilo napušta službu u Lici i odlazi u Hercegovinu, pridružujući se odredu Ljubibratića u Nevesinjskoj buni.

Godinu dana kasnije vratio se katedri, predavao je u Pomorskoj školi na Srbini, u Boki Kotorskoj. Knjaz Nikola primetivši inteligentnog i disciplinovanog nastavnika, pozvao ga da dođe na Cetinje i bude glavni školski nadzornik, a i da do završetka rata sa Turcima uređuje „Glas Crnogorca“. Bio je i ratni izveštač sa bitke na Vučjem Dolu. Stevo Čuturilo je reformisao nastavu u crnogorskim osnovnim školama na savremenoj stručnoj osnovi. 1879. godine, uz dozvolu knjaza Nikole, otvorio je na Cetinju i realku, prvu srednju školu u Crnoj Gori. Pomogao je 1882. godine i bokeljsko-hercegovački ustanak.

1883. godine napušta Crnu Goru i dolazi u Srbiju. Započinje svoj prosvetarski rad u Srbiji. Predavao je u Gimnaziji u Velikom Gradištu, Kragujevcu i Leskovcu. Zatim dobija premeštaj za nastavnika gimnazije u Paraćinu. Za sve to vrijeme sarađuje i uređuje više liberalnih listova u Srbiji. 1890. godine vlasti ga postaviše za nastavnika Prve gimnazije u Beogradu, a i da na Ženskoj učiteljskoj školi predaje pedagogiku. Postaje i predavač istorije na Beogradskoj bogosloviji.

Zbog političkih aktivnosti, 1896. godine, otpustiše ga, ali ga ubrzo vratiše u službu. Tražio je da bude penzionisan. Poslije nekoliko godina, vlasti ga opet vratiše na posao u Prvu gimnaziju u Beogradu, a dvije godine kasnije bio je okružni školski nadzornik u Nišu. Bio je kraljevski poslanik u Narodnoj skupštini, i kao protivnik ženidbe kralja Aleksandra Obrenovića sa udovicom Dragom Mašin bio je po kazni poslat u Svilajnac. 1901. godine ponovo je zatražio da se penzioniše. Vlasti ga ponovo aktiviraše i poveriše mu dužnost upravitelja Građanske škole u Beogradu. 1904. godine po treći put odlazi u penziju.

Međutim, opet je službovao u Svilajncu, Paraćinu i Ćupriji, gdje je 1921. godine bio izabran za direktora gimnazije. Sarađivao i u listovima, Zastavi i Graničaru. Živio je potom u Beogradu.

Dva puta je bio odlikovan Ordenom Svetog Save za zasluge koje je učinio narodu. Njegov Bukvar za osnovne škole u Kraljevini Srbiji, štampan je 1916. godine na Krfu. Iz bukvara učitelja Steve Čuturila, štampan 1878. godine, naučilo je da čita i piše 60 generacija u Kraljevini Srbiji, Vojvodini, Crnoj Gori, Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj. Učiteljeve knjige, bukvari, udžbenici i pripučnici štampani su više od 30 miliona primeraka.

Umro je u Novom Sadu 1939. godine, a sahranjen u Beogradu, na Novom groblju.

Tvorac Društva Svetog Save

Bio je idejni tvorac Društva Svetog Save i prvi sekretar Društva. 1883. godine dolazi u Kragujevac i nastavlja sa radom. Bavio se i politikom, bio je član Liberalne stranke i izdaje list „Šumadinac“. Besede i programske članke je objavljivao u „Vesniku kragujevačke opštine“, gdje je krajem maja 1886. godine izašao sa idejom o osnivanju srpskog nacionalnog udruženja kao pandan nemačkom „Šulferajnu“, hrvatskom „Društvu Sv. Jeronima“ i bugarskom „Sv. Kirila i Metodija“. Na sjednici za donošenje društvenih statuta došlo je do razmimoilaženja između Steve Čuturila i novog predsjednika Svetomira Nikolajevića. U statutima je traženo da se osnuje propaganda, kojoj bi bio zadatak, da se usprotivi propagandi mađarskoj, nemačkoj, italijanskoj, albanskoj, turskoj, bugarskoj i vlaškoj, od kojih neke uspjevaju da odnarode čitava srpska sela. Ali predsednik Nikolajević se protivio tome, tvrdeći da bi to dovelo do žučnosti sa susjedima. Poslije toga Stevo Čuturilo se udaljava iz Društva.

Djela

• Bukvar za crnogorske škole, 1878.
• Srpski pravopis za školsku upotrebu, 1884.
• Bukvar za osnovne škole u Kraljevini Srbiji, 1886.
• Istorija metodike početnog čitanja i pisanja, Beograd 1887. i 1922.
• Osnovi etike ili nauke o dobroj naravi kao uvod u nauku o vaspitanju, Beograd 1892.
• Osnove psihologije, Beograd 1892.
• Pedagogika ili nauka o vaspitanju za školu i dom, Beograd 1895. i 1937.
• Moralne i građanske pouke za školu i porodicu, 1899.
• Čitanka za prvi razred srpskih osnovnih škola u Turskom carstvu, Skoplje 1910.
• Čitanke za prvi i treći razred osnovnih škola
• Uputstvo za nastavni postupak sa bukvarom, Beograd 1922.
• Istorija metodike početnog pisanja i čitanja - dodatak uputstvu za bukvar, Beograd 1931.
• Sveti Sava kao filozof-pedagog, Novi Sad 1938.
• Na njemački jezik preveo Mažuranićev spjev „Smrt Samil-age Čengića“.

Vidi još

• Glas Crnogorca
• Društvo Sveti Sava
• Danica-Kaća Čolović, Srđan Čolović : „Stevo Čuturilo, pedagog, pisac i prosvetitelj”,Književno društvo „Sveti Sava”, Beograd, 2009.
• Nataša Ivetić : „Stevo Čuturilo u kulturnoj istoriji Srba”, Gradska biblioteka Pančevo, 2018
• Anđelka Pavić : „Priča o učitelju Stevi Čuturilu : Život i rad Steve Čuturila, pedagoga, pisca i prosvjetitelja”, Beli Manastir, 2019.
• Vido Latković "Simo Matavulj u Crnoj Gori", Skoplje, štamparija „Južna Srbija”, 1940. (poglavlje IV PISMA MATAVULjEVIH SAVREMENIKA, 1. S. Čuturilo : Podaci iz života i rada pok. Sime Matavulja, str. 270 i dalje)

Nataša Ivetić: "Stevo Čuturilo u kulturnoj istoriji Srba"

Anđelka Pavić: "Priča o učitelju Stevi Čuturilu"

Spoljašnje veze

• Tromeđa: Stevo Čuturilo Arhivirano na sajtu Wayback Machine (20. april 2021) (jezik: srpski)
• Pravoslavlje: Znameniti Srbin Ličanin (jezik: srpski)