Tajna operacija
Tajna ili prikrivena operacija (engl. Covert Operation) označava tajne političke i vojne aktivnosti koje provodi obaveštajna služba države nalogodavca. Koriste se u situacijama u kojima otvoreni pristup ne bi doveo do postizanja cilja u poželjnoj mjeri.
Opšte[uredi | uredi izvor]
Tajne operacije su usmjerene uglavnom protiv države ili regije. Može se odnositi i na ciljeve u vlastitoj zemlji. Razlozi za odabir tajnih operacija su naprimjer ako ciljevi ili metode djelovanja stoje u suprotnosti s postojećim zakonima, međunarodnim pravom ili je poželjno prikrivanje od medija.
Glavna razlika s klasičnom špijunažom je, da nije glavni cilj dobijanje informacija nego je fokusirana aktivna manipulacija. Tajne operacije su instrument za unapređenje interesa moćnih država koje imaju dovoljno velik finansijski potencijal. Ovo se odražava često u dramatičnim posljedicama za stanovništvo pogođene zemlje ili regije.
Karakteristike[uredi | uredi izvor]
Tipično za tajne operacije su finansijska ili logistička podrška poželjnog političkog pokreta, određenih medija ili grupa u državi da bi provodile ciljeve nalogodavca u državi. Može se raditi o legalnim uticajima (naprimjer kroz podršku opozicijskih grupa ili nevladinih organizacija) do klevete ili širenja dezinformacija i podrške paravojnih ili terorističkih grupa te potpaljivanje stretegije napetosti.
Postoji mnogo poznatih slučajeva u kojima su osnovani politički pokreti i stranake, sindikati, radijske stanice i izdavačke kuće od strane obavještajne službe, ili finansirane uglavnom od strane nalogodavca kako bi na taj način imali uticaj na određenu zemlju.
Pravni aspekti i posljedice[uredi | uredi izvor]
Tajne operacije u miru označavaju direktni uticaj vlade nalogodavca (zaobilazeći suverenitet države) na unutrašnju politiku pogođene drzave. Metode koje se koriste, često uključuju metode koje krše zakone pogođene države, kao i međunarodno pravo. Zato je potrebna tajnost pri provođenju akcija. Ukoliko dođe do otkrivanja tajne operacije, to može dovesti u nekim slučajevima i do ozbiljnih diplomatskih ili međunarodnih kriza.
Primjeri[uredi | uredi izvor]
CIA[uredi | uredi izvor]
- obaranje iranskog premijera Mohameda Mosadika 1953.
- obaranje gvatemalskog predsjednika Hakoba Arbenza 1954.
- likvidiranje Če Gevare u Boliviji 1967.
- operacije u Čileu za obaranje Aljendeove vlasti.
DGSE[uredi | uredi izvor]
- Potapanje Grinpisovog broda Rainbow Warrior s pogibljem jednog člana posade 1985. eksplozivnom napravom u Novom Zelandu. Grinpis je u to vrijeme provodio intenzivnu kampanju protiv francuskog testiranja nuklearnog naoružanja na južnopacifičkom atolu Mururoau .
MI6[uredi | uredi izvor]
- Djelovanje tokom rata u Bosni i Hercegovini i Hrvatskoj.
KGB[uredi | uredi izvor]
- Atentat na papu Jovana Pavle II, uz pomoć bugarske tajne službe da bi se zaustavo uticaj na Poljake zbog prijetećih političkih promjena u istočnoj Evropi.
- Zaustavljanje izgradnje i razmještaja neutronske bombe u državama NATO-a uz pružanje finansijske i logističke podrške mirovnim pokretima u zapadnoj Evropi.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Christopher Andrew, Wassili Mitrochin (2000). The KGB in Europe and the West. The Mitrokhin Archive. Penguin Books. ISBN 978-0-14-028487-4.
- William Fowler (2005). SAS Behind Enemy Lines: Covert Operations 1941-91. HarperCollins. ISBN 978-0007199907.
- Christof Mauch, Jeremiah Riemer (2005). The Shadow War Against Hitler: The Covert Operations of America's Wartime Secret Intelligence Service. Columbia University Press. ISBN 978-0-231-12045-6.
- J. Patrice McSherry (2005). Predatory States: Operation Condor and Covert War in Latin America. Rowman & Littlefield Publishers, Juni. ISBN 978-0-7425-3687-6.
