Hronologija Narodnooslobodilačke borbe novembar 1943.
Hronološki pregled važnijih događaja vezanih za Narodnooslobodilačku borbu naroda Jugoslavije, koji su se desili tokom novembra meseca 1943. godine:
| ← oktobar | Hronologija Narodnooslobodilačke borbe u 1943. | decembar → | |||||||||||||||||||||||||||
| 1 | 2 | 3 | 4 | 5 | 6 | 7 | 8 | 9 | 10 | 11 | 12 | 13 | 14 | 15 | 16 | 17 | 18 | 19 | 20 | 21 | 22 | 23 | 24 | 25 | 26 | 27 | 28 | 29 | 30 |
27. novembar[uredi | uredi izvor]
- Na aerodromu Suhopolje, kod sela Ćoslije, na Glamočkom polju, spremajući se da kao šef vojne misije Vrhovnog štaba NOV i POJ u Savezničkoj komandi za Bliski istok, pođe avionom u Italiju poginuo sekretar CK SKOJ i član CK KPJ i Vrhovnog štaba NOV i POJ Ivo Lola Ribar (1916—1943), narodni heroj (videti Pogibija Ive Lole Ribara). U trenutku pripreme za poletanje aviona Dornije Do 17, koji je članove Vojne misije trebao da prebaci u Brindizi, u južnoj Italiji, iz pravca Banjaluke iznenada se pojavio nemački avion tipa Hanšel i u niskom letu napao partizanski avion bombama i mitraljeskom vatrom. Tom prilikom, pored Lole Ribara, stradalo je još šestoro lica, među kojima je bio politički komesar Prve vazduhoplovne baze NOVJ Sava Kerković (1909—1943), kao i dvojica britanskih oficira. Kasnijom istragom, otkriveno je da je do „iznenadnog” napada nemačke avijacije na partizanski aerodrom došlo usled dojave braće Josipa i Viktora Rekvenija, koji su se kao špijuni Gestapoa infiltrirali u Narodnooslobodilački pokret i radili u Prvoj vazduhoplovnoj bazi NOVJ u Livnu.[1][2][3]
28. novembar[uredi | uredi izvor]
- U Teheranu (Iran), od 28. novembra do 1. decembra, održana Teheranska konferencija — prvi susret lidera vodećih zemalja Antihitlerovske koalicije: predsednika SAD Franklina Ruzvelta, predsednika vlade Ujedinjenog Kraljevstva Vinstona Čerčila i predsednika Saveta narodnih komesara SSSR Josifa Visarionoviča Staljina. Na Konferenciji su razmatrana pitanja daljeg vođenja rata protiv Trećeg rajha, posleratno uređenje Evrope, Organizacija ujedinjenih nacija, kao i pitanje Jugoslavije. Odlučeno je da zemlje učesnice Antihitlerovske koalicije posle rata nastave saradnju na organizaciji mira i da iskrcavanje anglo-američkih trupa u Francuskoj otpočne maja 1944. godine. U odnosu na Jugoslaviju konferencija se složila „da jugoslovenskim partizanima treba pomoći u ratnom materijalu što je moguće više, kao i u operacijama komandosa”, što je odmah naređeno Vrhovnoj komandi savezničkih snaga za Sredozemlje. Odlučeno je da Vrhovna komanda Crvene armije uputi vojnu misiju u Vrhovni štab NOV i POJ (stigla 23. februara 1944), gde su se već nalazile vojne misije SAD i Velike Britanije. Dogovoreno je da će se „Jugoslavija kao država obnoviti u potpunom teritorijalnom integritetu i nezavisnosti s tim što će se pitanje njenih zapadnih granica i zahteva prema Italiji rešiti posle rata”, imajući u vidu predlog predsednika SAD Vudro Vilsona iz 1919. godine.[1][2]
29. novembar[uredi | uredi izvor]
- U Jajcu, u noći 29/30. novembra održano Drugo zasedanje Antifašističkog veća narodnog oslobođenja Jugoslavije (AVNOJ), kome su prisustvovali delegati iz svih krajeva Jugoslavije, izuzev delegata iz Makedonije i Sandžaka, koji nisu mogli stići. Na zasedanju je najpre data politička ocena razvoja Narodnooslobodilačke borbe, a potom je doneta Deklaracija, a na osnovu nje niz značajnih odluka ustavnog karaktera, što su — da se AVNOJ konstituiše u vrhovno zakonodavno i izvršno predstavničko telo naroda i države Jugoslavije kao celine i da se ustanovi Nacionalni komitet oslobođenja Jugoslavije (NKOJ) kao privremeni organ vrhovne narodne vlasti za vreme rata; da se Jugoslavija izgradi na demokratskom, federativnom principu kao zajednica ravnopravnih naroda; da se izbegličkoj jugoslovenskoj vladi oduzmu sva prava zakonite vlade Jugoslavije i zabrani povratak u zemlju kralj u Petru II Karađorđeviću; da se svi međunarodni ugovori i obaveze koje su u inostranstvu sklopile izbegličke vlade pregledaju u cilju njihovog poništenja ili ponovnog sklapanja, odnosno odobrenja, kao i da se ne priznaju međunarodni ugovori i obaveze koje bi ubuduće u inostranstvu eventualno sklopila izbeglička vlada. Na zasedanju je odata zahvalnosti jedinicama NOV i POJ, kao i Vrhovnom štabu za izgradnju i organizaciju Narodnooslobodilačke vojske i za uspešno rukovođenje operacijama, a na predlog slovenačke delegacije u NOVJ je uvedeno zvanje maršala Jugoslavije, koje je dodeljeno Vrhovnom komandantu NOV i POJ Josipu Brozu Titu. Delegati AVNOJ-a odobrili su rad Izvršnog odbora AVNOJ-a, između dva zasedanja, kao i potvrdili sve odluke, naredbe i izjave koje je dotada objavio Vrhovni štab. Zasedanje je donelo odluku da se obrazuje Državna komisija za utvrđivanje zločina okupatora i njihovih pomagača i potvrdilo odluke Oslobodilačkog fronta Slovenije (OF) i Zemaljskog antifašističkog veća narodnog oslobođenja Hrvatske (ZAVNOH) da se Federativnoj Demokratskoj Jugoslaviji priključe Slovenačko primorje, Istra, Rijeka, Zadar i ostali anektirani delovi. Nakon zasedanja, izdat je proglas narodima Jugoslavije.[4][5]
30. novembar[uredi | uredi izvor]
- Sa aerodroma Suhopolje, kod Glamoča, avionom otputovala u Kairo vojna delegacija Vrhovnog štaba NOV i POJ, koja je imala zadatak da Vrhovnoj komandi savezničkih snaga za Srednji istok, u ime Vrhovnog štaba izloži potrebu za koordinacijom zajedničkih dejstava i podnese zahtev za snabdevanje NOVJ oružjem, municijom i drugim potrebama. Na čelu nove delegacije nalazio se Vladimir Velebit.[4]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b Hronologija NOB 1963, str. 594.
- ^ a b Hronologija 2 1980, str. 226.
- ^ Petričević 1978, str. 160—161.
- ^ a b Hronologija NOB 1963, str. 595.
- ^ Hronologija 2 1980, str. 227.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Hronologija oslobodilačke borbe naroda Jugoslavije 1941—1945. Beograd: Vojnoistorijski institut. 1963. COBISS.SR 50018311
- Čuvari našeg neba. Beograd: Vojnoizdavački zavod. 1977. COBISS.SR 165914119
- Hronologija revolucionarne delatnosti Josipa Broza Tita. Beograd: Export-press. 1978. COBISS.SR 50094343
- Petričević, Jozo (1978). Ivo Lolo Ribar ponos pokoljenjima. Beograd: Mladost. COBISS.SR 50314503
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom I. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49291527
- Leksikon Narodnooslobodilačkog rata i revolucije u Jugoslaviji 1941—1945. tom II. Beograd—Ljubljana: Narodna knjiga—Partizanska knjiga. 1980. COBISS.SR 49300743
- Hronologija radničkog pokreta i SKJ 1919—1979. tom II 1941—1945. Beograd: Narodna knjiga; Institut za savremenu istoriju. 1980. COBISS.SR 49272583
- Narodni heroji Jugoslavije tom I. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48700167
- Narodni heroji Jugoslavije tom II. Beograd: Narodna knjiga. 1982. COBISS.SR 48703239
