Hemipsalodon

S Vikipedije, slobodne enciklopedije

Hemipsalodon
Vremenski raspon: 41.2–37.0 Ma
srednji do kasni eocen
rekonstrukcija izgleda vrste
Hemipsalodon grandis
lobanja vrste Hemipsalodon grandis
Naučna klasifikacija e
Domen: Eukaryota
Carstvo: Animalia
Tip: Chordata
Klasa: Mammalia
Red: Hyaenodonta
Natporodica: Hyainailouroidea
Porodica: Hyainailouridae
Potporodica: Hyainailourinae
Rod: Hemipsalodon
Cope, 1885
Tipska vrsta
Hemipsalodon grandis
Cope, 1885
Vrste
  • Hemipsalodon grandis
  • Hemipsalodon viejaensis
Sinonimi
sinonimi vrste:
  • H. grandis:
    • Hemipsalodon cooki (Schlaikjer, 1935)[1]
    • Pterodon grandis (Savage, 1965)[2]

Hemipsalodon (Hemipsalodon — „polumakazasti zub”) je izumrli rod placentalnih sisara, iz izumrle parafiletske potporodice Hyainailourinae unutar izumrle parafiletske porodice Hyainailouridae, koji je u periodu od srednjeg do kasnog eocena nastanjivao područje Sjeverne Amerike.[3][4][5][6]

Etimologija naziva[uredi | uredi izvor]

Rod: Porijeklo naziva od: Značenje naziva:
Hemipsalodon
  • starogrčke riječi hemi (stgrč. ἡμι), koja znači pola
  • starogrčke riječi psalis (stgrč. ψαλίς), koja znači makaze
  • i starogrčke riječi dus (stgrč. ὀδούς), koja znači zub
polumakazasti zub[7]
Vrste: Porijeklo naziva od: Značenje naziva:
H. grandis
  • roda Hemipsalodon
  • i latinske riječi grandis (lat. grandis), koja znači veliko
veliki Hemipsalodon
H. viejaensis
  • roda Hemipsalodon
  • i planinskog lanca Sijera Vijeha
Hemipsalodon sa Sijera Vijeha planina

Opis[uredi | uredi izvor]

Vrste iz roda Hemipsalodon su bile najveći znani predstavnici iz reda Hyaenodonta koji su živjeli na prostoru Sjeverne Amerike. Vrsta Hemipsalodon grandis je dostizala veličinu kodijačkog mrkog medvjeda, a vrsta Hemipsalodon viejaensis veličinu grizlija.[8] Lobanje vrste Hemipsalodon grandis je bila duga 45 cm, sa donjom vilicom dužine od 34 cm.[9] Nosni otvori na lobanjama ovi sisara su bili veliki. Zubna formula kod vrsti iz ovog roda je 3.1.4.33.1.4.3.[9]

Sistematika[uredi | uredi izvor]

Klasifikacija[uredi | uredi izvor]

Rod: Hemipsalodon (Cope, 1885)
Vrste: Rasprostranjenost fosila
i lokacija:
Vremenski
raspon:
H. grandis (Cope, 1885)[10]  Kanada (pokrajina Saskačevan)[11][12]
 SAD (Vajoming,[13][14] Novi Meksiko i Oregon[9])
41,2 do 37,8 mil. god.
H. viejaensis (Gustafson, 1986)[8]  SAD (Teksas) 39,7 do 37,0 mil. god.

Filogenija[uredi | uredi izvor]

Dolje prikazan kladogram predstavlja filogenetske veze roda Hemipsalodon.[15][16][17][18][19]

 †Hyaenodonta 

Eoproviverra

Boualitomidae

Arfiidae

Limnocyonidae

Sinopidae

Hyaenodontoidea

Gazinocyon

Pyrocyon

Galecyon

Parvavorodon

Indohyaenodontidae

Glibzegdouia

 †Indohyaenodon grupa 

Koholiidae

Tritemnodon

 †Tritemnodon grupa 

Teratodontidae

Apterodontinae

Maocyon

 †Maocyon/Orienspterodon grupa 

Orienspterodon

Hyainailourinae
 †Hemipsalodon 

Hemipsalodon grandis

Hemipsalodon viejaensis

Ischnognathus

 †Akhnatenavus grupa 

Akhnatenavus

 ? 

"Pterodon" sp. (BC 15’08)

 ? 

Hyainailourinae sp. (UON 84-359)

 ? 

Hyainailourinae sp. C (DPC 9243 & DPC 10315)

 ? 

Hyainailourinae sp. D (DPC 6545)

Kerberos

"Pterodon" syrtos

 †Pterodon grupa 

Pterodontina

 ? 

Hyainailourinae sp. A (DPC 6555)

"Pterodon" africanus

Parapterodon

 ? 

"Pterodon" sp. (DPC 5036)

"Pterodon" phiomensis

Hyainailourini

Paroxyaenini

Falcatodon

Sectisodon

Exiguodon

Isohyaenodon zadoki

Isohyaenodon  (†Isohyaenodontina)

Isohyaenodon andrewsi

Sivapterodon

Hyainailouros bugtiensis

Hyainailouros napakensis

 †Hyainailouros 

Hyainailouros sulzeri

 ? 

Hyainailourinae sp. (GSN AD 100’96)

Simbakubwa

Leakitheriini

Megistotherium

Mlanyama

Metapterodontini

Pakakali

Prionogalidae

 †Hyainailouridae 
 †Hyainailouroidea 
 †Lahimia grupa 
 †Arfia grupa 
 †Galecyon grupa 
 †afro-arabijska grupa 

Vremenska rasprostranjenst roda Hemipsalodon unutar parafiletske porodice Hyainailouridae[uredi | uredi izvor]

ApterodontinaeMaocyonOrienspterodonHyainailourinae sp. CHyainailourinae sp. D (DPC 6545)PakakaliLeakitheriumMegistotheriumExiguodonIsohyaenodonHyainailourinae sp. (GSN AD 100’96)HyainailourosHyainailourosSivapterodonIsohyaenodonHyainailourosSimbakubwaMlanyamaMetapterodonSectisodonFalcatodonPterodon sp. (DPC 5036)Pterodon phiomensisHyainailourinae sp. A (DPC 6555)Pterodon africanusParapterodonParoxyaenaPterodon (sisar)Pterodon syrtosKerberosHyainailourinae sp. (UON 84-359)AkhnatenavusIschnognathusPterodon sp. (BC 15’08)FanerozoikKenozoikKvartarNeogenPaleogenPliocenMiocenOligocenEocenPiacenzianZancleanMessinianTortonianSerravallianLanghianBurdigalianAquitanianChattianRupelianPriabonianBartonianLutetian

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Schlaikjer, Erich M. (1935). „Contributions to the stratigraphy and paleontology of the Goshen Hole area, Wyoming. III. A new basal Oligocene formation”. Bulletin of the Museum of Comparative Zoology. 76 (3): 71—93. 
  2. ^ R. J. G. Savage (1965.) "Fossil Mammals of Africa: The Miocene Carnivora of East Africa." Bulletin of the British Museum (Natural History) Geology 10(8):241-316
  3. ^ McKenna, Malcolm C.; Bell, Susan K. (1997). Classification of Mammals Above the Species Level. New York: Columbia University Press. ISBN 978-0-231-11012-9. Pristupljeno 16. 3. 2015. 
  4. ^ G. F. Gunnell (1998.) "Creodonta". In C. M. Janis, K. M. Scott, and L. L. Jacobs (eds.), "Evolution of Tertiary Mammals of North America, Volume 1: Terrestrial Carnivores, Ungulates, and Ungulate like Mammals", Cambridge University Press, 703 pages ISBN 9780521355193
  5. ^ Floréal Solé; Eli Amson; Matthew Borths; Dominique Vidalenc; Michael Morlo; Katharina Bastl (2015). „A New Large Hyainailourine from the Bartonian of Europe and Its Bearings on the Evolution and Ecology of Massive Hyaenodonts (Mammalia)”. PLOS ONE. 10 (9): e0135698. Bibcode:2015PLoSO..1035698S. PMC 4580617Slobodan pristup. PMID 26398622. doi:10.1371/journal.pone.0135698. 
  6. ^ Matthew R. Borths; Nancy J. Stevens (2017). „The first hyaenodont from the late Oligocene Nsungwe Formation of Tanzania: Paleoecological insights into the Paleogene-Neogene carnivore transition”. PLOS ONE. 12 (10): e0185301. Bibcode:2017PLoSO..1285301B. PMC 5636082Slobodan pristup. PMID 29020030. doi:10.1371/journal.pone.0185301. 
  7. ^ Palmer, Theodore Sherman (1904). Index Generum Mammalium: A List of the Genera and Families of Mammals (na jeziku: engleski). U.S. Government Printing Office. 
  8. ^ a b E. P. Gustafson (1986.) "Carnivorous mammals of the Late Eocene and Early Oligocene of Trans-Pecos Texas." Texas Memorial Museum Bulletin 33:1-66
  9. ^ a b v Mellett, James Silvan (1969). „A skull of Hemipsalodon (Mammalia, Deltatheridia) from the Clarno Formation of Oregon”. American Museum Novitates (2387). hdl:2246/2597. 
  10. ^ E. D. Cope (1885.) "The White River beds of Swift Current River, Northwest Territory." American Naturalist 19(2):163
  11. ^ E. D. Cope (1891.) "On vertebrata from the Tertiary and Cretaceous rocks of the North West Territory: The species from the Oligocene or Lower Miocene beds of the Cypress Hills." Contributions to Canadian Palaeontology 3:1-25
  12. ^ L. M. Lambe (1908.) "The Vertebrata of the Oligocene of the Cypress Hills, Saskatchewan." Contributions to Canadian Palaeontology 3(4):1-65
  13. ^ W. D. Matthew (1909.) "The Carnivora and Insectivora of the Bridger Basin, middle Eocene." Memoirs of the American Museum of Natural History 9:289-567
  14. ^ A. J. Kihm (1987.) "Mammalian paleontology and geology of the Yoder Member, Chadron Formation, east-central Wyoming." Dakoterra 3:28-45
  15. ^ Borths, Matthew R.; Stevens, Nancy J. (2017). „Deciduous dentition and dental eruption of Hyainailouroidea (Hyaenodonta, "Creodonta," Placentalia, Mammalia)”. Palaeontologia Electronica. 20 (3): 55A. doi:10.26879/776Slobodan pristup. 
  16. ^ Matthew R. Borths; Nancy J. Stevens (2019). „Simbakubwa kutokaafrika, gen. et sp. nov. (Hyainailourinae, Hyaenodonta, 'Creodonta,' Mammalia), a gigantic carnivore from the earliest Miocene of Kenya”. Journal of Vertebrate Paleontology. 39 (1): e1570222. doi:10.1080/02724634.2019.1570222. 
  17. ^ Floréal Solé; Bernard Marandat; Fabrice Lihoreau (2020). „The hyaenodonts (Mammalia) from the French locality of Aumelas (Hérault), with possible new representatives from the late Ypresian”. Geodiversitas. 42 (13): 185—214. doi:10.5252/geodiversitas2020v42a13. 
  18. ^ Solé, F.; Morlo, M.; Schaal, T.; Lehmann, T. (2021). „New hyaenodonts (Mammalia) from the late Ypresian locality of Prémontré (France) support a radiation of the hyaenodonts in Europe already at the end of the early Eocene”. Geobios. 66-67: 119—141. doi:10.1016/j.geobios.2021.02.004. 
  19. ^ Averianov, Alexander; Obraztsova, Ekaterina; Danilov, Igor; Jin, Jian-Hua (2023). „A new hypercarnivorous hyaenodont from the Eocene of South China”. Frontiers in Ecology and Evolution. 11. ISSN 2296-701X. doi:10.3389/fevo.2023.1076819/full. 

Literatura[uredi | uredi izvor]