Sarma
.jpg) Posna sarma | |
| Vrsta jela | glavno jelo |
|---|---|
| Regije ili država | Balkan, Kavkaz, Srednji istok |
| Deo nacionalne kuhinje | Srbija, Bosna i Hercegovina, Grčka, Rumunija, Turska |
| Temperatura serviranja | hladno ili toplo |
| Glavni sastojci | kupus, riža, meso |
| Varijacije | sa listom grožđa |
 Mediji: Sarma | |
Sarma ili sarmice su rolnice od kupusa koje predstavlja tradicionalno jelo u kuhinjama srednje, severne, istočne Evrope i na Balkanu, odnosno jugoistočnoj Evropi i većeg dela zapadne Azije, severne Kine, kao i delovima severne Afrike. Jelo se uglavnom pravi od kiselog kupusa, mlevenog mesa i pirinča tako što se meso i pirinač uvije u jedan list kupusa. U pojedinim krajevima Srbije i Grčke sarma se uvija u lišće vinove loze, a nadev se pravi od pirinča proprženog na luku.[1] Na ovakav način sarme se spremaju za vreme posta. Sarma je često jelo na srpskim svetkovinama i veseljima.[1]
Poznato je i na Kavkazu, pod imenom dolma.
Svake jeseni se u Bačkoj Topoli održava kulturno-gastronomska-turistička manifestacija "Sarmijada".
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Sarma je imenica koja je proizašla iz turskog glagola sarmak, što znači „uvijati“.[2][3]
Iako naziv označava uvijanje, u turskom jeziku reč sarma se koristi za dva slatkiša koja su slična baklavi – saraj sarma i fistik sarma.[4]
Hercegovina[uredi | uredi izvor]
Japrak (tur. „liske“) ili sarmice, su tradicionalno jelo Hercegovine.[5] Reč je nadjevu zavijenom u listove posebnog varijeteta kupusa, tzv. raštike. Lisnati kelj, raštika, broskva ili raštan – kao potomak divljega kupusa na tim prostorima poznat je od Grka i Rimljana, no danas u kontinentalnome dijelu nije masovno raširena kultura. Dvogodišnja zeljasta biljka prije je bila glavna kupusnjača u primorju i mediteranskim visoravnima i do 1.800 m nadmorske visine.[5]
Poznati su mnogi podvarijeteti i forme, a osnovna je podela po izgledu lista na glatke, naborane i mahovinaste. Iako je vrlo bogata hranjivim tvarima, od nje su danas popularniji noviji varijeteti kupusa, a život joj produžuju i seme razmenjuju sladokusci kojima ne smeta što je lisnati kelj podjednako dobar i kao stočna i čovekova hrana.[6]
Svaki raštan, raštika nije za japrak, jer od grubog, debelog i krupnog raštana ne valja ni japrak, niti pirjan. Mora biti zelen (ne bjeličast), mlad i ne krupnih listova. U osnovi, kvalitet japraka zavisi od kvaliteta raštike.[7]
U toku leta, mladi listovi vinove loze spremaju se u turšiju (kisele se) tako što se listovi loze malo posole, po pet do deset listova slažu jedan na drugi i u smotuljcima stavljaju u teglu. Kada se loza naslaže, zalije se skuvanom i ohlađenom vodom, zaveže i čuva za zimu.[7]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b „Sarma: 5 neverovatnih recepata za sve prilike”. Luftika. Pristupljeno 30. 1. 2020.
- ^ „sarma”. Seslisozluk.com v4.1 (na jeziku: engleski). Pristupljeno 16. 3. 2008.
- ^ Cox 2002.
- ^ „Sarma, srpski, turski, svetski specijalitet”. Amarilis online. Pristupljeno 30. 1. 2020.
- ^ a b „Bosanski kuhar: Kako se pravi hercegovački japrak?”. Akos. Pristupljeno 30. 1. 2020.
- ^ „Hercegovački japrak”. Recepti. Pristupljeno 30. 1. 2020.
- ^ a b „Trpeza naših predaka: Sarma (japrak)”. Hercegovina promo. Pristupljeno 30. 1. 2020.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Cox, John K. (2002). The History of Serbia (na jeziku: engleski). Greenwood Publishing Group. ISBN 978-0-313-31290-8.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Sarma u kupusovom listu, Almažan kuhinja na jutjubu
- Sarma u renovom listu, Almažan kuhinju na jutjubu
- Recept za sarmu u kupusovom listu
- Recept za sarmu
- Hercegovački japrak, recept, na sajtu „Hrana za dušu“