Gotovuša (Štrpce)

Gotovuša
Gotovuša;
Administrativni podaci
Država	Srbija
Autonomna pokrajina	Kosovo i Metohija
Upravni okrug	Kosovski
Opština	Štrpce
Geografske karakteristike
Koordinate	42° 14′ 55″ S; 21° 04′ 22″ I / 42.2486° S; 21.0728° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	1064 m
	Gotovuša Gotovuša na karti Srbije
Ostali podaci
Pozivni broj	0290
Registarska oznaka	UR

Gotovuša (alb. Gëtovushë) je naselje u opštini Štrpce na Kosovu i Metohiji. Atar naselja se nalazi na teritoriji katastarske opštine Gotovuša površine 1611 ha. Gotovuša se prvi put pominje u osmanskom popisu iz 1455. godine, kao veliko selo sa 64 srpske kuće i pravoslavnim sveštenikom. U selu postoji crkva Svetog Nikole iz druge trećine XVI veka, koja se danas nalazi pod zaštitom Republike Srbije, kao spomenik kulture od izuzetnog značaja^[1], u sklopu spomeničke celine Crkve Sirinićke župe. Ranije je verovatno bila posvećena Svetom Dimitriju ili je bio hram Svetog Spasa. Druga gotovuška crkva je crkva Svete Bogorodice posvećena Uspenju Presvete Bogorodice^[2]. Iznad sela, u blizini stare tvrđave Zidovce, stoje tragovi neke stare crkve.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Teritorija današnje Gotovuše je, prema arheološkim ispitivanjima i otkrićima, bila naseljena više hiljada godina unazad. Sačuvani su ostaci utvrđenja Gradište (Zidovnica), gde postoje tragovi vodovoda i kanalizacije, kao i nedavno otkriveni mozaik koji je pripadao crkvi iz 6. veka.

Gotovuša se, u pisanim dokumentima, prvi put pominje 1331. godine u jednoj od povelja srpskog cara Dušana. Svoj najveći procvat, Gotovuša, je imala za vreme cara Dušana, kada je kroz naselje prolazio karavanski put, koji je povezivao carske gradove Prizren i Skoplje. Putem su prolazili brojni trgovci noseći usoljenu morsku ribu i maslinovo ulje, a kupovali vino i vinovu lozu. Srpski srednjevekovni vladari imali su svoje posede u Gotovuši, o čemu svedoče narodne pesme i sačuvana imena predela kao što su Careve livade i Careva glava.

U Gotovuši su sačuvani i dve crkve, iz 14., odnosno, 16. veka: crkva Presvete Bogorodice i crkva Svetog Spasa, na čijim su zidovima i najlepše i najočuvanije freske Sirinićke župe. Crkve su pod zaštitom su Republičkog zavoda za kulturu Republike Srbije, kao vredno kulturno-istorijsko nasleđe.

Za vreme Osmanlija

Gotovuša je potpala pod tursku vlast tek 66 godina nakon Kosovske bitke. U katastarskom popisu 1455. godine, Gotovuša se beleži kao oblast Vuka Brankovića. Prema tom popisu, Gotovuša je imala 79 domaćinstava koja si bila zadužena da na ime poreza izmire 6,014 akči i plaća ušur na prihod od vinograda u iznosu od 30 čabara vina.

Veliki broj Srba se u to vreme odselio prema centralnoj Srbiji i Austriji, u seobi pod vođstvom srpskog patrijarha Arsenija Čarnojevića, ali su, i pored toga, uspeli da u viševekovnom ropstvu sačuvaju od zaborava srpsku veru i narodne običaje, i opstanu na vekovnim ognjištima.

U crkvi posvećenoj Uspeniju Presvete Bogorodice nije bilo svetih sasudi, pa je paroh pop Dimitrije Vulić o prazniku Savindanu 1900. godine, samo odslužio jutrenje. Prešlo se u školu, gde je prerezan slavski kolač sa domaćinom školskim (kumom), gazda Milenkom Petkovićem. Nakon ritualnog dela školske slave, svetosavsku besedu je izgovorio mesni učitelj.^[3]

Srpska vojska je oslobodila Gotovušu iz turskog ropstva 13. oktobra, 1912. godine. Pobedu srpske vojske i oslobođenje su oglasila crkvena zvona na gotovuškim crkvama, pozivajući narod na okupljanje i propovedi. Srpskoj vojsci su priređeni svečani doček i slavlje koje je trajalo nekoliko dana.

Razvoj obrazovanja

Prva škola u Gotovuši počela je sa radom 1897. godine, za šta je najzaslužniji njen prvi učitelj Rajko Urošević, po kome i škola danas nosi naziv.

Uz obrazovni rad sa decom, učitelj Rajko se bavio i opštim prosvećivanjem ljudi u Gotovuši, učio je narod gajenju i kalemljenju voća, uzgoju pčela, bio je savetnik u seoskim i pravnim poslovima, razvijao dobre odnose među ljudima, pomagao u lečenju meštana narodnim lekovima. Bio je inicijator izgradnje prvog modernog vodovoda u Gotovuši, koji je sagrađen 1912. godine. Učitelj Rajko je redovno slao izveštaje iz Gotovuše tadašnjem konzulu Kraljevine Srbije u Prištini Branislavu Nušiću.

Razvoj privrede

Prva zadruga u Gotovuši osnovana je 1931. godine, zahvaljujući zalaganju učitelja Milana Jevtića. Pre osnivanja zadruge, u Gotovuši su postojale tri bakalske radnje. Predsednik ove kreditno-prodajne zadruge bio je Stojko Dobrosavljević, a blagajnik Stevan Maksimović. U zadrugu je stupio veliki broj domaćinstava iz Gotovuše, ali i okolnih sela.

Poreklo stanovništva po rodovima[uredi | uredi izvor]

Podaci iz 1938^[4]:

Bugarkini (4 kuća, Sv. Petka), starosedeoci. Prezime im je dato po tome što se neko od njihovih predaka na pečalbi oženio Bugarkom.

Kosmoćevići (18 kuća, Sv. Petka) su nepoznate starine.

Đurđevići i Kućanovići (18 kuća, Sv. Petka) su nepoznate starine.

Kevkići (25 kuća) i Toroćevi (23 kuća), oba sa slavom Sv. Nikole, doseljeni krajem XVIII veka iz okoline Skadra, iz sela Seroja. Pojasevi unazad za Kevkiće od doseljenja: Dobrosav 90 godina, Simeon, Milenko, Stevan.

Projčevići (2 kuća, Sv. Nikola), doseljeni iz Pološke oblasti. Pri doseljenju su slavili Sv. Arhanđela, pa kako su bili jedini u selu s tom slavom, a siromasi, to nisu mogli da izdrže sa dočekom gostiju, te su promenili slavu i uzeli dan Sv. Nikole, koji su još neki slavili.