Savo Derikonja
| Savo Derikonja | |
|---|---|
 Savo Derikonja | |
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1913 |
| Mesto rođenja | Vučija Luka, Austrougarska |
| Datum smrti | nestao 1946. (32/33 god.) |
| Vojna karijera | |
| Služba | 1941—1945. |
| Vojska |  Jugoslovenska vojska u otadžbini |
| Čin | potporučnik |
| Jedinica | Romanijski korpus |
| Učešće u ratovima | Drugi svjetski rat |
Savo Derikonja (Vučija Luka, 1913 — nestao 1946) bio je pješadijski potporučnik i komandant 1. sarajevske brigade, Romanijskog korpusa, Jugoslovenske vojske u otadžbini tokom Drugog svjetskog rata.[1]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Djetinjstvo i mladost[uredi | uredi izvor]
Savo Derikonja rođen je na Vučijoj Luci od oca Petra i majke Joke (rođ. Cerovina). Osnovnu školu je pohađao u svome rodnom selu i bio je dobar đak. Posle uspješno završene osnovne škole, učitelj Sava Derikonje, savjetovao je njegovom ocu da sina pošalje na više školovanje, jer je dijete bistro i darovito. Taj savjet učitelja, otac nije poslušao, i tako je Savo ostao sa roditeljima. Vojni rok Savo je odslužio u 10. pešadijskom puku. Oženio se sa Bojanom Šljivić, i sa njom dobio dvoje djece — sina Momira i kćerku Milicu.
Drugi svjetski rat[uredi | uredi izvor]
Aprilski rat 1941. godine, zatekao ga je u činu rezervnog pješadijskog narednika, u 28 godina života. Uspio je da izbjegne njemačko zarobljavanje i da se vrati u rodni kraj. Dok je orao njivu, Sava su zarobili organi Hrvatske zaštite i u Sarajevu predali ustašama, koji su ga zatvorili i mučili.
„Ljudi su usljed gladi, mučenja i batinanja, koje je bilo zaista životinjsko, ubrzo slabili i gubili snagu. To je bio ustaški metod da zatvorenici ne bi mogli dati nikakav otpor, prilikom sprovođenja i do samog stratišta. U svakom stočnom toru je bilo čistije nego u ćelijama hrvatsko-ustaškog zatvora” – pričao je kasnije Savo. „Jedne noći ” – nastavljao je Savo – „svezali su nam ruke žicom na leđima, uterali u jedan kamion nas oko 30, a po nama bacili ceradu – šator.....Iako vezan telefonskom žicom, naumio sam da pokušam bjekstvo, ako mi se zato i najmanja prilika ukaže, jer će me inače mrcvariti i na mukama umoriti…".
Kamion je stao. Ustaše su puščanim cijevima tjerali Srbe i izbacivali ih iz kamiona. Oko toga je nastala gužva i Savo je taj momenat iskoristio. Iskočio je iz kamiona i dao se u bjekstvo. Za njim su osuti rafali uz povike da stane. Ali, on je i dalje bježao i domogao se slobode. Kada je bio siguran da više nije na domašaju ustaša, povremeno se odmarao i prikupljao snagu za dalji put.
Derikonja je stigao do sela Biosko, kod svog prijatelja Dimše Plakalovića, ranijeg predsjednika opštine na Vučijoj Luci. Savo je ukratko ispričao o svemu što se sa njim dogodilo, a Dimša je njemu pričao o stradanju srpskog stanovništva, o masovnim ubistvima i deportaciji.
Savo je bio zaprepašćen slušajući ove vijesti, te je rekao:
– Dimšo brate, tome se zlu moramo oduprijeti, ako mislimo da i dalje kao ljudi postojimo i živimo. Nepregledne su naše šume i planine u kojima ćemo naći skloništa za našu nejač; a svi koji su sposobni za borbu i spremni da se muški odupru dušmanima, neka se late oružja – hladnog ili vatrenog.
Komandant brigade[uredi | uredi izvor]
U julu 1941. godine, ustaše su napale srpska sela: Ljemanicu, Glog i Brdo. Hvatali su stanovnike tih sela, i žensko i muško. Neke srpske domove su opljačkali, a kuće popalili. U to vrijeme Derikonja je bio nedaleko od tih sela, u šumi sa oko 50-60 ljudi, od kojih je manji broj imao vatreno oružje, dok su drugi bili naoružani poljoprivrednim oruđem. On je sa tim ljudima napao ustaše. Oslobodio je pohvatane stanovnike tih sela, povratio njihovu zaplijenjenu imovinu, i oslobodio sela od ustaša. Tu je i ubijeno desetak ustaša, a ostali su bježali prema Sarajevu, bacajući usput oružje i municiju radi lakšeg kretanja. Tako su ustanici zaplijenili oko 20 pušaka i oko 300 puščanih metaka sa nekoliko vojničkih ranaca opljačkanih stvari iz ovih sela.
Za borbu protiv partizana 1942. Savu Derikonji se dobrovoljno javilo oko 500 ljudi sposobnih za oružje. Derikonja se ovog teškog i odgovornog zadatka jedva primio, obzirom na veliko odgovornost u jednom takvom teškom dobu. Ali na opštu molbu boraca i naroda, Savo je pristao da se stavi na čelo ustanika, pod uslovom da mu se dodijeli nekoliko uglednih domaćina koji će ga pomagati i savjetovati. Kada je organizovao čete, podijelio ih je na vodove i desetine i postavio komandni kadar. Svaki komandir je dobio teren kojim će krstariti i narod čuvati od upada neprijatelja. Te jedinice su nazvane četnici. Njihova ishrana je dolazila od naroda, i to proporcionalno imovnom stanju domaćinstava.
Za Istočnu Bosnu, 1942. godine formiran je Romanijski i Drinski korpus JVuO. Romanijskom korpusu su pripali srezovi: Vlasenica, Rogatica, Kalinovik, Kladanj i Sarajevo. Sarajevski srez je podijeljen na dva dijela, a time i na dvije brigade: Prvu i Drugu sarajevsku. Na prvom dijelu ovoga sreza djelovao je Savo Derikonja. Oko 10. septembra 1942. godine, dolaskom štaba Romanijskog korpusa pod komandom kapetana Milorada Momčilovića na planinu Ozren kod Sarajeva, formirana je Prva sarajevska brigada, pod komandom Sava Derikonje. On je tada unaprijeđen u čin pješadijskog potporučnika i odlikovan Karađorđevom zvezdom.
Marta mjeseca 1943. godine, Prva sarajevska brigada učestvuje u borbama protiv jakih komunističkih snaga koje su prešle rijeku Neretvu. Borbe su vođene na Treskavici, Oblju, Miljevini, pod komandom Vojislava Lukačevića, kao i borbama kod Kalinovika zajedno sa četnicima Crne Gore pod komandom majora Pavla Đurišića. Uskoro, Prva sarajevska brigada se morala vratiti na matični teren, koga su ugrožavale hrvatske ustaške i domobranske jedinice. Kod Kalinovika, Savo Derikonja je prvi put predstavljen generalu Draži Mihailoviću, i na njega ostavio dobar utisak, i kao vojnik i kao čovjek. Draža je tom prilikom rekao Savu da mu je poznat njegov aktivni rad i njegova časna borba, zbog čega će ga imati u vidu.
Početkom oktobra 1943. godine vršen je napad na neprijateljske garnizone u Višegradu i Rogatici, gde su se nalazile znatne snage Nijemaca i Hrvata. U tome napadu učestvovala je i Prva sarajevska brigada pod komandom Sava Derikonje. Višegrad je oslobođen 5. oktobra a Rogatica 13.[2] Neprijatelj se povlačio ka ustaškom uporištu na Sokocu, nedaleko od Han Pijeska. Dalja operacija prema Sarajevu prekinuta je zbog iznenadnog napada partizana. Vrhovna komanda Vermahta 27. oktobra 1943. zabilježila je:
„Balkan: Na prostoru Višegrad-Sarajevo vode se borbe između četnika i komunista."[3]
Tokom jeseni 1944. Vrhovna Komanda JvuO sa izvjesnim brojem trupa iz Srbije se zadržala na prostoru Prve sarajevske brigade Romanijskog korpusa. Vojska je bila raspoređena po selima: Vučija Luka, Bogovići, Jelovci, Ozren, Brdo, Žunovi, Kostreša, Visojevica, Draževići, Rakova Noga, Nišići.
Prva sarajevska brigada se nije povlačila sa svoga matičnog terena. Tu je vodila borbe sa komunistima, sve dok oni nisu ušli u Sarajevo 6. aprila 1945. godine. Nakon toga, sa Savom je ostalo oko 45 do 50 četnika da nastave borbu protiv komunista, dok su se ostali borci razišli kućama, na nagovor Derikonje. Savina grupa nije mogla da dejstvuje u cjelini, već je to činila po grupicama od tri ili pet boraca. Naročito su bili aktivni pred izbore, 11. novembra 1945. godine.
U zvaničnim dokumentima, komunisti tvrde da su kod Pala 1947-8 ubili Sava Derikonju, međutim, njegovo tijelo nije nikad javno izloženo, kao što su to inače radili sa ostalim odmetnicima. Savo Derikonja je, po tvrdnji njegovih boraca, umro od zadobijenih rana, u ljeto 1948. godine u svojoj bazi, negdje u planini nedaleko od sela Visojevica, Draževići, Rakova Noga.[4]
Zaostavština[uredi | uredi izvor]
Njegova jedinica 1.sarajevska brigada dugo je izbegavala da odgovara na partizanske provokacije ne želeći da izazove bratoubilački rat sa Srbima partizanima, do kog je kasnije, nažalost, došlo. Tu odluku Savo Derikonja donosi na nagovor svojih saboraca, pre svega na nagovor svog prijatelja i prevodioca u brigadi Save Stjepanovića. Zato je kasnije bio jednako poštovan i od potomaka četnika i potomaka partizana.
Tokom rata u Bosni i Hercegovini, jedan puk Vojske Republike Srpske nosio je naziv Prvi dobrovoljački puk „Savo Derikonja”.
O Savi Derikonji su opjevane i mnoge rodoljubive i guslarske pjesme.
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „Pogledi:Formacija Jugoslovenske vojske krajem 1943. godine”. Arhivirano iz originala 04. 11. 2013. g. Pristupljeno 12. 06. 2016.
- ^ [„Četnici i kapitulacija Italije (2) | Pogledi[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 06. 05. 2016. g. Pristupljeno 14. 06. 2016. Sukob URL—vikiveza (pomoć) Četnici i kapitulacija Italije (2) | Pogledi]
- ^ „Srbi u Dokumentima Vermahta[[Kategorija:Botovski naslovi]]”. Arhivirano iz originala 03. 08. 2016. g. Pristupljeno 14. 06. 2016. Sukob URL—vikiveza (pomoć)
- ^ Savremena istorija: Iz knjige "Sjećanje na Sava P. Derikonja" autora Ozrena Grujića
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Knjige sjećanja na Savu Derikonju Arhivirano na sajtu Wayback Machine (5. avgust 2016)
