Skela (Obrenovac)

Skela
Skela;
	Spomenik streljanim taocima
Administrativni podaci
Država	Srbija
Upravni okrug	Beogradski
Opština	Obrenovac
Stanovništvo
— 2011.	1858
Geografske karakteristike
Koordinate	44° 40′ 33″ S; 20° 03′ 06″ I / 44.6758° S; 20.0517° I
Vremenska zona	UTC+1 (CET), leti UTC+2 (CEST)
Aps. visina	74 m
	Skela Skela na karti Srbije
Ostali podaci
Poštanski broj	11509
Pozivni broj	011
Registarska oznaka	BG

Skela je naselje u gradskoj opštini Obrenovac u gradu Beogradu. Prema popisu iz 2011. bilo je 1858 stanovnika. Staro ime Skele je Grac dok je trenutno ime dobila budući da je preko Save selo Kupinovo i da se odlazilo u Kupinovo i dolazilo u Skelu skelom (dereglijom), bar kada se radi o masovnijem prelazu ljudi, stoke i robe. Arhitektura Skele je starovlaškog tipa, seoske kuće su pored drumova, s jedne i s druge strane puta, dosta zbijene, s malim okućnicama, s kućama uvučenim malo u dvorište i naročitim rasporedom zgrada.

Istorija[uredi | uredi izvor]

Rimsko doba

Vorbiz (Vorbis) u Skeli i jednim delom na Ušću po narodnom predanju bio je veliki rimski grad, na samoj obali Save, opkoljen sa svih strana, osim Save antom, otokom ušćanskih i skeljanskih bara. Za grad se priča da je bio veliki, naseljen Rimljanima. Vorbiz se i danas sav ne zirati, po njemu se izoravaju, a po potrebi vade sarkofazi, novac, cigle, kamenje, razno bronzano oruđe i oružje. Danas se ovim Vorbizom zove deo sela geografski lociran na istom mestu kao i antički Vorbiz, takođe službeno mesto železničke stanice TENT-a „B“ je dobilo naziv VORBIS.

Grac je ciglom ozidano ošančeni lokalitet u pravcu prema sredini sela za koji se misli, da je još u rimsko doba bila vojnička karaula sa posadom, koja je obezbeđivala prevoz robe i ljudi preko Save.

Srednji vek (Tursko doba)

Posle propasti Prvog srpskog ustanka, 5. oktobra 1813. godine, turska kaznena ekspedicija koja je krenula iz Bosne, sa zapada ka Beogradu, stigla je u selo. Bežeći pred turskim okupatorima, pedeset žena i devojaka iz sela ne želeći da ih Turci obeščaste, skočile su u Savu, držeći se za ruke i utopile se.^[1]

Drugi svetski rat

Za vreme Drugog svetskog rata, 15. avgusta 1941. godine selo Skela je bilo prvo mesto u Jugoslaviji koje je bilo žrtva nemačke okupatorske kaznene ekspedicije kada su nemački vojnici spalili selo i streljali 15 meštana i 42 osobe dovedene iz Banjičkog logora.

U periodu posle sloma ustanka u Srbiji, decembra 1941. godine selo je živelo mirnim, ali teškim okupacijskim životom. U toku pripremnih borbi za oslobođenje Beograda, početkom oktobra 1944. godine Skelu je oslobodila Četvrta vojvođanska udarna brigada, koja je u sastavu 16. vojvođanske divizije NOVJ nastupala dolinom Save ka Obrenovcu i Beogradu.

U toku završnih borbi za oslobođenje Beograda, selo Skela je bila poprište okršaja jedinica NOVJ i Crvene armije sa ostacima nemačke borbene grupe generala Štetnera. Ova nemačka borbena grupa, se na početku borbi za oslobođenje Beograda nalazila u Smederevu i imala je zadatak da u toku borbi iznenadi i napadne jedinice NOVJ i Crvene armije sa leđa. U tom cilju ova grupa je 16. oktobra krenula sa napadnim dejstvima na oslobodioce iz pravca Smederevskog druma. Ova nemačka namera je bila osujećena i u veoma teškim borbama ova grupa se povukla ka Avali, gde je takođe u teškim borbama 18. oktobra razbijena, a general Štetner poginuo. Brojni ostaci ove razbijene borbene grupacije su tada otpočeli panično povlačenje ka Savi, u cilju prebacivanja u Srem. U potrazi za prevozom (skelom) oko 3.000 nemačkih vojnika je izbilo u rejon sela Skela i zauzelo ga. U dvodnevnim borbama 20. i 21. oktobra jedinice 16. vojvođanske divizije potpomognute snagama Crvene armije uspele su da razbiju ove nemačke ostatke. U ovim borbama poginulo je oko 800, a zarobljeno oko 1.000 nemačkih vojnika, dok se ostatak delom probio prema Šapcu, a delom rasuo po terenu, gde je kasnije bio uništen ili zarobljen.

Novembra 1951. godine, u selu je pored grobnice streljanih, podignut „Spomenik streljanim taocima“, a njegov autor bio je vajar Božidar Obradović. Ovaj spomenik je u obliku sarkofaga ukrašenog reljefima u bronzi, koji predstavljaju borbu i streljanje talaca.

U slavu 88 ratnika koji su od 1912. do 1918. godine dali svoje živote za kralja i otadžbinu, u centru Skele im je podignut spomenik.^[2]

Galerija[uredi | uredi izvor]

Dom kulture
Osnovna škola Nikola Tesla
Spomenik palim borcima Balkanskih ratova i Prvog svetskog rata
Spomenik streljanim taocima 1
Spomenik streljanim taocima 2
Nemački masakr u Skeli (streljane talaca) 1
Nemački masakr u Skeli (streljane talaca) 2
Nemački masakr u Skeli (streljane talaca) 3
Spomen ploče u Skeli
Spomenik žrtvama i borcima u Drugom svetskom ratu
Spomen ploča na zgradi Doma

Demografija[uredi | uredi izvor]

U naselju Skela živi 1512 punoletnih stanovnika, a prosečna starost stanovništva iznosi 42,1 godina (40,8 kod muškaraca i 43,3 kod žena). U naselju ima 627 domaćinstava, a prosečan broj članova po domaćinstvu je 2,96.

Ovo naselje je velikim delom naseljeno Srbima (prema popisu iz 2002. godine), a u poslednja tri popisa, primećen je pad u broju stanovnika.

Grafik promene broja stanovnika tokom 20. veka

Demografija^[3]
Godina	Stanovnika
1948.	2.005
1953.	2.064
1961.	1.896
1971.	1.853
1981.	1.912
1991.	1.902	1.856
2002.	1.855	1.881

Etnički sastav prema popisu iz 2002.‍^[4]

Srbi	1.796	96,81%
Makedonci	10	0,53%
Jugosloveni	8	0,43%
Slovaci	3	0,16%
Crnogorci	2	0,10%
Hrvati	2	0,10%
Muslimani	2	0,10%
Slovenci	1	0,05%
Rusi	1	0,05%
Nemci	1	0,05%
Albanci	1	0,05%
nepoznato	18	0,97%

Stanovništvo prema polu i starosti^[5]


	m	ž
?	4	6
80+	17	13
75—79	26	47
70—74	56	70
65—69	63	82
60—64	56	64
55—59	44	50
50—54	76	68
45—49	70	70
40—44	73	59
35—39	73	51
30—34	57	57
25—29	52	53
20—24	52	52
15—19	64	57
10—14	58	46
5—9	44	44
0—4	41	40
Prosek :	40,8	43,3

Domaćinstva

**Broj domaćinstava prema popisima iz perioda 1948—2002.**
Godina popisa	1948.	1953.	1961.	1971.	1981.	1991.	2002.
Broj domaćinstava	428	463	486	518	572	577	627

**Broj domaćinstava po broju članova prema popisu iz 2002.**
Broj članova	1	2	3	4	5	6	7	8	9	10 i više	Prosek
Broj domaćinstava	135	174	91	111	64	37	12	1	1	1	2,96

Stanovništvo staro 15 i više godina po bračnom stanju i polu

Pol	Ukupno	Neoženjen/Neudata	Oženjen/Udata	Udovac/Udovica	Razveden/Razvedena	Nepoznato
Muški	783	234	478	35	32	4
Ženski	799	142	463	165	23	6
UKUPNO	1.582	376	941	200	55	10

Stanovništvo po delatnostima koje obavlja

Pol	Ukupno	Poljoprivreda, lov i šumarstvo	Ribarstvo	Vađenje rude i kamena	Prerađivačka industrija
Muški	396	115	0	0	57
Ženski	197	58	0	0	13
UKUPNO	593	173	0	0	70
Pol	Proizvodnja i snabdevanje	Građevinarstvo	Trgovina	Hoteli i restorani	Saobraćaj, skladištenje i veze
Muški	43	38	27	4	60
Ženski	4	6	35	4	13
UKUPNO	47	44	62	8	73
Pol	Finansijsko posredovanje	Nekretnine	Državna uprava i odbrana	Obrazovanje	Zdravstveni i socijalni rad
Muški	0	4	14	5	9
Ženski	0	5	4	16	31
UKUPNO	0	9	18	21	40
Pol	Ostale uslužne aktivnosti	Privatna domaćinstva	Eksteritorijalne organizacije i tela	Nepoznato
Muški	10	0	0	10
Ženski	8	0	0	0
UKUPNO	18	0	0	10

Reference[uredi | uredi izvor]

^ „Najjača priča o 5. oktobru, a niste je znali: 50 Srpkinja skočilo u Savu da bi izbegle silovanje”. Telegraf. 05. 10. 2016. Pristupljeno 6. 10. 2016.
^ Spomeničko nasleđe Obrenovca iz Velikog rata. Obrenovac: Biblioteka "Vlada Aksentijević" Obrenovac. 2018. str. 17. ISBN 978-86-81212-03-5. |access-date= zahteva |url= (pomoć)
^ „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.
^ „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.
^ „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

Literatura[uredi | uredi izvor]

Srbija u Narodnooslobodilačkoj borbi — Beograd. „Prosveta“, Beograd i „Nolit“, Beograd 1964. godina.

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

[1] „Najjača priča o 5. oktobru, a niste je znali: 50 Srpkinja skočilo u Savu da bi izbegle silovanje”. Telegraf. 05. 10. 2016. Pristupljeno 6. 10. 2016.

[2] Spomeničko nasleđe Obrenovca iz Velikog rata. Obrenovac: Biblioteka "Vlada Aksentijević" Obrenovac. 2018. str. 17. ISBN 978-86-81212-03-5. |access-date= zahteva |url= (pomoć)

[3] „Knjiga 9”. Stanovništvo, uporedni pregled broja stanovnika 1948, 1953, 1961, 1971, 1981, 1991, 2002, podaci po naseljima (PDF). webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. maj 2004. ISBN 86-84433-14-9.

[4] „Knjiga 1”. Stanovništvo, nacionalna ili etnička pripadnost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-00-9.

[5] „Knjiga 2”. Stanovništvo, pol i starost, podaci po naseljima. webrzs.stat.gov.rs. Beograd: Republički zavod za statistiku. februar 2003. ISBN 86-84433-01-7.

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]

p r u Gradska opština Obrenovac
Naselja Obrenovca	Baljevac Barič Belo Polje Brgulice Brović Veliko Polje Vukićevica Grabovac Draževac Dren Zabrežje Zvečka Jasenak Konatice Krtinska Ljubinić Mala Moštanica Mislođin Obrenovac Orašac Piroman Poljane Ratari Rvati Skela Stubline Trstenica Urovci Ušće Obrenovačka banja
Verska zdanja	Crkva brvnara u Orašcu Crkva Pokrova Presvete Bogorodice u Bariču Crkva Svetog Vaznesenja u Drenu Crkva u Obrenovcu Crkvine u selu Mislođin Manastir Grabovac Manastir Svetog Hristofora
Kulturna dobra opštine Obrenovac	Zgrada škole u Konaticama Jozića koliba Kuća u kojoj se rodio narodni heroj Vlada Aksentijević Kuća u selu Draževcu Mehana Uzun Mirka Apostolovića u Mislođinu Stara mehana u Ušću Spomenik streljanim taocima Stara varoška kuća u Obrenovcu Stara zadružna kuća Rankovića Crkvine u selu Stubline
Kultura u obrenovcu	Palež (časopis)
Grb gradske opštine Obrenovac Gradska opština Obrenovac