Ferhat-paša Sokolović

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Ferhat-paša Sokolović
Ferhat-paša Sokolović
Lični podaci
Datum rođenjaoko 1500.
Mesto rođenjaSokolovići,  Osmansko carstvo
Datum smrtiseptembar 1590.
GrobDžamija Ferhadija (Banja Luka)
Porodica
PotomstvoMehmedbeg
RoditeljiRustembeg
Beglerbeg
Period1566 — 1590.
PrethodnikMehmed-paša Sokolović
NaslednikLala Mustafa-paša
Ferhadija.
Šaldrvan ispred Ferhadije.

Ferhat-paša Sokolović (tur. Sokollu Ferhad Paşa) bio je osmanski vojskovođa i državnik, sandžakbeg, gazi i prvi beglerbeg Bosanskog pašaluka. Smatra se za jednim od najistaknutijih ličnosti u istoriji Bosne. Ferhat je poticao iz poznate srpske porodice i bio je rođak velikog vezira Mehmed-paše Sokolovića, rođak patrijarha Makarija Sokolovića i ujak poznatog istoričara Ibrahima Pečevija. Veći deo svog života proveo je u Bosni. Padom Klisa i jačanjem Otomanske vladavine u jugozapadnim delovima Bosne stvoren je Kliški sandžak čiji je prvi upravnik bio Ferhat-paša. Pri kraju svog života bio je postavljen i za namesnika Budimskog pašaluka.

Tokom svog upravljanja sagradio je mnoge javne građevine i infrastrukturne objekte. Vodovodna mreža iz njegovog perioda ostala je u upotrebi sve do prvih godina 20. veka. Po njemu ime je dobila i banjalučka džamija Ferhadija koju je izgradio od otkupnine za zarobljenog grofa Volfa Engelberta von Auersperga.[1]

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Ferhad je poticao iz ugledne hercegovačke porodice Sokolović. Po dolasku Osmanlija, jedan deo porodice je prihvatio islam, a jedan deo zadržao hrišćansko verovanje. Ferhadov otac prešao je u islam i primio ime Rustembeg.[2] Rođen je u selu Sokolovići nadomak mesta Rudo u današnjoj Republici Srpskoj, međutim, nije poznat tačan datum rođenja Ferhada. Pretpostavlja se da je rođen između tridesetih i četrdesetih godina 16. veka. Imao je dvojicu braće Ali-bega i Derviš-pašu. Nije tačno poznato koliko je imao dece. Poznato je da su neka od njegove dece sahranjena u kasabi Livno. Njegov sin Mehmedbeg postao je banjalučki kapetan, kao i njegov unuk Ferhadbeg, a praunuk Mustaj-paša legator . Kao dečak postaje gilman u danku u krvi. [3] Najpre je odveden u Jedrene, a zatim u Carigrad gde se školovao na sultanovom dvoru.

Period vladavine[uredi | uredi izvor]

Nakon školovanja u enderunu u Istanbulu vraća se u Bosnu. Na jesen 1566. godine, pod protekcijom Mehmed-paše Sokolovića postao je sandžakbeg Klisa i tu funkciju obavljao je do 1574. godine. Tokom Kiparskog rata, Pijal-paša predvodio je glavne napade duž venecijanskih poseda na dalmacijskoj obali. Pomoć koju je Ferhad pružao sa kopna pokazala je njegove dobre vojne sposobnosti. Izvršio je napad na Šibenik i Zadar, ali je zbog nedostatka municije i hrane njegova vojska bila primorana da zaustavi napade. Ubrzo je zauzeo i Zemunik koji je postao jedno od glavnih osmanskih uporišta na zadarskom području. Godine 1570. osvojio je tvrđavu Vespolje i nakon nadogradnje dao joj ime Sedi-islam. Osvojio je i ojačao tvrđave Plonik, Skradin, Ornis, Obrovaš, kule Vičevo i plodnu Tinu, koje su postali posedi porodice Sokolović. Tokom njegovog upravljanja, teritorija Klis sandžaka je značajno proširena. Kada su borbe u Dalmaciji prestale, Ferhad je obavešten da zagrebački kanonik Franjo Filipović priprema napad na Bosnu. Uz pomoć Sinan-bega Boljanića, Ferhad je zarobio Franju i poslao ga u Carigrad. Tamo je kanonik prešao u islam i dobio ime Mehmed gde je i osnovao porodicu Filipović-beg.

Ferhadove vojne i političke pobede zapazio je sultan i veliki vezir, te ga 1573. godine postavljaju za upravnika Bosanskog sandžaka nasledivši svog rođaka Mehmed-pašu koji postaje lala i veliki vezir. Klisom je nastavio da upravlja Ferhadov brat, Ali-beg Sokolović.[4] [5]

Prva velika vojna operacija Ferhada kao upravnika Bosanskog sandžaka bila je bitka na reci Bihać 1573. godine. Ubrzo potom krenuo je u osvajanje poseda na teritoriji Kraljevine Hrvatske gde se njegova vojska u blizini grada Budački sukobila sa austrougarskim generalom Herbartom VIII Auerspergom Turjaškijem. U Budačkoj bitci, 22. septembra 1575. godine Herbart je ubijen, a njegova glava odsečena i poslata sultanu u Carigrad. U ovoj bici zarobljen je i Harbertov sin Engelbert čije je život, zajedno sa Herbertovom glavom, otkupila rodbina. Engelbertova majka dala je 30.000 dukata, što je Ferhad iskoristio za izgradnju Ferhadije i na desetine drugih objekata u Banja Luci.

Uprkos mirovnom ugovoru između Habzburške monarhije i Osmanske imperije koji je Mehmed paša obnovio 1575. godine, turski upadi na habzburšku teritoriju su nastavljeni. Procenjuje se da je Ferhad tokom 1576. godine izvršio između 50 i 60 napada. U tokom proleća i leta 1576. uz pomoć 7000 vojnika napao je Hrastovicu i zauzeo Bužim. Njegovo sledeći pohod bio je na Bihać, gde ga je sačekala velika suprotnička vojska. Uporedo sa napadom na Bihać, poslao je vojnike na Mletačku republiku. Zbog učestalih vojnih napada, Habzburgovci su poslali svog izaslanika u Carigrad kako bi obnovili mirovni ugovor. Monarhija je zahtevala isplatu 50.000 cehina i da se vrate teritorije Cezima i Bužima. Mehmed-paša je odbio ovu ponudu a Ferhad je nastavio pohode, osvojivši Mutnik, Veliku Kladišu, Pač, Podzvizd i Zrin. Ovim je gotovo cela dolina reke Une, s izuzetkom Bihaća, bila pod kontrolom Ferhad-paše. Njegov poraz na reci Korana proslavilo je generala Johana Varenbega i dalo nadu bečkoj vladi da se suprotstavi Osmanlijama. Nadvojvoda Karl imenovao je zapovednika Johana Kevenhilera i dodelio mi više od 10.000 vojnika da se suprotstavi Ferhadovim napadima. Kevenhilera je uspeo da povrati teritorije Zrina, Bužima i Cazina ali ih je Ferhad kontranapadom ponovo osvojio proširivši vlast i na Draženik. Ubrzo potom osnovan je novi sandžak sa centrom u gradu Ostrožecu. Zbog svojih jakih vojničkih sposobnosti i osvajačkih pohoda Ferhad-paša dobija titulu gazije. Da bi ojačala svoje granice i zaštitili se od napada, Habzburgovci su počeli naseljavanje pograničnih delova sa izbeglim stanovništvom iz Srbije. Iako su u Beču i Gracu potpisani sporazumi o nenapadanju, Ferhad je nastavio sa svojim upadicama što je nateralo mnoge stanovnike pograničnih naselja u masovno bekstvo.

Beglerbeg[uredi | uredi izvor]

U proleće 1580. godine osnovan je Bosanski pašaluk (Ejalat) za čijeg prvog beglerbega postavljen Ferhad. Sedište novoosnovanog ejalata preseljeno je u Banjaluku. Ibrahim-paša Pečevija, Ferhadov nećak, zabeležio je da je u tom periodu u Banjaluci živelo oko 1000 ljudi, uključujući dvesta do trista odabranih delija. Ejalat je obuhvatio Bosanski, Hercegovački, Kliski i Požeški sandžake. Novoosnovani Bosanski pašaluk obuhvatao je teritoriju veću od bilo koje prethodne kojom je upravljao neki srednjovekovni bosanski vladar. Ferhad-paša je pored čestih vojnih akcija održavao i dobre političke odnose sa Dubrovačkom republikom od kojih je dobijao skupocene poklone i održavao značajne trgovinske odnose. Nakon što je učvrstio svoj pašaluk, Ferhad-paša se sve manje borio. Njegova najznačajnija borba pred smrt bila je u oktobru 1584. godine kada je sa oko 9.000 ratnika napao Kranjsku. Septembra 1590. Ferhad-pašu ubija njegov sluga. Njegovo telo dopremljeno je u Banjaluku i sahranjeno u turbanu nadomak Ferhadije. Nakon ubistva, Bosanski pašaluk prešao je u ruke Lale Mehmed-paše Sokolovića.[6]

Zadužbine[uredi | uredi izvor]

Vladavina Ferhad paše umnogome je uticala na razvoj Banja Luke. Malo naselje za nekoliko godina postalo je značajno sedište Osmanske moći na Evropskom tlu. U doba njegove vladavine sagradio je preko dve stotine objekata, uključujući i banjalučku tvrđavu koja je u početku služila za odbranu. U donjem toku reke Vrbas osnovao je naselje Kasaba Lisina.

Ferhad paša je veliki deo novca dobijenog od porodice Auersperg – Turjaškij za otkup Engelberta i glave Herbarta VIII uložio u razvoj Banja Luke.

Njegove najpoznatije zadužbine su:

  • Banjalučki mekteb - islamska osnovna škola;
  • Hamam u blizini Ferhadije sagrađen je oko 1585. godine koji je imao sopstveni vodovod. Srednjovekovna vodovodna mreža ostala je u upotrebi sve to desetih godina 20. veka. Otomanski putopisac Evlija Čelebija napisao je o hamamu da je veoma lep i poznat i da se zavaljujući njegovoj vodovodnoj mreži razvilo vodosnabdevanje u većini velikih kuća u Banja Luci;
  • Ferhadija ili Ferhad-pašina džamija;
  • Šadrvan – zatvorenu fontanu od crvenog mermera sagrađena je u dvorištu Ferhadije;
  • Karavansaraj Ferhad-paše u Banja Luci sagrađen je oko 1578. godine;
  • Bezistan Banjalučki;
  • Veliki drveni most preko Vrbasa;
  • Kameni most preko potoka Crkvin;
  • Vodenica na brdu Tinj.

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Literatura[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ Tarihi Pečevi, Istanbul 1283 (1866-67), str. 454
  2. ^ Asim Muftić Džamije i Fondacija Ferhad-paše u Banjaluci, Lajpcig 1941.
  3. ^ Mitja Velikonja (5. februar 2003.). Vjerska podjela i politička netrpeljivost u Bosni i Hercegovini. Tekas A&M Universiti Press. str. 72-. ISBN 978-1-58544-226-3.
  4. ^ Korić E. Nekoliko osmanskih dokumenata o događajima u dalmatinskoj zaleđu u drugoj polovini 16. veka - 2015. - Vol. 48, № 48. - S. 71-89.
  5. ^ Korić E. Uloga Ferhad-bega Sokolovića i utvrđivanje granica između Osmanskog carstva i Mletačke republike nakon završetka Kiparskog rata 1573. godine // Povijesni prilozi (Zagreb: Anali Gazi Husrev-begove biblioteke). - 2012. - № 33. - S. 133-143.
  6. ^ Biščević V. Bosanski upravitelji otomanske ere: 1463-1878. - Connectum, 2006.
Ferhat-paša Sokolović na Vikimedijinoj ostavi.


Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Ферхат-паша_Соколовић&oldid=27555164”