Filologija
| Lingvistika |
|---|
| Teorijska |
| Deskriptivna |
| Primenjena i eksperimentalna |
| Povezani članci |
| Lingvistički portal |
Filologija (grč. Φιλος (filos - „ljubav“) i λογος (logos - „reč“) - „ljubav prema reči“) je nauka koja se bavi proučavanjem jezika i književnosti na tom određenom jeziku kao i istorijski i kulturološki kontekst koji su neophodni za pravilno razumevanje književnih dela i drugih kulturološki značajnih tekstova na datom jeziku.[1][2][3] Filologija podrazumeva proučavanje gramatike, retorike, istorije, kao i interpretaciju autora i tradicija vezanih za dati jezik.
U starijoj upotrebi, posebno britanskoj, filologija je opštija i obuhvata uporednu i istorijsku lingvistiku.[4][5]
Klasična filologija proučava klasične jezike. Klasična filologija je uglavnom nastala iz Pergamske biblioteke i Aleksandrijske biblioteke[6] oko četvrtog veka pre nove ere, koju su nastavili Grci i Rimljani širom Rimskog i Vizantijskog carstva. Na kraju su je obnovili evropski naučnici renesanse, gde su joj se ubrzo pridružile filologije drugih evropskih (germanski, keltski), evroazijskih (slavistika itd.), azijskih (arapski, persijski, sanskrit, kineski itd.) i afričkih (egipatski, nubijski itd.) jezika. Indoevropske studije obuhvataju uporednu filologiju svih indoevropskih jezika.
Etimologija[uredi | uredi izvor]
Termin filologija potiče od grčkog φιλολογία (philología),[7] od izrazaφίλος (phílos) „ljubav, naklonost, voljen, dragi, prijatelj“ i λόγος (lógos) „reč, artikulacija, razum“, što opisuje ljubav prema učenju, književnosti, kao i argumentaciji i rasuđivanju, što odražava niz aktivnosti obuhvaćenih pojmom λόγος. Termin se malo promenio sa latinskom philologia, a kasnije je ušao u engleski jezik u 16. veku, iz srednjefrancuske reči philologie, u smislu 'ljubavi prema književnosti'.
Značenje „ljubav prema učenju i književnosti“ suženo je na „proučavanje istorijskog razvoja jezika“ (istorijska lingvistika) u upotrebi tog termina u 19. veku. Zbog brzog napretka u razumevanju zvučnih zakona i promene jezika, „zlatno doba filologije“ trajalo je tokom celog 19. veka, odnosno „od Đakoma Leopardija i Fridriha Šlegela do Ničea“.[8]
Ogranci[uredi | uredi izvor]
Uporedni[uredi | uredi izvor]
Uporedna lingvistička grana filologije proučava odnose među jezicima. Sličnosti između sanskrita i evropskih jezika su prvi put primećene početkom 16. veka[9] i dovele su do spekulacija o zajedničkom jeziku predaka od koga su svi oni potekli. Sada se zove proto-indoevropski. Interesovanje filologije za drevne jezike dovelo je do proučavanja onoga što su u 18. veku bili „egzotični“ jezici, radi svetla koje su mogli da bace na probleme u razumevanju i dešifrovanju porekla starijih tekstova.
Tekstualni[uredi | uredi izvor]
Filologija takođe obuhvata proučavanje tekstova i njihove istorije. To uključuje elemente tekstualne kritike, pokušavajući da rekonstruiše autorov originalni tekst na osnovu varijantnih kopija rukopisa. Ova grana istraživanja nastala je među antičkim naučnicima na grčkom govornom području u 4. veku pre nove ere, koji su želeli da uspostave standardni tekst popularnih autora u cilju zvučne interpretacije i bezbednog prenosa. Od tog vremena, originalni principi tekstualne kritike su poboljšani i primenjeni na druge široko rasprostranjene tekstove kao što je Biblija. Naučnici su pokušali da rekonstruišu originalna čitanja Biblije iz varijanti rukopisa. Ovaj metod je primenjen na klasične studije i na srednjovekovne tekstove kao način da se rekonstruiše originalno delo autora. Metod je proizveo takozvana „kritička izdanja“, koja su davala rekonstruisani tekst praćen „kritičkom aparaturom“, odnosno fusnotama u kojima su navedene različite dostupne varijante rukopisa, omogućavajući naučnicima da steknu uvid u celokupnu tradiciju rukopisa i raspravljaju o varijantama.[10]
Neslaganja[uredi | uredi izvor]
U anglosaksonskom svetu, upotreba termina „filologija“ za opis rada na jezicima i književnostima, koji je postao sinonim za praksu nemačkih naučnika, napuštena je kao posledica antinemačkih osećanja posle Prvog svetskog rata.[11] Većina zemalja kontinentalne Evrope i dalje ima taj izraz za označavanje odeljenja, koledža, naziva pozicija i časopisa. Dž. R. R. Tolkin se suprotstavio nacionalističkoj reakciji protiv filoloških praksi, tvrdeći da je „filološki instinkt“ „univerzalan kao i upotreba jezika“.[12][13] U upotrebi britanskog engleskog, i u britanskoj akademiji, filologija ostaje u velikoj meri sinonim za „istorijsku lingvistiku“, dok je u američkom engleskom i američkoj akademiji šire značenje „proučavanja gramatike, istorije i književne tradicije jezika“ i dalje rasprostranjenije.[14][15] Na osnovu oštre kritike Fridriha Ničea, neki američki naučnici od 1980-ih smatraju filologiju odgovornom za usko naučno proučavanje jezika i književnosti.[11]
Današnja neslaganja ove grane studija praćena su načinom na koji se metod tretira među drugim naučnicima, kao što su primetili i filolozi R. D. Falk i Leonard Najdorf koji su citirani da su rekli: „Posvećenost ove oblasti filologije falsifikovanju uzrokuje da je ona „u suprotnosti sa onim što veruju mnogi književnici, jer je svrha filologije da suzi opseg mogućih tumačenja, a ne da sva razumna tretira kao jednaka“.[16] Ova upotreba falsifikovanja može se videti u raspravi oko etimologije staroengleskog lika Unferta iz herojske epske pesme Beovulf.
Džejms Tarner se dalje ne slaže sa načinom na koji se upotreba termina odbacuje u akademskom svetu, navodeći da je zbog njegovog brendiranja kao „jednostavnog pristupa njihovom predmetu“[17] taj termin postao nepoznat studentima sa fakultetskim obrazovanjem, što je unapredilo stereotipe o „pregledu starogrčkih ili rimskih tekstova dražesnog klasicista“ i samo o „tehničkom istraživanju jezika i porodica“.[18]
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ SAUSSURE, Ferdinand de (2006). Writings in general linguistics. Oxford University Press. str. 118. ISBN 9780199261444. Pristupljeno 21. 3. 2020.
- ^ SAUSSURE, Ferdinand de (2002). Ecrits de linguistique generale. Paris: Gallimard. ISBN 9782070761166.
- ^ Peile, John (1880). Philology. Macmillan and Co. str. 5. Pristupljeno 2011-07-16.
- ^ „philology”. dictionary.com.
- ^ „philology”. oxforddictionaries.com. Arhivirano iz originala 26. 12. 2016. g.
- ^ Hall, F. W. (1968). A Companion to Classical Texts. Oxford, England: Clarendon Press. str. 22—52.
- ^ Liddell, Henry George; Scott, Robert. „φιλολογία”. A Greek-English Lexicon. Perseus.tufts.edu. Pristupljeno 2017-05-23.
- ^ „Nikolaus Wegmann, Princeton University Department of German”. Scholar.princeton.edu. Pristupljeno 2013-12-04.
- ^ This is noted in Juan Mascaro's introduction to his translation of the Bhagavad Gita, in which he dates the first Gita translation to 1785 (by Charles Williams). Mascaro claims the linguist Alexander Hamilton stopped in Paris in 1802 after returning from India, and taught Sanskrit to the German critic Friedrich von Schlegel. Mascaro says this is the beginning of modern study of the roots of the Indo-European languages.
- ^ Greetham, D. C. (1994). Textual Scholarship: An Introduction. Garland Publishing. ISBN 9780815317913. Pristupljeno 2011-07-16.
- ^ a b Utz, Richard. "Them Philologists: Philological Practices and Their Discontents from Nietzsche to Cerquiglini." The Year's Work in Medievalism 26 (2011): 4–12.
- ^ Tolkien, J. R. R. (1923). „Philology: General Works”. The Year's Work in English Studies. 4 (1): 36—37. doi:10.1093/ywes/IV.1.20.
- ^ Utz, Richard. "Englische Philologie vs. English Studies: A Foundational Conflict", in Das Potential europäischer Philologien: Geschichte, Leistung, Funktion, ed. Christoph König (Göttingen: Wallstein, 2009), pp. 34–44.
- ^ A. Morpurgo Davies, History of Linguistics (1998) 4 I. 22.
- ^ M. M. Bravmann, Studies in Semitic Philology. (1977) p. 457.
- ^ Neidorf 2016, str. 3
- ^ Turner, James (2015). Philology: The Forgotten Origins of the Modern Humanities (The William G. Bowen Book 70) (na jeziku: engleski). Princeton University: Princeton University Press. ISBN 978-0-691-16858-6.
- ^ Turner, James (2015). Philology: The Forgotten Origins of the Modern Humanities (na jeziku: engleski). Princeton University Press. ISBN 978-0-691-16858-6.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- SAUSSURE, Ferdinand de (2006). Writings in general linguistics. Oxford University Press. str. 118. ISBN 9780199261444. Pristupljeno 21. 3. 2020.
- Neidorf, Leonard (2016). R.D Fulk and the Progress of Philology. Boydell & Brewer. str. 3.
- Akmajian, Adrian; Demers, Richard; Farmer, Ann; Harnish, Robert (2010). Linguistics: An Introduction to Language and Communication. Cambridge, MA: The MIT Press. ISBN 978-0-262-51370-8.
- Aronoff, Mark; Rees-Miller, Janie, ur. (2000). The handbook of linguistics. Oxford: Blackwell.
- Bloomfield, Leonard (1983) [1914]. An Introduction to the Study of Language: New edition. Amsterdam: John Benjamins Publishing. ISBN 978-90-272-8047-3.
- Chomsky, Noam (1998). On Language. The New Press, New York. ISBN 978-1-56584-475-9.
- Crystal, David (1990). Linguistics. Penguin Books. ISBN 978-0-14-013531-2.
- Derrida, Jacques (1967). Of Grammatology. The Johns Hopkins University Press. ISBN 978-0-8018-5830-7.
- Hall, Christopher (2005). An Introduction to Language and Linguistics: Breaking the Language Spell. Routledge. ISBN 978-0-8264-8734-6.
- Isac, Daniela; Reiss, Charles (2013). I-language: An Introduction to Linguistics as Cognitive Science, 2nd edition. Oxford University Press. ISBN 978-0-19-966017-9. Arhivirano iz originala 6. 7. 2011. g. Pristupljeno 17. 5. 2013.
- Pinker, Steven (1994). The Language Instinct. William Morrow and Company. ISBN 978-0-14-017529-5.
- August Schleicher: Compendium der vergleichenden Grammatik der indogermanischen Sprachen. (Kurzer Abriss der indogermanischen Ursprache, des Altindischen, Altiranischen, Altgriechischen, Altitalischen, Altkeltischen, Altslawischen, Litauischen und Altdeutschen.) (2 vols.) Weimar, H. Boehlau (1861/62); reprinted by Minerva GmbH, Wissenschaftlicher Verlag. ISBN 3-8102-1071-4.
- Anttila, Raimo (1989). Historical and Comparative Linguistics. Benjamins. ISBN 90-272-3557-0.
- Bynon, Theodora (1977). Historical Linguistics. Cambridge University Press. ISBN 0-521-29188-7.
- Richard D. Janda; Brian D. Joseph, ur. (2004). The Handbook of Historical Linguistics. Blackwell. ISBN 1-4051-2747-3.
- Lass, Roger (1997). Historical linguistics and language change. Cambridge University Press. ISBN 0-521-45924-9.
- Winfred P. Lehmann (1962). Historical Linguistics: An Introduction. Holt. ISBN 0-03-011430-6.
- Joseph Salmons, Bibliography of historical-comparative linguistics. Oxford Bibliographies Online.
- R.L. Trask (ed.). Dictionary of Historical and Comparative Linguistics. Fitzroy Dearborn. 2001. ISBN 1-57958-218-4.
- Ringe, D. A. (1995). „'Nostratic' and the factor of chance”. Diachronica. 12 (1): 55—74. doi:10.1075/dia.12.1.04rin.
- Poser, Bill (10. 12. 2003). „Dating Indo-European”. Language Log.
- Aland, Kurt; Aland, Barbara (1987). The Text of the New Testament. Brill. ISBN 90-04-08367-7.
- Aland, Barbara (1994). New Testament Textual Criticism, Exegesis and Church History. Peeters Publishers. ISBN 90-390-0105-7.
- Bentham, George, Gosse, Edmund. The Variorum and Definitive Edition of the Poetical and Prose Writings of Edward Fitzgerald, (1902), Doubleday, Page and Co.
- Bowers, Fredson (1964). „Some Principles for Scholarly Editions of Nineteenth-Century American Authors”. Studies in Bibliography. 17: 223—228. Pristupljeno 2006-06-04.
- Bowers, Fredson (1972). „Multiple Authority: New Problems and Concepts of Copy-Text”. Library. Fifth Series. XXVII (2): 81—115. doi:10.1093/library/s5-XXVII.2.81.
- Bradley, Sculley, Leaves of Grass: A Textual Variorum of the Printed Poems, (1980), NYU Press. ISBN 0-8147-9444-0.
- Comfort, Philip Wesley (2005). Encountering the Manuscripts: An Introduction to New Testament Paleography & Textual Criticism. B&H Publishing Group. ISBN 0-8054-3145-4.
- Davis, Tom (1977). „The CEAA and Modern Textual Editing”. Library. Fifth Series. XXXII (32): 61—74. doi:10.1093/library/s5-XXXII.1.61.
- Ehrman, Bart D. (2005). Misquoting Jesus: The Story Behind Who Changed the Bible and Why
. Harper Collins. ISBN 978-0-06-073817-4. - Ehrman, Bart D. (2006). Whose Word Is It?. Continuum International Publishing Group. ISBN 0-8264-9129-4.
- Gaskell, Philip (1978). From Writer to Reader: Studies in Editorial Method. Oxford: Oxford University Press. ISBN 0-19-818171-X.
- Greetham, D. C. (1999). Theories of the text. Oxford [Oxfordshire]: Oxford University Press. ISBN 0-19-811993-3.
- Greg, W. W. (1950). „The Rationale of Copy-Text”. Studies in Bibliography. 3: 19—36. Pristupljeno 2006-06-04.
- Habib, Rafey (2005). A history of literary criticism: from Plato to the present. Cambridge, MA: Blackwell Pub. ISBN 0-631-23200-1.
- Hartin, Patrick J., Petzer J. H., Manning, Bruce. Text and Interpretation: New Approaches in the Criticism of the New Testament. (1991), BRILL. ISBN 90-04-09401-6.
- Jarvis, Simon (1995). Scholars and Gentlemen: Shakespearian Textual Criticism and Representations of Scholarly Labour, 1725–1765. Oxford University Press. ISBN 0-19-818295-3.
- Klijn, Albertus Frederik Johannes, An Introduction to the New Testament (1980), p. 14, BRILL. ISBN 90-04-06263-7.
- Maas, Paul (1958). Textual Criticism. Oxford University Press. ISBN 0-19-814318-4.
- McCarter, Peter Kyle Jr (1986). Textual criticism: recovering the text of the Hebrew Bible. Philadelphia, PA: Fortress Press. ISBN 0-8006-0471-7.
- McGann, Jerome J. (1992). A critique of modern textual criticism. Charlottesville: University Press of Virginia. ISBN 0-8139-1418-3.
- McKerrow, R. B. (1939). Prolegomena for the Oxford Shakespeare. Oxford: Clarendon Press.
- Montgomery, William Rhadamanthus; Wells, Stanley W.; Taylor, Gary; Jowett, John (1997). William Shakespeare: A Textual Companion. New York: W. W. Norton & Company. ISBN 0-393-31667-X.
- Parker, D.C. (2008). An Introduction to the New Testament Manuscripts and Their Texts. Cambridge: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-71989-6.
- von Reenen, Pieter; Margot van Mulken, ur. (1996). Studies in Stemmatology. Amsterdam: John Benjamins Publishing Company.
- Rosemann, Philipp (1999). Understanding scholastic thought with Foucault. New York: St. Martin's Press. str. 73. ISBN 0-312-21713-7.
- Schuh, Randall T. (2000). Biological systematics: principles and applications. Ithaca, N.Y: Cornell University Press. ISBN 0-8014-3675-3.
- Shillingsburg, Peter (1989). „An Inquiry into the Social Status of Texts and Modes of Textual Criticism”. Studies in Bibliography. 42: 55—78. Arhivirano iz originala 2013-09-12. g. Pristupljeno 2006-06-07.
- Tanselle, G. Thomas (1972). „Some Principles for Editorial Apparatus”. Studies in Bibliography. 25: 41—88. Pristupljeno 2006-06-04.
- Tanselle, G. Thomas (1975). „Greg's Theory of Copy-Text and the Editing of American Literature”. Studies in Bibliography. 28: 167—230. Pristupljeno 2006-06-04.
- Tanselle, G. Thomas (1976). „The Editorial Problem of Final Authorial Intention”. Studies in Bibliography. 29: 167—211. Pristupljeno 2006-06-04.
- Tanselle, G. Thomas (1981). „Recent Editorial Discussion and the Central Questions of Editing”. Studies in Bibliography. 34: 23—65. Pristupljeno 2007-09-07.
- Tanselle, G. Thomas (1986). „Historicism and Critical Editing”. Studies in Bibliography. 39: 1—46. Pristupljeno 2006-06-04.
- Tanselle, G. Thomas (1995). „The Varieties of Scholarly Editing”. Ur.: D. C. Greetham. Scholarly Editing: A Guide to Research. New York: The Modern Language Association of America.
- Tenney, Merrill C. (1985). Dunnett, Walter M., ur. New Testament survey. Grand Rapids, MI: W.B. Eerdmans Pub. Co. ISBN 0-8028-3611-9.
- Tov, Emanuel (2001). Textual criticism of the Hebrew Bible. Minneapolis: Fortress. ISBN 90-232-3715-3.
- Van Mulken, Margot; Reenen, Van; Pieter Th van. (1996). Studies in Stemmatology. John Benjamins Publishing Co. ISBN 90-272-2153-7.
- Vincent, Marvin Richardson (1899). A History of the Textual Criticism of the New Testament. Macmillan. Original from Harvard University. ISBN 0-8370-5641-1.
- Wegner, Paul (2006). A Student's Guide to Textual Criticism of the Bible. InterVarsity Press. ISBN 0-8308-2731-5.
- Wilson, N. R. p.; Reynolds, L. (1974). Scribes and scholars: a guide to the transmission of Greek and Latin literature. Oxford: Clarendon Press. str. 186. ISBN 0-19-814371-0.
- Zeller, Hans (1975). „A New Approach to the Critical Constitution of Literary Texts”. Studies in Bibliography. 28: 231—264. Arhivirano iz originala 2013-09-12. g. Pristupljeno 2006-06-07.
- Epp, Eldon J., The Eclectic Method in New Testament Textual Criticism: Solution or Symptom?, The Harvard Theological Review, Vol. 69, No. 3/4 (July–October 1976), pp. 211–257
- Housman, A. E. (1922). „The Application of Thought to Textual Criticism”. Proceedings of the Classical Association. 18: 67—84. Pristupljeno 2008-03-08.
- Love, Harold (1993). „section III”. Scribal Publication in Seventeenth-Century England. Oxford: Clarendon Press. ISBN 0-19-811219-X.
- Soulen, Richard N. and Soulen, R. Kendall, Handbook of Biblical Criticism; Westminster John Knox Press; 3 edition (October 2001). ISBN 0-664-22314-1.
Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]
- Philology in Runet—(A special web search through the philological sites of Runet)
- v: Topic: German philology
- Rivista di Filologia Cognitiva
- CogLit: Literature and Cognitive Linguistics
- Institute for Psychological Study of the Arts Arhivirano na sajtu Wayback Machine (7. novembar 2018), University of Florida
- A Bibliography of Literary Theory, Criticism, and Philology (ed. José Ángel García Landa, University of Zaragoza, Spain)
- Asociación de Jóvenes Investigadores Filólogos de la Universidad Complutense de Madrid (AJIF-UCM) Arhivirano na sajtu Wayback Machine (19. septembar 2007)
