Pređi na sadržaj

Džonas Mekas

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Džonas Mekas
Džonas Mekas (Jonas Mekas), 2011.
Datum rođenja(1922-12-24)24. decembar 1922.
Mesto rođenjaSemeniškiai,, Litvanija
Datum smrti23. januar 2019.(2019-01-23) (96 god.)
Mesto smrtiBruklin, Njujork,, SAD,
Veb-sajtjonasmekas.com/diary/

Džonas Mekas (engl. Jonas Mekas; Semeniškiai, Litvanija 24. decembar 1922 – Bruklin, Njujork, 23. januar 2019) je američki reditelj, direktor fotografije, montažer, pisac, glumac, pesnik, umetnik, filmski kritičar i publicista litvanskog porekla. Jedan je od vodećih ličnosti američkog avangardnog flima.

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je u Litvaniji gde je prvo bio svedok sovjetske, pa nemačke okupacije.[1] Godine 1944, Jonas Mekas zajedno sa svojim bratom Adolfasom napušta zemlju zbog rata.[2] Kada su hteli da pobegnu vozom, završili su u nemačkom logoru Elmshorn.[1] Posle osam meseci pobegli su u Dansku.[2] Tokom lutanja Evropom su već tada obojica zaljubila u film. Pošto je Amerika 50-ih godina bila sedište umetnika drugačijeg načina izražavanja,[1] krajem 1949. braća Mekas emigriraju u SAD i nastanjuju se u Vilijamsburgu (Bruklin, Njujork).[2]

Dva meseca nakon dolaska, Džon Mekas pozajmljuje novac kako bi kupio svoju prvu šesnaestomilimetarsku Boleks kameru i počinje da snima kratke trenutke svog života.[3] Ubrzo se dublje uključuje u američki avangardni filmski pokret.

Godine 1954, zajedno sa bratom, pokreće časopis Filmska kultura (Film Culture), koji ubrzo postaje najznačajnija filmska publikacija u SAD.[2][3] U ovoj publikaciji se pisalo o Maji Deren i Stenu Brekidžu, velikim imenima filmske avangarde, ali i o Hauardu Hoksu i Alfredu Hičkoku. Među stalnim saradnicima su bili još mladi Petar Bogdanović i kasnije posebno uticajni kritičar Endru Saris.[1]

Godine 1958. Džonas Mekas je započeo svoju legendarnu kolumnu Movie Journal u Village Voice, časopisu javnog diskursa u slobodnoj formi, duhovitog i strastvenog novinarstva.[2][3]

Godine 1962. osnovao je Udruženje filmskih stvaralaca (the Film-Makers' Cooperative) a 1964. Kinoteku filmskih stvaralaca (the Film-Makers' Cinematheque), koja je vremenom prerasla u zbirni filmski arhiv (Anthology Film Archives), jedno od najvećih i najvažnijih svetskih repozitorijuma avangardnog filma, koje je ujedno bilo i mesto njegove projekcije.[2][3]

Za sve to vreme, nastavio je da piše poeziju i snima filmove. Objavio je više od 25 knjiga proze i poezije, koje su prevedene na desetine jezika. Njegova litvanska poezija je deo litvanske klasične književnosti, a njegovi filmovi se mogu naći u vodećim muzejima širom sveta. On je u velikoj meri zaslužan za razvoj filma u formi dnevnika (Diary film). Mekas je takođe bio aktivan kao profesor, predavao je na: New School for Social Research, International Center for Photography, Cooper Union, New York University i MIT. [2]

Režija[uredi | uredi izvor]

Filmove režira od 1953. godine. Prvo značajnije ostvarenje mu je film: Topovi od drveća (Guns of the Trees, 1961), zapis o mladićima iz njujorških predgrađa u stilu cinéma vérité.[4]

Godine 1964. ekranizuje čuvenu predstavu njujorškog Living Theater-a: Brig (The Brig), i za tu predstavu je dobio je Veliku nagradu Filmskog festivala u Veneciji 1963. godine.[3][2][4]

Od 1969. godine neprestano snima autobiografske filmske impresije: Dnevnici, beleške i skice (Diaries, Notes and Sketches), piksilacije svakodnevnih prizora, čime se dugi vremenski odsečci rezimiraju u kratke vizuelne fleševe.[4]

Filmovi i druga dela[uredi | uredi izvor]

Samo neki od filmova su na ovom spisku. Opsežna i obimna filmografija, kao i kompletan opus u različitim domenima rada Džonasa Mekasa se nalazi na njegovom zvaničnom veb-sajtu.[3] Napisao je mnoge programske i propagandne tekstove u kojima je izlagao gledišta undergound pokreta, od kojih su neki prevedeni i na srpski jezik. Čuveni je proglas Filmskim stvaraocima širom sveta.[5][6]

Kraći izbor filmova[uredi | uredi izvor]
  • Walden (1969),
  • Reminiscences of a Journey to Lithuania (1972),
  • Lost Lost Lost (1975),
  • Scenes from the Life of Andy Warhol (1990),
  • Scenes from the Life of George Maciunas (1992),
  • As I was Moving Ahead I saw Brief Glimpses of Beauty (2000),
  • Letter from Greenpoint (2005),
  • Sleepless Nights Stories (2011)
  • Out-takes from the Life of a Happy Man
  • 2007. godine je završio seriju od 365 kratkih filmova koje je postavljao na internet, jedan film svakoga dana, i od tada je nastavio da deli svoj rad na svom vebsajtu. [2]

O eksperimentalnom i avangardnom filmu[uredi | uredi izvor]

O eksperimentalnom filmu, prilikom jednog intervjua, novinaru Gardijana je rekao sledeće:

Niko nije eksperimentisao, ni Maja Deren, ni Sten Brekidž, a ponajmanje ja. Naprosto smo pravili svoju vrstu filmova, jer nas je sve na to teralo, uopšte nismo imali utisak da eksperimentišemo.

Prepustite eksperimente naučnicima!

Ipak, Džonas Mekas se nikada nije ogradio od etikete kuma filmske avangarde, koja se neprestano navodi uz njegovo ime.[1]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d admin_filmrado (2017-12-14). „Kum filmske avangarde – Jonas Mekas - Filmske radosti”. filmske-radosti.com (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-11-14. 
  2. ^ a b v g d đ e ž z „Jonas Mekas”. IMDb. Pristupljeno 2022-11-14. 
  3. ^ a b v g d đ „Jonas Mekas”. jonasmekas.com. Pristupljeno 2022-11-14. 
  4. ^ a b v Peterlić, Ante, ur. (1990). Filmska enciklopedija. 2, L-Ž. Zagreb: Jugoslavenski leksikografski zavod "Miroslav Krleža". str. 128—129. 
  5. ^ Mekas, Džonas. „Filmskim stvaraocima širom sveta” (PDF). Časopis "Polja". 
  6. ^ Stojanović, Dušan, ur. (1978). Teorija filma. Beograd: Nolit. str. 559. 

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Џонас_Мекас&oldid=27395178”