Bencion Buli

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Bencion Buli
Datum rođenja(1867-05-21)21. maj 1867.
Mesto rođenjaBeograd, Kneževina Srbija
Datum smrti21. avgust 1933.(1933-08-21) (66 god.)
Mesto smrtiBeč, Austrija

Bencion Buli (21. maj 1867, Beograd — 21. avgust 1933, Beč) je bio bankar, narodni poslanik u Skupštini Srbije i dobrotvor. Jevrejskog je porekla. Njegov otac Jedidija Buli bio je trgovac, predsednik Beogradske sefardske opštine i narodni poslanik. Bencion Buli je u ulici Kralja Petra izgradio 1907. godine prvu modernu robnu kuću, Robni magazin, po čemu je postao veoma poznat. Park-šuma u Beogradu na opštini Savski venac nosi njegovo ime.

Poreklo[uredi | uredi izvor]

Beogradska porodica Buli pripadala je zajednici Sefardskih Jevreja. Početkom 20. veka ubrajali su se među najbogatije beogradske porodice. Prvi istaknuti član porodice Buli bio je otac Benciona Bulija, Jedidija Edija Buli. Po zanimanju je bio trgovac i bankar, a vršio je i funkciju predsednika Jevrejske sefardske opštine od 1897. do 1907. godine. Pored toga bio je imenovan i za poslanika Narodne skupštine, a poslaničko imenovanje kasnije je preneto na njegovog brata Davida. Osnovao je banku koju je kasnije preuzeo njegov najstariji sin Bencion. Jedidija Edija Buli zaslužan je za širenje trgovinskih veza Srbije sa inostranstvom. Godine 1880. i 1882. bio je prvi Jevrejin među četrdeset članova skupštine, imenovanih od strane kneza Milana Obrenovića. Uživao je poštovanje kako vladara iz dinasteje Obrenović, Tako i Karađorđevića. Za svoj doprinos razvoju Srbije dobio je brojna odlikovanja.

Njegova supruga Merkuša Buli bila je jedna od osnivačica Jevrejskog ženskog društva i bila njegova predsednica u periodu od 1894. do 1912. godine.

Osim Benciona, i ostali sinovi Edije Bulija ostavili su značajan doprinos u mnogim sferama srpskog društva: Politici, trgovini, bankarstvu, medicini, sportu, hotelijerstvu.

Moric Buli bio je lekar bakteriolog. Na poziv vlade Srbije učestvovao je u suzbijanju kuge u selu Urovica kod Obrenovca, u proleće 1910. godine. Iste godine učestvovao je u formiranju bakteriološke službe u Beogradu. Tokom balkanskih ratova radio je kao lekar poljske bolnice Drinske divizije. u Drugom balkanskom ratu zarobljen je u Đevđeliji zajedno sa svojim bolesnicima. U Prvom svetskom ratu je kao bolnički bakteriolog učestvovao u suzbijanju pegavog tifusa u Nišu. Posle rata zalagao se za izgradnju savremenog vodovoda u Beogradu. Zahvaljujući njegovom angažovanju podignuta je bakteriološka laboratorija za ispitivanje vode. Na osnovu njegovih nacrta izgrađen je Dezinsekcioni zavod u Beogradu.

Hugo Buli bio je značajna ličnost za razvoj sporta u Srbiji, a posebno fudbala. On je, između ostalog, 1896. doneo u Srbiju prvu fudbalsku loptu. Bio je član gimnastičkog društva Soko i jedan je od osnivača Loptačke sekcije 1896. godine. Zajedno sa Gustavom Fajferom rukovodio je prvom fudbalskom utakmicom koja je odigrana u Beogradu.

Žak Buli bio je poznati beogradski trgovac i hotelijer. Bio je vlasnik hotela „Rojal” u ulici Kralja Petra 56. Njegov sin Moni de Buli bio je pesnik, novinar i književni kritičar. Nalazio se među osnivačima novih književnih pokreta, pesničkih proglasa i publikacija. Posle Prvog svetskog rata otišao je u Pariz, gde je ušao u krug najpoznatijih francuskih nadrealista. Po povratku u Beograd, 1926. je sa Ristom Ratkovićem pokrenuo časopis „Večnost”, koji je zastupao ideje nadrealista. Vrativši se u Pariz postaje član mnogih avangardnih grupa i pokreće više časopisa. Posle smrti roditelja u holokaustu prestao je da se bavi umetnošću.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Zgrada Robnog magazina, prve moderne robne kuće u Beogradu. Buli je zgradu izgradio 1907. godine, a dans predstavlja jedan od značajnijih primera srpske secesije. Godine 1966. zaštićena je kao spomenik kulture

Osnovnu i srednju školu završio je u Beogradu, a Višu komercijalnu akademiju u Beču. Nakon školovanja se vratio se u Beograd i preuzeo očevu banku, koju je doveo u red najboljih banaka Kraljevine Srbije. Takođe je izgradio jedno tekstilno preduzeće i fabriku slamnatih šešira. U ulici Kralja Petra otvorio je Robni magazin, jednu od prvih robnih kuća u Beogradu. Danas je zgrada koju je sazidao za robnu kuću spomenik kulture.[2] Bio je akcionar i član Upravnog odbora Beogradske trgovačke štedionice, član Upravnog odbora Industrijske banke, a nalazio se i u upravi Berze.

Za vreme vladavine dinastije Obrenović preuzeo poslaničko imenovanje od strica Davida, ali nije aktivno učestvovao u političkom životu. Nakon dinastičke promene, u vreme vladavine kralja Petra I, počeo je da se približava radikalima. Postao je član Narodne radikalne stranke i prvi Jevrejin koji je izabran za narodnog poslanika. Mandat poslanika imao je u periodu od 1912. do 1919. godine i tokom tog perioda bio je član Finansijskog odbora skupštine.[1]

Humanitarni rad[uredi | uredi izvor]

Kao jedan od najuglednijih beogradskih sefardskih Jevreja Bencion Buli je bio jedan od osnivača dobrotvornog „Potpora“. Kao dugogodišnji predsednikm ovog društva stipendirao je siromašne Jevreje koji su želeli da se školuju Beču ili drugim evropskim centrima. Među ovim stipendistima bio je i slikar Leon Kojen. Pomagao je i sva beogradska jevrejska društva, a donirao je i sredstva za osnivanje Jevrejske čitaonice.[1]

Aktivnosti tokom Prvog svetskog rata[uredi | uredi izvor]

Po izbijanju Prvog svetskog rata Bencion Buli je izbegao iz prestonice. U Nišu je sopstvenim novcem organizovao prihvatilište za izbeglice, a u Skoplju su izbeglice prihvatili Bulijevi ljudi i smeštali ih u Jevrejsku školu. Kako je posle 1915. rastao broj srpskih izbeglica i u Solunu, i tamo je osnovao svoju filijalu kojom je rukovodio rukovodio Josef Amodaj. Bencion Buli naložio je Amodaju da svu njegovu zlatnu rezervu stavi na raspolaganje izbeglicama i da počne da menja srpski novac. Preko konzulata u Solunu nastavio je svoju akciju pomoći izbeglicama sve vreme trajanja rata, ne samo u Solunu, već i u ostalim izbegličkim centrima. Na Krfu je, kao poslanik Narodne skupštine, učestvovao u donošenju Niške i Krfske deklaracije i vratio se u otadžbinu po proboju Solunskog fronta.

Po izbijanju Prvog svetskog rata Buli je imenovan za predsednika Jevrejske sefardske opštine i na tom položaju ostao je do 1918. Tokom rata je na sebe preuzeo finansiranje opštinskih službenika i rabina, što mu je Ministarstvo vera refundiralo 1920. godine.[1]

Posleratni period[uredi | uredi izvor]

Nakon formiranja Kraljevine SHS, Buli napušta politiku. Kasnije postaje predsednik Beogradske tekstilne industrije i Beogradske sefardske opštine. Zalagao se za organizovanje bankarskog sistema - u tom periodu nastaje Jugoslovenska udružena banka, čiji je bio potpredsednik.

Bencion Buli umro je 21. avgusta 1933. godine u Beču. Deo svoje zaostavštine poklonio je Beogradskom univerzitetu i Jevrejskoj sefardskoj opštini i brojnim jevrejskim udruženjima. Sahranjen je u porodičnoj grobnici, na Jevrejskom groblju u Beogradu.[1]

Nagrade i priznanja[uredi | uredi izvor]

Bencion Buli je za svoje zasluge dobio brojna odlikovanja, među kojima su:

Danas jedna park-šuma u Beogradu, na Dedinju (opština Savski Venac) nosi ime Park-šuma Bencion Buli.[3]

Vidi još[uredi | uredi izvor]

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v g d đ Rožman 2017
  2. ^ „Robni magazin”. Katalog nepokretnih kulturnih dobara na području grada Beograda. Zavod za zaštitu spomenika kulture grada Beograda. Pristupljeno 20. 4. 2018. 
  3. ^ „Gde se nalazi park Bencion Buli ?”. Dobro jutro Beograde. Arhivirano iz originala 05. 05. 2021. g. Pristupljeno 5. 5. 2021. 

Literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Бенцион_Були&oldid=27056108”