Vukica Đilas
| Vukica Đilas | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 1949. |
| Mesto rođenja | Beograd, FNR Jugoslavija |
| Datum smrti | novembar 2011. |
| Univerzitet | Fakultet dramskih umetnosti Univerziteta u Beogradu |
Vukica Đilas (Beograd,[1] 1949 – novembar, 2001) bila je jugoslovenska i srpska umetnica avangardne i eksperimentalne jugoslovenske kinematografije, antiratna aktivistkinja i prevoditeljka. Njeni filmski dnevnici koje je snimala od 1970. godine pa do devedesetih predstavljaju najznačajnije filmsko dnevničko delo nastalo na području Jugoslavije. Objavljeni su posthumno.
Pored toga, Vukica je imala jednu od glavnih uloga u diplomskom filmu Lazara Stojanovića „Plastični Isus” zbog koga je on završio u zatvoru.
Takođe se bavila i kolažima, ali je mali broj sačuvan nakon njene smrti.[1][2]
Biografija[uredi | uredi izvor]
Roditelji su joj Mitra Mitrović, revolucionarka i prva ministarka u istoriji Srbije i Milovan Đilas, najpoznatiji politički disident za vreme Titove Jugoslavije. Ime je dobila po Vukici Mitrović, koja je bila Mitrina veza sa partijskim rukovodstvom.[1][3] Pohađala je Fakultet dramskih umetnosti u Beogradu, a režiser Slobodan Šijan je opisuje kao „intelektualku velike radoznalosti”.[1]
Njen partner bio je Branko Vučićević. On je nakon Vukičine smrti predao njene snimke Akademskom filmskom centru Doma kulture „Studentski grad” 2003. godine. Branko je takođe učestvovao u sastavljanju i presnimljavanju njenih filmskih dnevnika, u kojima se neretko pojavljivao.[4]
Preminula je u novembru 2001. godine kao posledica bolesti nekoliko meseci nakon smrti njene majke.[5] Borka Pavićević je napisala tekst posvećen njoj pod nazivom „Vukica koja se čuje” u zborniku „Žene za mir” 2002. godine.[6]
Filmski dnevnik[uredi | uredi izvor]
Vukica Đilas je od 1970. Godine nosila svuda sa sobom malu 8 mm „pentaka“ kameru i beležila trenutke iz svog života metodom "sličica po sličica".[1][7] Zanimala se za andergraund film, a za kreiranje svojih filmskih dnevnika služila se metodom Džonasa Mekasa.[7] Makar jednom nedeljno se bavila sređivanjem tih filmova sve do devedesetih godina.[1] Ukupno trajanje materijala je 2 sata i pet minuta. Na snimcima nalazi se ona ona, u nekim trenucima naga, sa Vorholovim plakatom, snimala je mrtvu prirodu, svoj stan, postere na zidu, Beograd itd.
U velikom broju tih trenutaka nalazi se i Branko Vučićević, njen tadašnji partner. Na snimcima se uočavaju njihovi prizori iz Beograda, Ljubljane, Rovinja, Venecije, Pariza, Njujorka, Londona... Takođe i u Cirihu ispred "Kabarea Volter" (Voltaire), mesto rođenja dadaizma tokom njihovog „dada turizma”.
Takođe je snimala i ostale ljude koji su joj bili zanimljivi. Uočavaju se Karpo Aćimović Godina, Borka Pavićević, Joca Jovanović, Ilija Bašić i Rajko Grlić u Puli, Vuk Babić, Predrag Bajčetić, Slobodan Šijan, Miloš Radivojević, Srđan Dragojević u gostima, Želimir Žilnik za pisaćom mašinom i kako čita novine i ostali. Na filmovima se nalaze i umetnici i umetnice koji su bili aktivni u Studentskom kulturnom centru 1976. godine. Tu su Marina Abramović, Goranka Matić, Boris Demur, Mladen Stilinović, Gergelj Urkom, Neša Parinović, Dragica Vukadinović, Biljana Tomić, Bojana Mojsov, Ivan Vejvoda, Gojko Škarić itd.
Značajan je i njen rad snimljen za emisiju Dunje Blažević koji se bavi Marselom Dišanom.
Na njenim snimcima nalazi se i njena majka Mitra Mitrović, u parku je sa Brankom i Vukicom u jednoj sceni, prikazana je i kako štrika. Snimala je festivale BITEF, FEST, Pulski festival, Bijenale, izložba o dadaizmu tokom njenog i Brankovog “dada turizma”, kao i sve promene koje su se vremenom događale i duh vremena koji se menjao.
Njena dela su objavljena tek posthumno, a prvi put su prikazana 2006. godine. Slobodan Šijan je učestvovao u sastavljanju celine od 50 minuta pod nazivom „Home movies” koja je prikazana prvi put na Festivalu alternativnog filma i videa u u Domu kulture Studentski grad krajem 2015. Godine.[1][8] Slobodan Šijan joj je posvetio poglavlje u svojoj knjizi “Filmus”, a takođe je njen rad smatran pionirskim na našem području.[1][4]
The end je naslov Vukicine poslednje trake. U ovoj završnoj traci filma koju je Vukica montirala kada je bila bolesna, kamera se pomera preko njenih grudi, pupka i ključne kosti.[9] Pojavljuju se Diznijevi „The end” natpisi za crtaće, antički likovi i freske, ružno pače, njene grudi, suvo cveće, titl "Obrada TV Beograd", Thats all folks, Rovinj, rupice pa blank.[4] Vukica Đilas je preminula od raka pluća.[5]
Položaj u jugoslovenskoj eksperimentalnoj kinematografiji[uredi | uredi izvor]
Filmovi Vukice Đilas su zanemareni u jugoslovenskoj avangardnoj istoriji i u širem kontekstu jugoslovenske eksperimentalne kinematografije.
Između 1946. i 1990. godine u Jugoslaviji su snimljena 883 dugometražna filma od strane 266 reditelja. Ipak je do 1976. godine u istoj zemlji bilo približno 700 žena koje su radile u filmskoj industriji, samo je sedam uspelo da snimi 15 igranih filmova u 54 godine. Interesovanje za jugoslovensku eksperimentalnu kinematografiju je fokusirano na muške filmske stvaraoce smatra Petra Belc. „Inovativni” filmovi Vukice Đilas nisu uspeli da nađu mesto u pretežno muškom filmskom sektoru, te je njen rad ostao marginalizovan ona piše. Takođe smatra da njen rad otkriva „feministički potencijal”.[9] Dodatno, Lazar Stojanović je opisao kao feministkinju koja je bila jako samostalna.[1]
Aktivizam[uredi | uredi izvor]
Vukica Đilas je bila jedna od zapaženih učesnica studentskih protesta 1968. godine.[1] Pomagala je u radu Nedeljnika Vreme od osnivanja. Istraživala je o rasnim zakonima, Nirnbergu i posledicama Trećeg rajha i poredila sa slomom autoritarnog režima Slobodana Miloševića.[10] Pored toga, učestvovala je u antiratnim protestima devedesetih godina.[2]
Daša Drndić je o Vukici napisala:
| „ | Slala mi je fragmente svog mučnog i pametnog rukopisa u kojem, koračajući kroz blato pokušava se uspeti na dugu. Nije uspjela. Obraćala se raznim povijestima, sve su joj okrenule leđa. Povijest povijesna, povijest slikarska i pjesnička, povijest filmska i filozofska. Nijedna od tih povijesti nisu znale odgovor na njeno pitanje: zašto rat(ovi)? Zašto sam izvan? Svi njeni pokušaji da se pobuni, pokazali su se nedjelotvorni.[5] | ” |
Prisustvovala je na mirovnim skupovima i protestima '93. Prisustvovala je protestima '91 i '92 ispred Skupštine Srbije.
Kao najbolje i najmasovnije okupljanje opisuje rastezanje crne trake od Albanije do Slavije 31. maja '92. kada je prisustvovalo osamdeset hiljada ljudi radi protesta zbog rata u Bosni i Hercegovini.[2] Taj događaj je poznat i kao Crni flor.
Delo „Napomene : Enciklopedija mrtvih”[uredi | uredi izvor]
Posthumno je 2003. godine objavljeno njeno delo Napomene : Enciklopedija mrtvih. Naziv je inspirisan delima slikara Mladena Stilinovića nazivom „Eksploatacija mrtvih”. Vukica je Mladena poznavala od leta 1963. godine. Vukica tu govori o njenom prijateljstvu sa njim, ali i pravi poređenja i piše o ratovima koji su de odigravali na prostoru bivše Jugoslavije tokom devedesetih.
| „ | Od eksploatacije mrtvih znakova, mada ne u umetnosti nego u (takozvanom stvarnom) životu – ovde “kod nas” – vođe su u ime tih istih znakova, i u ime mrtvih vera i mrtvih ideologija, prešle na ubijanje ljudi koji nisu “zajedno” s njima pod tim istim mrtvim znakom, nego su pod svojim mrtvim znakom – u ime kojeg ti drugi takođe ubijaju... Tu nema metafore, svi ti samozvani zastupnici smrti su ljudi mrtvog duha i usahlih osećanja, ovde su im samo tela, duše su već u najnižem ponoru devetog kruga | ” |
Vukica spominje rat u Sloveniji '91 godine. Kada se početkom jula te godine završio rat u ovoj zemlji, shvatila je da više nema nade i da će se sve njene strepnje obistiniti. Takođe je pisala i o opsadi Vukovara. Tada je napisala pismo namenjeno Mladenu, ali koje nije mogla poštom poslati. Dodatno je Mladen tad bio u inostranstvu. On to pismo nikada nije imao prilike da to pročita.
| „ | “Bog” nije mrtav, jer nije nikada ni živeo, pošto je s one strane tih antropomorfnih objašnjenja. Božansko večno prevazilazi sve ograničene ljudske odrednice postojanja. Bog naših lokalnih (ex-Yu) vremena i prostora je mrtvi simbol u čije ime beznačajni strvinari i dušožderi uništavaju sve dobro i živo. Delajući u ime mrtvog pojma predstavljenog mrtvim znakom – nekakve nacionalne suštine koju stalno objašnjavaju jer im uopšte nije jasna, pošto je ni nema – pokušavaju da unište i sve druge pojmove – veru, ljubav i nadu – da bi nam umesto njih nametnuli svoje materijalizovane utvare za koje smatraju da poseduju umne i emotivne vrednosti. Oni te utvare nazivaju raznim imenima: nacionalna svest, odabrani narod, narodni duh, biće naroda.. | ” |
Rat je takođe uticao i na njen filmski rad, te ističe u julu '91 godine da mesecima nije mogla ni da piše, ni da pravi kolaže, kao ni da nešto snima ili da montira njene filmove. Televiziju je gotovo prestala da gleda sredinom jula '91, a novine je i dalje čitala. Kupovala je Borbu i Politiku. Politiku je prestala da kupuje zbog „štednje i velike količine budalaština koje su tamo pisali”.
| „ | Ako nam jezik umnogome određuje nacionalnu pripadnost, tek mi onda ništa nije jasno, izbegli Srbi iz Hrvatske sa kojima sam razgovarala ovde u Beogradu govore jezikom koji ovdašnji “starosedeoci” zovu hrvatski. Govorite li srvatskohrpski? Kojim jezikom ćutite? Kojim jezikom hodate? Kojim jezikom plivate? Kojim jezikom gledate? Kojim jezikom sanjate? Na kojem se jeziku ljubite? | ” |
Prevodi[uredi | uredi izvor]
- Prevodi romana
- Kolevka za macu, Kurt Vonegat, 1978
- Čovek koji je pao na zemlju, Tivis Volter, 1979
- Neki od prevoda članaka iz oblasti filmske teorije
- Zovem se Džon Ford ja pravim vesterne, 1980
- Svetlo u tami : (Holivud: 1971-1991), 1991
- Naracija u filmu fikcije, 1993
- Pripovedanje svetlošću : (studije o filmskoj tački gledišta), 1993
- Priče iz Holivuda, 1994
- Film zatočeništva : Žak Rivet: Redovnica (1966), po romanu Denija Didroa, 1995
- Norveški film = Norvegian film = Norsk film, 1997
- Radovi = Works: 1989-1997, 1998
- Video umetnost u Srbiji = Video Art in Serbia, 1999[11]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g d đ e ž z i Art zona: Vukica Đilas - Domaći filmovi 1970-199? (na jeziku: srpski), Pristupljeno 2022-11-15
- ^ a b v g Đilas, Vukica. Napomene: Eksploatacija mrtvih.
- ^ „Mitra Mitrović - heroina Srbije prepuštena zaboravu”. BBC News na srpskom (na jeziku: srpski). 2021-04-04. Pristupljeno 2022-11-15.
- ^ a b v Šijan, Slobodan (2015). Filmus.
- ^ a b v „IZ VILE NA WANNSEEU | Sarajevske Sveske”. sveske.ba. Pristupljeno 2022-11-15.
- ^ Pavićević, Borka (2002). „Vukica koja se čuje”. Žene za mir.
- ^ a b www.joombooz.com, Joombooz-. „Vukica Đilas – Home Movies Prolog”. prolog.rs. Pristupljeno 2022-11-15.
- ^ Nježić, Tatjana. „Život Vukice Đilas”. Blic.rs (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-11-15.
- ^ a b Experimental Cinemas in State-Socialist Eastern Europe. Amsterdam University Press. str. 151—177.
- ^ „Vukica Đilas, naša prijateljica - In memoriam - Nedeljnik Vreme”. www.vreme.com (na jeziku: srpski). 2001-11-08. Pristupljeno 2022-11-15.
- ^ „Elektronski katalog NBS”. Narodna biblioteka Srbije (na jeziku: srpski). Pristupljeno 2022-11-15.