Edvard Olbi

S Vikipedije, slobodne enciklopedije
Edvard Olbi
Na fotografiji Karla van Vehtena 1961.
Lični podaci
Datum rođenja(1928-03-12)12. mart 1928.
Mesto rođenjaVašington, SAD
Datum smrti16. septembar 2016.(2016-09-16) (88 god.)
Mesto smrtiMontauk, Njujork, Njujork, SAD
Književni rad
Uticaji odSemjuel Beket, Ežen Jonesko, Žan Žene, Henrik Ibzen, Anton Čehov,
Najvažnija delaZoološka priča (1959)
Ko se boji Virdžinije Vulf? (1962),
Delikatna ravnoteža (1966)
Primorje (1974)
Tri visoke žene (1991)
Koza ili ko je Silvija (2002)
NagradeDve nagrade Toni za najbolju dramu: Ko se boji Vircinije Vulf? (1963) i Koza ili ko je Silvija (2002)
Tri Pulicerove nagrade za najbolju dramu: Delikatna ravnoteža (1967), Primorje (1975) i Tri visoke žene (1994)

Edvard Frenklin Olbi III (engl. Edward Albee; Vašington, 12. mart 1928 — Montauk, 16. septembar 2016) bio je američki dramski pisac. Smatra se pored Judžina O’Nila, Tenesija Vilijamsa i Artura Milera najvećim dramskim piscem američke književnosti dvadesetog veka.[1][2]

Pažnju javnosti je privukao svojom prvom dramom Životinjska priča (The Zoo Story, 1958). Napisan u tradiciji francuskog teatra apsurda, komad je premijerno izveden u Berlinu 1959, kao dvojna predstava zajedno sa Beketovom jednočinkom Krapova poslednja traka.[2] Životinjska priča je postavljena sledeće godine u Grinič Vilidžu, postavši jedna od predstava koje su uspostavile njujoršku alternativnu pozorišnu scenu, koja će postati poznata pod imenom Of Brodvej (Off Broadway).[1] Opsesivna tema Olbijevih drama je mračna pozadina američkog sna, sa posebnim fokusom na motiv samozavaravanja i na ideju da međusobna destrukcija učvršćuje međuljudske odnose. Ovo je možda najočiglednije u njegovom najpoznatijem komadu Ko se boji Virdžinije Vulf? (Who's Afraid of Virginia Woolf? 1962). U središtu ovog dramskog zapleta su sredovečni bračni par, univerzitetski profesor istorije Džordž i dekanova ćerka Marta, koji, povedeni alkoholom, započinju verbalnu igru međusobnog optuživanja i zlostavljanja, uvlačeći u igru i svoje goste. Mračna slika braka akademskih građana i upotreba psovki u dijalozima izazvale su dosta pažnje podjednako i među publikom i među pozorišnim kritičarima. Komad je nagrađen Tonijem za najbolju dramu, ali mu je, sa druge strane, žiri uskratio Pulicerovu nagradu. Drama je ekranizovana u istoimeni film 1966. u režiji Majka Nikolsa sa Elizabet Tejlor i Ričardom Bartonom u glavnim ulogama.

Uprkos kritičkom i komercijalnom uspehu sa Ko se boji Virdžinije Vulf? Olbi nije želeo da se pretvori u sopstvenu imitaciju, niti da podražava ukusu publike, već je nastavio da eksperimentiše sa formom i sadržajem u oviru pozorišne umetnosti. U njegovoj daljoj karijeri posebno se izdvajaju: drama Delikatna ravnoteža (A Delicate Balance, 1966), mračni komad o imućnoj porodici, čiji članovi iskazuju sopstveno nezadovoljstvo u verbalnom konfliktu (njegova prva Pulicerova nagrada); zatim Primorje (Seascape, 1974) crnohumorna komedija sastavljena od zlokobnih meditacija o monogamiji, evoluciji i smrtnosti, koje se vode u razgovoru na obali okeana između bračnog para i para antropomorfnih guštera (Druga Olbijeva Pulicerova nagrada); Tri visoke žene (Three Tall Women, 1991) duboko lični komad koji je zasnovan na Olbijevom odnosu sa majkom, to jest, ženom koja ga je usvojila (treća Pulicerova nagrada) i drama Koza ili Ko je Silvija? (The Goat, or Who Is Sylvia? 2002) simbolični komad o muškarcu koji se zaljubljuje u kozu (Druga Toni nagrada za najbolju dramu). Olbi je poznat i kao pisac pozorišnih adaptacija romana Doručak kod Tifanija Trumana Kapotea, Lolite Vladimira Nabokova i pripovetke Balade o tužnom kafeu Karson Makalers. U intervjuu za časopis Tajm svoje stvaralaštvo je opisao sledećim rečima: Sve moje drame su o ljudima koji su izgubili kontrolu nad svojim životom, koji su se mladi predali, koji dolaze do kraja svog života žaleći za stvarima koje nisu uradili... Smatram da većina ljudi protraći previše vremena živeći kao da nikad neće umreti.[2] Funkciju pozorišne umetnosti je u intervjuu za Gardijan 2004. okarakterisao: Sve drame, ako su imalo dobre, napisane su da poprave čovečanstvo. To je posao pisca, da drži ogledalo ispred ljudi.[1]

Biografija[uredi | uredi izvor]

Rođen je 1928. u Vašingtonu, da bi dve nedelje kasnije bio usvojen u državi Njujork od strane Rida Olbija, bogatog vlasnika lanca vodvilja i njegove supruge Fransis. Olbi je otišao od kuće pre dvadesete godine, kasnije izjavljujući da „oni nisu bili dobri kao roditelji i ja nisam bio dobar kao sin“. Bio je problematičan učenik i čak je dva puta bio izbačen iz škola koje je pohađao, drugi put zato što je bežao sa časova i odbijao je da odlazi u crkvu. Uprkos tome, svoj kasniji život je posvetio promovisanju akademskog pozorišta. Često je držao predavanja na univerzitetima i bio je počasni profesor na Univerzitetu Hjuston od 1989. godine do 2003. godine.

Olbi je poslednjih decenija svog života živeo na Menhetnu u stanu okružen afričkim skulpturama i platnima modernističkih slikara poput Kandinskog, Eduara Vijara i Miltona Everija. Živeo je 35 godina u vezi sa vajarom Džonatanom Tomasom, koji je preminuo od raka 2005. godine.[2]

Olbi je preminuo 16. septembra 2016. godine.

Dela[uredi | uredi izvor]

  • Životinjska priča (The Zoo Story, 1958)
  • Smrt Besi Smit (The Death of Bessie Smith, 1959)
  • Fem i Jem (Fam and Yam, 1959)
  • Američki san (The American Dream, 1960)
  • Ko se boji Virdžinije Vulf? (Who's Afraid of Virginia Woolf? 1962)
  • Balada o tužnom kafeu (The Ballad of the Sad Café, 1963) - pozorišna adaptacija istoimene pripovetke Karson Makalers
  • Majušna Elis (Tiny Alice, 1964)
  • Malkolm (Malcolm, 1965) - pozorišna adaptacija romana Džejmsa Pardija
  • Delikatna ravnoteža (A Delicate Balance, 1966)
  • Doručak kod Tifanija (Breakfast at Tiffany's, 1966) - pozorišna adaptacija istoimenog romana Trumana Kapotea
  • Sve u bašti (Everything in the Garden, 1967)
  • (Box and Quotations from Chairman Mao Tse-Tung, 1968)
  • (All Over, 1971)
  • Primorje (Seascape, 1974)
  • (Listening, 1975)
  • (Counting the Ways, 1976)
  • Dama iz Djubuka (The Lady from Dubuque, 1979)
  • Lolita (Lolita, 1981) - pozorišna adaptacija istoimenog romana Vladimira Nabokova
  • Čovek koji je imao tri ruke (The Man Who Had Three Arms, 1981)
  • Naći sunce (Finding the Sun , 1983)
  • Bračna igra (Marriage Play , 1987)
  • Tri visoke žene (Three Tall Women, 1991)
  • (The Lorca Play, 1992)
  • Fragmenti (Fragments , 1993)
  • (The Play About the Baby, 1996)
  • (Occupant, 2001)
  • Koza ili Ko je Silvija? (The Goat, or Who Is Sylvia? 2002)
  • Kuc! Kuc! Ko je? (Knock! Knock! Who's There!??, 2003)
  • Piter i Džeri (Peter & Jerry , 2004) - komad je preimenovan 2002. u Kod kuće kod zoološkog vrta (At Home at the Zoo)
  • (Me Myself and I , 2007)

Reference[uredi | uredi izvor]

  1. ^ a b v „Edward Albee, Who’s Afraid of Virginia Woolf? playwright, dies aged 88”. The Guardian. 17. 9. 2016. Pristupljeno 17. 9. 2016. 
  2. ^ a b v g Weber, Bruce. „Edward Albee, Trenchant Playwright for a Desperate Era, Dies at 88”. The NewYork Times. 

Dodatna literatura[uredi | uredi izvor]

Spoljašnje veze[uredi | uredi izvor]

Edvard Olbi na Vikimedijinoj ostavi.
Preuzeto iz „https://sr.wikipedia.org/w/index.php?title=Едвард_Олби&oldid=27356758”