Zlatna bula
Zlatna bula ili hrisovulja (grč. χρυσός - zlato, lat. bulla - pečat)[1] je zlatni ornament u obliku pečata koja se stavlja na povelje koje su izdavali monarsi u Evropi i Vizantiji tokom srednjeg veka i renesanse. Termin se prvobitno odnosio na sam pečat, ali kasnije se primenjivao na celokupni dokument.[2]
Zlatne bule su nastale u Vizantiji (grč. chrysobullos logos - zakon sa zlatnim pečatom), i bile su izuzetno važno diplomatsko sredstvo. Zvanična carska ideologija se bazirala na ideji da je vizantijski car izabran od Boga da bude vladar jedinog legitimnog carstva na svetu. Vizantinci su veoma uspešno ubedili druge države da prihvate ovu tvrdnju, i predstavljali su zlatne bule kao akt carske milosti a u suštini su ih koristili kao sporazume bez potrebe da priznaju druge države kao ravne. Takođe su bile korisno sredstvo koje je carstvu pružalo mogućnost da na taj način sprovodi čak i ponižavajuće sporazume i ustupke, a da se čini kao da su ti ustupci znak carske milosti.
Tokom skoro 800 godina izdavane su jednostrano, ne obavezujući drugu stranu ni na šta. Međutim, počev od 12. veka, Vizantinci su počeli da unose u bule obaveze druge strane sa kojima su pregovarali.
Drugi evropski monarsi su prihvatili zlatne bule po ugledu na Vizantince, ali su ih koristili mnogo umerenije.
Poznate zlatne bule[uredi | uredi izvor]
- Zlatna bula (1081) kojom je Aleksije I Komnin dao Mlečanima pravo slobodne trgovine u Vizantijskom carstvu u zamenu za pomoć mletačke flote u ratu protiv Normana.[3]
- Zlatna bula (1136) — izdao ju je papa Inoćentije II, poznata je pod imenom Bula iz Gnjecna
- Sicilijanska zlatna bula — izdao ju je Fridrih II, car Svetog rimskog carstva 1212. godine
- Zlatna bula (1213) — izdao ju je Fridrih II, car Svetog rimskog carstva
- Zlatna bula (1214) — izdao ju je Fridrih II, car Svetog rimskog carstva, kojom je ustupio sve nemačke teritorije severno od reke Elbe i Elde kralju Valdemaru od Danske.
- Zlatna bula (1222) — izdao ju je Andraš II od Ugarske. Ovom zlatnom bulom Andraš je potvrdio prava plemstva. Bio je prisiljen na to, isto kao što je kralj Jovan bez Zemlje bio prisiljen da potpiše Magnu Kartu.
- Zlatna bula (1224) — takođe je izdao Andraš II od Ugarske, kojom je garantovao određena prava saksonskim stanovnicima Transilvanije.
- Zlatna bula iz Riminija (1226), izdao ju je Fridrih II, car Svetog rimskog carstva 1226.
- Zlatna bula iz Berna (1218), koju je takođe navodno izdao Fridrih II, car Svetog rimskog carstva 1218. ali se danas smatra falsifikatom.
- Zlatna bula (1242) — izdao ju je ugarski kralj Bela IV. Tom bulom je Gradec, današnji Zagreb, postao slobodni kraljevski grad.[4][5]
- Zlatna bula (1348) — koju je izdao češki kralj Karel I, koji će kasnije vladati Svetim rimskim carstvom kao Karlo IV, car Svetog rimskog carstva, i kojom je osnovao Karlov univerzitet u Pragu, jedan od najstarijih univerziteta na svetu.
- Zlatna bula (1356) — verovatno najpoznatija Zlatna bula koju je izdao Karlo IV, car Svetog rimskog carstva. Objavljena je na skupštini (Dijeti) u Nirnbergu i tokom više od sto godina definisala je ustavnu strukturu Svetog rimskog carstva.
- Zlatna bula (1702) — izdao ju je Leopold I, car Svetog rimskog carstva, kojim je osnovana Leopoldinska Akademija u šleskoj prestonici Vroclavu, budući Univerzitet u Vroclavu (lat. Universitas Vratislatensis).
Vidi još[uredi | uredi izvor]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ Enciklopedija Britanika - džepno izdanje (knjiga 10). Beograd: Politika. 2005. str. 109. ISBN 86-331-2121-2.
- ^ Vujaklija, Milan (1961). LEKSIKON stranih reči i izraza. Beograd: Prosveta. str. 1070.
- ^ Crowley, Roger (2012). City of Fortune: How Venice Ruled the Seas. New York: Random House. ISBN 978-1400068203.
- ^ 750th Anniversary of the Golden Bull Granted by Bela IV Arhivirano 2005-04-28 na sajtu Wayback Machine
- ^ M. Šašić (1998-11-17). „»Zlatna bula« - temelj razvoja Zagreba kroz stoljeća”. Vjesnik (na jeziku: Croatian). Zagreb. Arhivirano iz originala 2009-01-04. g.
Literatura[uredi | uredi izvor]
- Trifunović, Đorđe (1990). Azbučnik srpskih srednjovekovnih književnih pojmova (2. izd.). Beograd: Nolit.
