Korisnik:Dare22/pesak
Goša FOM[uredi | uredi izvor]
| Goša FOM | |
|---|---|
 | |
| akcionarsko društvo | |
| Delatnost | mašinstvo |
| Osnovano | 1923. |
| Sedište | Industrijska 70 Smederevska Palanka,  Srbija |
Rukovodioci | Srdan Dimitrijević (generalni direktor) |
| Usluge | proizvodnja, održavanje i remont |
| Veb-sajt | www.gosafom.com |
Goša FOM je kompanija koja se bavi proizvodnjom: koksnih mašina i oprema, rudarskom opremom, matelurškom opremom, hidromehaničkom opremom, inženjeringom, dizalica, reduktora, čeličnih kontrukcija. Sedište se nalazi u Smederevskoj Palanci.
Osnivanje i početak rada[uredi | uredi izvor]
Kompanija Goša osnovana je 1923. godine srpskim i francuskim kapitalom pod nazivom Jasenica AD, kao radionica za remont vagona i izradu čeličnih konstrukcija. Početak proizvodnog programa sadašnje kompanije Goša FOM A.D. nastaje 1930. godine osnivanjem radionice za izradu čeličnih konstrukcija, dizalica, mostova i ostalih objekata.[1]
Prvih godina proizvodnja je bila simbolična. Povremeno su izrađivani prosta gvozdena konstrukcija, kolica i vagoneti. Posebna hala za proizvodnju gvozdene konstrukcije, mostovna radionica, izgrađena je tokom 1930. i 1931. godine. Opremljena je dizalicama, mašinama i alatkama za takvu proizvodnju. Planirano je da proizvodi mostove, hale, rezervoare, žičare i vagonete za rudnike. Kapacitet je iznosio 1200 tona gvozdene konstrukcije godišnje.
Jasenica ad. je tada imala tri pogona: Mostogradnja, Vagonogradnja i Remont aviomotora, kao i prateće radionice. Od 1931. do 1941. godine u pogonu Mostogradnja proizvedeno je više mostova, među kojima su najvažniji most na pruzi Beograd-Kraljevo-Skoplje, pruzi Priština-Peć i pruzi Požarevac-Kučevo. Do godine 1937. mostovi su građeni tehnologijom zakivanja. Jasenica ad. pogon Mostogradnja 1937. godine proizveo je prvi zavareni most na reci Timok kod Zaječara. Zavarivanje je izvedeno ručnim elektrolučnim postupkom. da bi izgradila most zavarivanjem, fabrika je prethodno morala da dobije atest akreditovanih institucija Jugoslavije i Evrope. Bio je to veliki poduhvat na evropskom nivou. Za vreme Drugog svetskog rata, od 1941. do 1944. godine, fabrika je radila veoma slabim intenzitetom zbog nedostatka posla i materijala, ali i radnika. Najvažniji poslovi bili su obnova mostova, posle Drugog svetskog rata, jer ih je većina bila porušena. Najveći posao bio je obnova železničkog mosta na Savi u Beogradu. Na tom poslu pogon Mostogradnja je radio 1944. i 1945, godine. Ovo je bio veliki uspeh jer nisu postojali mehanizacija i alat. U vremenu od 1944. do 1946. godine obnovljen je dvadeset jedan most, a izgrađeno je i nekoliko novih mostova. Najveći je most Bogojevo na Dunavu. U vremenu od 1945, do 1949. godine Jasenica pogon Mostogradnja proizvela je mostova - 8.161 tona, hala - 3.766 tona, dizalica - 320 tona, rezervoara - 217 tona, cevovoda 311 tona, žičara - 332 tone, rudarskih vagoneta - 3.614 komada.
U ovom periodu desile su se veoma krupne promene u privredi, tako da je Jasenica ad. od 29.1.1947. godine registrovana kao fabrike u vlasništvu FNRJ.[2]
Period stabilne proizvodnje[uredi | uredi izvor]
Od 1. januara 1950. godine fabrika Jasenica ad. promenila je ime u Fabrika vagona i gvozdene konstrukcije „Dragoslav Đorđević - Goša“ po narodnom heroju iz Drugog svetskog rata koji je rođen u okolini Smederevske Palanke, a radio je u Jasenici ad. 1937. i 1938. godine. Kasnije je iz naziva izostavljeno ime Dragoslav Đorđević i ostalo je samo „Goša“.[3]
Odlukom državnih i partijskih organa tadašnje Socijalističke Jugoslavije industrijska preduzeća, veletrgovine i druge firme iz državnog vlasništva prešla su u vlasništvo zaposlenih. Uvedeno je takozvano radničko samoupravljanje. Najviši organ upravljanja u preduzećima bio je Radnički savet. Izbori za prvi Radnički savet u Goši održani su 28. januara 1950. godine. Železnički mostovi u Bihaću, Varešu, Skoplju, Banja Luci, Obiliću, serija mostova na pruzi Sarajevo-Ploče i serija mostova za indijske i burmanske železnice (20 mostova); drumski mostovi Priboj na Limu, Otočac, Trnje u Zagrebu preko Save i Brankov most preko Save u Beogradu, Žabalj preko Tise; železničkodrumski mostovi: Pančevački most preko Dunava u Beogradu, Senta preko Tise i u Burmi preko reke „Siting”, kao i specijalni mostovi: Viseći Goražde, pontonski most u Puli i pokretni most kod Sombora najznačajniji su mostovi proizvedeni u tom periodu. Most u Brankovoj ulici u Beogradu izgrađen je 1954. godine u kooperaciji sa firnom „Man” iz Nemačke.
Od 1954. godine intenzivirana je proizvodnja dizalica. Proizvodnjom 14 dizalica za fabriku aluminijuma Ražine u Hrvatskoj 1954. godine dizalice su postale značajan proizvod Goše i to traje do danas. Od 1955. do 1964, godine proizvedene su dizalice za Železaru Ilijaš - 20 dizalica, Brodoradilište Beograd - Z dizalice, Radoje Dakić Titograd - 5 dizalica, zatim FAP Priboj, Naftagas Zrenjanin, Cementara Beočin, Zastava Kraguevac, Železara Ravne, rudnik Kolubara, kao i Fagram Smederevo. Značajan proizvod koji je izrađivan samo u tom periodu, jesu žičare za rudnike. Najznačajniji među njima su rudnici Aranđelovac, Šuplja stena, Beočin i Kolubara. Proizvedeno je i više antenskih stubova. Najvažniji su antenski stubovi na Avali - Avalski toranj i na planini Ovčar.[2]
Razvoj projektovanja i proizvodnje opreme[uredi | uredi izvor]
Ovaj period bio je veoma značajna faza u razvoju fabrike, njenom organizovanju, razvoju projektovanja i proizvodnje opreme, kao i povećanju obima i vrednosti proizvodnje za domaće tržište i izvoz. Razvoj novih proizvoda, povećanje obima proizvodnje, kadrovsko jačanje i povećanje broja zaposlenih neizbežno su uticali i na promenu organizacije Goše.
Od 8. maja 1970. godine Goša se zvala Industrija šinskih i drumskih vozila, opreme i metalnih konstrucija Goša. Sastojala se od Fabrike opreme i metalnih konstrukcija, Fabrike šinskih i drumskih vozila i zajedničkih službi. Fabrike su imale sve službe u svom sastavu. U tom periodu proizvođeni su značajni i veliki mostovi. Najvažniji je svakako most Gazela preko Save na auto-putu u Beogradu, dužine 460 m. Projekat, isporuku i montažu uradile su domaće firme. Goša FOM je isporučila čeličnu konstrukciju. Most je pušten u saobraćaj 1971. godine. Za prugu Beograd-Bar isporučeno je i na njoj je montirano sedam velikih mostova ukupne težine oko 5000 tona. Realizovani su od 1971. do 1973. godine.
Posebnno treba istaći most Mratinje na hidrosistemu Piva. Goša FOM ga je samostalno projektovala, izgradila i montirala od 1975. do 1977. godine. Za taj most kao objekat najbolje izvedene metalne konstrukcije u Jugoslaviji Goša FOM je 1977. godine dobila nagradu.[2]
Proizvodnja hidromehaničke opreme počela je 1964. godine ugovaranjem izrade i montaže hidromehaničke opreme za Hidroelektranu "Potpeć" na Limu i Hidroelektranu "Bajina Bašta" na Drini. Od 1968. do 1971. godine Goša FOM je učestvovala u kontruisanju. proizvodnji i montaži opreme na jednoj od najvećih hidroelektrana u Evropi - HE " Đerdap" na Dunavu.
Kooperacija s velikim svetskim firmama[uredi | uredi izvor]
Ovaj period može se smatrati zlatnim godinama Goša FOM. Modernizovana fabrika, povećanog kapaciteta, s kvalitetnim kadrovima, postala je veliki proizvođač krupne investicione opreme u jugoslovenskim i svetskim razmerama. Proizvodila je opremu za strano tržište više nego za domaće - postala je veliki izvoznik. Osvojena je metalurška, kosna i rudarska oprema, reduktori. Ostvarena je saradnja i kooperacija s velikim svetskim firmama. Zajedničkim ulaganjem sa firmom „Ajkof” stvorena je nova fabrika reduktora.
Gošu“ je tri puta posetio predsednik SFR Jugoslavije Josip Broz Tito - 16. decembra 1952. godine, 25. novembra 1970. i 2. oktobra 1978. Time se „Goša“ veoma ponosila, jer je predsednik Tito retko koje preduzeće posetio tri puta.[2]
Te 1983. godine „Goša“ je dobila nagradu AVNOJ-a. To je najveće jugoslovensko priznanьe koje su dobijale organizacije i pojedinci za izuzetne rezultate u dužem vremenskom periodu.
Svečanost povodom 60 godina „Goše“ održana je 26. maja 1983. godine. Poseban deo svečanosti bilo je puštanje u rad novoizgrađene fabrike reduktora. Fabrika reduktora izgrađena je na osnovu ugovora o zajedničkom ulaganju fabrike „Goša“ i zapadnonemačke firme „Ajkof” (Bohum).[2]
Rudarska oprema proizvodila se u Jasenica ad. i u prvim danima „Goše”. Proizvođeni su sporadično rudarski vagoneti, žičare i izvozni jamski tornjevi. Ozbiljna proizvodnja rudarske opreme počela je krajem osamdesetih godina saradnjom s poznatim evropskim firmama iz te oblasti. Rudarska oprema za koju se Goša FOM opredelila je oprema za kopanje i transport uglja u podzemnoj i površinskoj eksploataciji.
U toj oblasti uspostavljena je saradnja s nemačkim firmama „Klokner Bekorit” i „Hemšid” na proizvodnji hidrauličnih podgrada, a sa firmom „Ajkof” iz Bohuma, poznatim svetskim proizvođačem rudarske opreme, otpočela je saradnja na izradi mašina za kopanьe uglьa i reduktora. Rezultat te saradnje bilo je zajedničko ulaganje u izgradnju fabrike reduktora „Goša“ - „Ajkof” u Smederevskoj Palanci.
Pošto se u Srbiji i Jugoslaviji planirala izgradnja više termoelektrana i otvaranje rudnika uglja s površinskom eksploatacijom, rukovodstvo fabrike donelo je odluku da otpočne ozbiljnu proizvodnju te opreme. To su takozvani BTO sistemi (bager, traka, odlagač). U Evropi je bilo samo nekoliko velikih proizvođača tih sistema. U proizvodnji rudarske opreme Goša FOM je učastvovala kao kooperant inostranim isporučiocima te opreme („Krup”, „Takraf”).
Značajna godina za razvoj sprava za površinske kopove je 1982. godine, kada je ugovorena proizvodnja dva bagera SRS1300 i tri odlagača A2Rs-B5500.55 za površinske kopove "Ćirikovac" i "Dobro selo" u kooperaciji sa isporučiocem "Takraf", koji je Goša FOM poverio projektovanje kompletnog pretovarnog uređaja.
Godine istrajnosti[uredi | uredi izvor]
Događaji devedesetih godina prošlog veka, ratovi i raspad Jugoslavije, nestanak SSSR-a i ukidanje socijalističkog sistema u zemljama Istočne Evrope uticali su na smanjivanje tržišta i pad privredne aktivnosti u Republici Srbiji. Industrijska proizvodnja značajno je opala i mnoga preduzeća dospela su u tešku situaciju. Tome je naročito doprineo ekonomski embargo Saveta bezbednosti Ujedinjenih nacija uveden Srbiji 1992. godine.[2]
GOŠA FOM je taj težak period relativno dobro podnosila zahvaljujući do tada osvojenim programima i sposobnim kadrovima. Obim proizvodnje je smanjen, ali je bio stabilan. Iako su uslovi za dobijanje i realizovanje poslova iz ove oblasti bili veoma teški, fabrika je uspela da zadrži veći broj postojećih kupaca. Zadržala je postojeći proizvodni program i radi bolje uposlenosti - osvojila je novi.
Hidromehanička oprema je projektovana i proizvođena u manjem obimu, ali i to je bilo veoma značajno s obzirom na okolnosti. Realizovani su ugovori za minielektranu „Zrmanja” u Hrvatskoj 1992. godine, branu „Sidi el Barak” u Tunisu 1997. godine, HE „Đerdap” 1997. godine i branu „Vued el Brek” u Tunisu 2000. godine. Najveća i najobimnija bila je isporuka ove opreme 1995. godine za branu „Sulana” u Peruu - treća faza velikog projekta „Čira Pira”.
Privatizacija[uredi | uredi izvor]
Novi zakon o privatizaciji donesen je 2001. godine. Agencija za privatizaciju Vlade Republike Srbije donela je odluku da se Goša FOM privatizuje putem javnog tendera. To je veliko priznanje jer je samo nekoliko preduzeća iz oblasti metalne i elektroindustrije u Srbiji privatizovano putem javnog tendera. Način privatizacije Goša FOM određen je na osnovu njene veličine, poslovnih rezultata, kadrovskih i proizvodnih potencijala.
Tender za privatizaciju Goša FOM raspisan je marta 2005. godine. Prodavalo se 71,02% kapitala. Na tenderu, pored ostalih, učestvovao je i Konzorcijum 363 fizička lica zajedno s ruskom firmom OAO „Koks“ - Kemerovo. 363 fizička lica su zaposlena u Goša FOM a OAO „Koks“ - Kemerovo je dugogodišnji kupac opreme i mašina Goša FOM. Većinu u Kozorcijumu imala su fizička. Agencija za privatizaciju donela je odluku da se Goša FOM proda Konzorcijumu fizičkih lica i „Koks“ - Kemerovo. Ugovor o kupoprodaji potpisan je 9. 9. 2005. godine. Osim plaćanja ugovorene cene, obaveze Konzorcijuma bile su veoma velike: da investira u narednih pet godina, održava strukturu i obim proizvodnje, ne otpušta višak radnika tri godine, kao i da obezbedi bankarske garancije velike vrednosti. Na prvoj skupštini akcionara 24. 12. 2005. godine izabrani su Upravni i Nadzorni odbor. Upravni odbor za generalnog direktora imenovao je Srdana Dimitrijevića, a za zamenika Aleksandra Živkovića. Konzorcijum je sve svoje obaveze ispunio i 2010. godine konačno je postao većinski vlasnik Goša FOM.[2]
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ „O nama”. GOŠA FOM AD. Pristupljeno 21. 5. 2023.
- ^ a b v g d đ e Cvetković, Ljubivoje; Bajić, Radoslav; Dimitrijević, Srdan; Živković, Aleksandar; Arsenijević, Andreja; Pavlović, Ljubisav; Jovanović, Dragan (2018). 95 GODINA ODGOVARA NA IZAZOVE. Smederevska Palanka: Goša FOM a.d. ISBN 978-86-900617-0-9.
- ^ Stevanović, Katarina. „Goša: Kako je krah fabrke promenio život Smederevske Palanke”. BBC. Pristupljeno 21. 5. 2023.