Međunarodni monetarni fond

Međunarodni monetarni fond
Sedište MMF-a u Vašingtonu
Skraćenica	IMF
Datum osnivanja	7. jul 1944.
Tip	međunarodna finansijska institucija
Sedište	Vašington, SAD
Članovi	190 država (189 članica UN i Kosovo)
Službeni jezici	engleski
Glavni izvršni direktor	Kristalina Georgijeva
Glavni ekonomista	Gita Gopinat
Glavni organ	bord guvernera Ujedinjenih nacija
Matična organizacija	Ujedinjene nacije
Veb-sajt	www.imf.org

  Članice MMF

  Članice MMF koje ne prihvataju obaveze člana VIII, stavova 2, 3, i 4

Međunarodni monetarni fond (MMF; engl. International Monetary Fund, IMF) je međunarodna finansijska organizacija osnovana 22. jula 1944. godine na konferenciji u Breton vudsu (SAD), sa ciljem da podstakne zemlje u vođenju adekvatne ekonomske politike i da pomogne u prevazilaženju platno-bilansnih teškoća zemalja članica. Osnovale su ga 44 zemlje. Danas, MMF ima 185 zemalja članica. Sedište ove organizacije je u Vašingtonu.

Glavna područja aktivnosti su: nadzor i finansijska i tehnička pomoć. Nadzor se sastoji od redovnog praćenja ekonomske politike koju sprovode zemlje članice i godišnjeg izveštaja o uspešnosti te politike, pogotovo u oblasti deviznog kursa. Finansijska pomoć uključuje kredite i zajmove zemljama članicama, koje su suočene sa ozbiljnim platno-bilansnim teškoćama. Tehnička pomoć se ogleda u tome što MMF pruža stručnu pomoć svojim članicama pri kreiranju finansijske i monetarne politike, kao i pri osnivanju institucija. Ova aktivnost je bila najizraženija u bivšim socijalističkim zemljama koje su morale da pređu sa centralne planske privrede i na tržišnu privredu.

Delovanje

Tri su glavna područja aktivnosti: posmatranje, finansijska i tehnička pomoć. Nadzor se sastoji od procene propisa o novčanoj razmeni zemalja članica s obzirom na uverenje kako jaka i dosledna ekonomska politika vodi stabilnom deviznom tečaju, te pogoduje rastu i razvoju svetske ekonomije. Finansijska pomoć uključuje kredite i zajmove članicama MMF-a s platnim bilansom koja podupire politiku prilagođavanje i reforme. Podaci od januara 2001. pokazuje kako MMF devedeset i jednoj zemlji daje oko 65,3 milijarde dolara kredita. Što se tiče tehničke pomoći, MMF pruža stručnu i hitnu pomoć svojim članicama pri kreiranju i sprovođenju finansijske i monetarne politike, osnivanju institucija, dogovorima s MMF-om, te statističke podatke.

Istorija

MMF je osnovan na svetskoj konferenciji o monetarnim i finansijskim problemima održanoj u Bretonvudu 1944. godine. Osnovu za njegovo funkcionisanje činili su planovi sačinjeni u Velikoj Britaniji i SAD. Razvoj Fonda može se pratiti kroz dva perioda:

Prvi period

U prvom periodu ciljevi MMF-a bili su sledeći:

• Omogućiti ekspanziju uravnoteženog rasta međunarodne trgovine i time doprineti povećanju i održavanju visokog nivoa zaposlenosti i realnog dohotka;
• Učvrstiti stabilnost deviznih tečajeva;
• Uspostaviti multilateralni sistem plaćanja tekućih transakcija;
• Na osnovu mogućnosti korišćenja sredstava Fonda za korekcije platnobilansnih neravnoteža, uspostaviti poverenje među zemljama članicama u pogledu dugoročne međunarodne monetarne stabilnosti.

Početna ili pristupna obaveza svake članice Fonda sastojala se uglavnom iz ustanovljavanja pariteta svoje valute i iz uplate odgovarajućeg iznosa finansijskih sredstava. Paritet se određivao u odnosu na zlato ili u odnosu na dolar, pa se stoga ovaj sistem naziva Sistem zlatnodeviznog standarda. Eventualna promena pariteta mogla se dogoditi samo ako se zemlja nađe u tzv. fundamentalnoj neravnoteži i uz suglasnost Fonda. Određivanje iznosa finansijskih sredstava za uplatu kvote zemlje članice vršilo se proporcionalno parametrima koji reflektuju snagu nacionalne ekonomije. Kvota se uplaćivala 25% u zlatu i 75% u domaćoj valuti.

Uskoro se javlja problem likvidnosti Fonda koji je nastao iz jednostavnog razloga prihvatanja zlatno deviznog standarda kao osnovne poluge međunarodnih monetarnih relacija. Naime, američki dolar, zbog najsnažnije pozicije i najčvršćeg položaja u svetskoj trgovini, postupno preuzima vodeću ulogu u bretonvudskom monetarnom sistemu, te postaje glavnom rezervnom valutom zemalja članica. Tokom 60-ih godina 20. veka, uprkos svom posebnom položaju dolar je sve više slabio. Opadanjem vrednosti dolara, narušava se i mehanizam međunarodnih monetarnih odnosa, te problem likvidnosti dolazi do punog izražaja. Zbog toga je 28. jula 1969. godine ustanovljena je šema kreiranja novih rezervnih sredstava Specijalna prava vučenja (SPV). Ta nova sredstva zapravo se kreiraju samo knjigovodstveno među zemljama članicama.

Drugi period

Grafikon kretanja vrednosti dolara

Drugi period započinje i traje do danas kada MMF početkom 70-ih godina 20. veka zapada u najveću krizu do tada. Odliv kratkoročnog dolarskog kapitala u inostranstvu, dalje održavanje visoke stope inflacije u SAD izazvalo je brojne spekulacije na štetu američkog dolara. Predsednik SAD je 15. augusta 1971. godine objavio ukidanje konvertibilnosti dolara u zlato i uvođenje dodatnog poreza na sav uvoz u SAD. Tim činom je prestao funkcionisati međunarodni monetarni sistem na principima ustanovljenim u Bretonvudsu. Krajem 1971. godine postignut je sporazum, gde su SAD povećale cenu zlata za 8,57%, SR Nemačka i Japan su smanjile cenu marke za 5% i jena za 8,5% u odnosu na zlato, dok su Velika Brianija i Francuska zadržale cene zlata istim. Nakon toga dolazilo je do još nekoliko korekcija cena, sve do sastanka na Jamajci 1976. godine, gdje se MMF preobrazio u sistem valutnih područja, kao što su sistem evropskog valutnog fluktuiranja ili evropske unije, zatim dolarsko područje, područje francuskog franka, područje britanske funte i područje SPV-a.

MMF danas

Kao i u prošlosti MMF i dalje predstavlja međudržavnu i monetarnu finansijsku instituciju, ali danas s gotovo univerzalnim članstvom. Njegove se aktivnosti i politika sprovodi na temelju Sporazuma (Articles of Agrement), a izvršava se putem organizovanog vođstva u formi Odbora guvernera (A Board of Governors), zatim izvršnog odbora (An Executive Board) i Upravljačkog direktora (A Managing Director) s timom od oko 2000 zaposlenih.

Odbor guvernera sastoji se od guvernera i njegovih zamenika koje se najčešće biraju među guvernerima narodnih banaka ili ministri finansija, a imenuje ih svaka država članica. Posebne nadležnosti Odbora guvernera su primanje novih članova, određivanje visine kvota, dodjeljivanje specijalnih prava vučenja (engl. Special Drawing Rights). Odbor se sastaje jednom godišnje na godišnjoj skupštini Fonda.

Izvršni odbor sastoji se od predsednika Izvršnog odbora (koji je ujedno i glavni direktor Fonda), ostalih izvršnih direktora i njihovih zamjenika. Izvršni odbor broji ukupno 20 članova i taj broj se može mijenjati. Pet članova imenuju države s najvećim kvotama, a ostalih 15 biraju države članice. Izvršni odbor takođe ima ulogu da bira glavnog direktora Fonda. U praksi se najčešće na poziciju glavnog direktora Fonda bira osoba iz Evrope, dok se za njegovog zamjenika imenuje osoba iz Amerike.

Fond je organizovan kao deoničarsko društvo, a u njegovim organima se odluke donose po sistemu ponderisanog prava glasa. Svaka država članica dobija početnih 250 glasova, a svaki sledeći glas pripada joj za svakih 100.000 specijalnih prava vučenja. Kvote država izražene su u specijalnim pravima vučenja.

Popis upravljačkih direktora MMF-a

Ovde se nalazi popis svih upravljačkih direktora:

Broj	Datum	Ime	Nacionalnost	Pozadina
1	6. maj 1946 – 5. maj 1951	Kamij Gat	Belgija	Političar, ministar finansija
2	3. avgust 1951 – 3. oktobar 1956	Ivar Rot	Švedska	Pravnik, centralni bankar
3	21. novembar 1956 – 5. maj 1963	Per Jakobson	Švedska	Pravnik, ekonomista, Liga naroda, BIS
4	1. septembar 1963 – 31. avgust 1973	Pjer-Pol Švajcer	Francuska	Pravnik, centralni bankar, državni službenik
5	1. septembar 1973 – 18. jun 1978	Johan Viteven	Holandija	Ekonomista, akademik, autor, političar, ministar finansija, zamenik premijera, CPB
6	18. jun 1978 – 15. januar 1987	Žak de Larozier	Francuska	Državni službenik
7	16. januar 1987 – 14. februar 2000	Mišel Kamdesju	Francuska	Ekonomista, centralni bankar
8	1. maj 2000 – 4. mart 2004	Horst Keler	Nemačka	Ekonomista, EBRD
9	7. jun 2004 – 31. oktobar 2007	Rodrigo Rato	Španija	Pravnik, političar, minstar za ekonomiju
10	1. novembar 2007 – 18. maj 2011	Dominik Stros-Kan	Francuska	Ekonomista, pravnik, političar, ministar za ekonomiju i finansije
11	5. jul 2011 – sadašnjost	Kristin Lagard	Francuska	Pravnik, političar, ministar finansija

Dana 28. juna 2011, Kristin Lagard je imenovana upravnim direktorom MMF-a. Ona je zamenila Dominika Stros-Kana.

Prethodni upravni direktor Dominik Stros-Kan je bio uhapšen u vezi sa optužbama za seksualno zlostavljanje jedne poslužiteljke njujorške hotelske sobe i dao je ostavku 18. maja. Optužbe su kasnije odbačene. Dana 28. juna 2011, Kristin Lagard je imenovana upravnim direktorom MMF-a na period od pet godina, i preuzela je funkciju 5. jula 2011. Godine 2012, Lagard je imala poreski oslobođenu platu od US$467.940.

MMF i Stvarna situacija

Tokom decenija unutrašnja organizacija MMF zbog ekonomskih promena u svetu je postala anahronizam, to jest odnos država i njihovih upravljačkih postotaka unutar MMF je izgubio dodirne tačke s realnošću. Ova tabela prikazuje podelu upravljačkih prava i stvarno stanje svetske ekonomije.

Glasačka moć u MMF-u zasniva se na sistemu kvota. Svaki član ima izvestan broj osnovnih glasova (broj osnovnih glasova svakog člana iznosi 5,502% od ukupnog broja glasova), plus jedan dodatni glas za svako Specijalno pravo vučenja (SDR) od 100.000 kvote zemalja članica. Specijalno pravo vučenja je obračunska jedinica MMF-a i predstavlja potražnju valute. Ono je bazirano na grupi ključnih međunarodnih valuta. Osnovni glasovi generišu blagu pristranost u korist malih zemalja, ali dodatni glasovi određeni od strane SDR-a prevazilaze ovu pristrasnost. Promene u glasačkim deonicama zahtevaju odobrenje supervećine od 85% glasačke moći.

Upravljačke kvote i svetska ekonomija

Rank MMF zemlja članica Kvota: miliona SDR Kvota: procenat totala Broj glasova Procenat totalnih glasova 1 Sjedinjene Države 82,994.2 17.68 831,396 16.73 2 Japan 30,820.5 6.56 309,659 6.23 3 Kina 30,482.9 6.49 306,283 6.16 4 Njemačka 26,634.4 5.67 267,798 5.39 5 Francuska 20,155.1 4.29 203,005 4.09 6 Ujedinjeno Kraljevstvo 20,155.1 4.29 203,005 4.09 7 Italija 15,070.0 3.21 152,154 3.06 8 Indija 13,114.4 2.79 132,598 2.67 9 Rusija 12,903.7 2.75 130,491 2.63 10 Brazil 11,042.0 2.35 111,874 2.25 11 Kanada 11,023.9 2.35 111,693 2.25 12 Saudijska Arabija 9,992.6 2.13 101,380 2.04 13 Španija 9,535.5 2.03 96,809 1.95 14 Meksiko 8,912.7 1.90 90,581 1.82 15 Holandija 8,736.5 1.86 88,819 1.79 16 Južna Koreja 8,582.7 1.83 87,281 1.76 17 Australija 6,572.4 1.40 67,178 1.35 18 Belgija 6,410.7 1.37 65,561 1.32 19 Švajcarska 5,771.1 1.23 59,165 1.19 20 Indonezija 4,648.4 0.99 47,938 0.96

U decembru 2015, kongres Sjedinjenih Država je usvojio zakon kojim se odobrava Reforma kvota i upravljanja iz 2010. Kao rezultat,

• kvote svih 188 članova će biti povećane sa totala od oko SDR 238,5 milijardi na oko SDR 477 milijardi, dok će kvote deonice i glasačka moć MMF-ovih najsiromašnijih zemalja članica biti zaštićeni.
• više od 6 procenata deonica će biti preneto na dinamičko tržište u razvoju i zemlje u razvoju, a isto tako sa prezastupljenih na podzastupljene članove.
• četiri zemlje sa tržištem u razvoju (Brazil, Kina, Indija, i Rusija) će biti među deset najvećih članova MMF. Drugi članovi među prvih deset su Sjedinjene Države, Japan, Nemačka, Francuska, Ujedinjeno Kraljevstvo i Italija.

Literatura

• Lipscy, Phillip (2015). „Explaining Institutional Change: Policy Areas, Outside Options, and the BrettonWoods Institutions”. American Journal of Political Science. 59 (2): 341—356. doi:10.1111/ajps.12130. 
• Blomberg, Brock; Broz, J. Lawrence (17. 11. 2006). The Political Economy of IMF Voting Power (PDF). 2006 International Political Economy Society Meeting (IPES). Niehaus Center for Globalization & Governance, Woodrow Wilson School of Public and International Affairs. 
• Boughton, James M. (2001). Silent Revolution: The International Monetary Fund 1979–1989. Washington, DC: International Monetary Fund. ISBN 978-1-557-75971-9. 
• ——— (2012). Tearing Down Walls: The International Monetary Fund, 1990–1999. Washington, DC: IMF. ISBN 978-1-616-35084-0. 
• Breen, Michael (2013). The Politics of IMF Lending. International Political Economy Series. Basingstoke and New York, NY: Palgrave Macmillan. ISBN 978-1-137-26380-3. 
• Broz, J. Lawrence; Hawes Brewster, Michael (2006). „US domestic politics and International Monetary Fund policy” (PDF). In Darren G. Hawkins et al. (eds.), Delegation and Agency in International Organizations, pp. 77–106. Political Economy of Institutions and Decisions. Cambridge and New York, NY: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-86209-7. 
• Oatley, Thomas; Yackee, Jason (2004). „American Interests and IMF Lending” (PDF). International Politics. 41 (3): 415—429. S2CID 6934460. doi:10.1057/palgrave.ip.8800085. 
• Vreeland, James Raymond (2007). The International Monetary Fund: Politics of Conditional Lending. Abingdon and New York, NY: Routledge. ISBN 978-0-415-37462-0. 
• Woods, Ngaire (2003). „The United States and the International Financial Institutions: Power and Influence Within the World Bank and the IMF”. In Rosemary Foot, S. Neil MacFarlane, and Michael Mastanduno, eds., US Hegemony and International Organizations, pp. 92–114. Oxford and New York, NY: Oxford University Press. ISBN 978-0-199-26142-0. 
• Bordo, M. D. "The Bretton Woods International Monetary System: A Historical Overview", in A Retrospective on the Bretton Woods System, edited by M. D. Bordo and B. Eichengreen. London:1993.
• deVries, Margaret Garritsen. The IMF in a Changing World, 1945–85, International Monetary Fund, 1986.
• James, H. International Monetary Cooperation since Bretton Woods, Oxford, 1996.
• Joicey, N. and Pickford, S. "The International Monetary Fund and Global Economic Cooperation" in Nicholas Bayne and Stephen Woolcock, The New Economic Diplomacy: Decision-Making and Negotiation in International Relations, (Ashgate Publishing, 2011).
• Keynes, J. M. The Collected Writings, Vol. XXVI. Activities 1941–1946: Shaping the Post-War World: Bretton Woods and Reparations, Cambridge, 1980.
• Moschella, M. Governing Risk: The IMF and Global Financial Crises (Palgrave Macmillan; 2010).
• Skidelsky, R. John Maynard Keynes: Fighting for Britain, London, 2000.
• Truman, E. Strengthening IMF Surveillance: A Comprehensive Proposal, Policy Brief 10–29, Peterson Institute for International Economics, 2010.
• Woods, N. The Globalizers: The IMF, the World Bank, and Their Borrowers, Ithaca, 2006

Spoljašnje veze

• Zvanični veb-sajt
  • IMF Publications page
    • World Economic Outlook
    • recurrent Regional Economic Reports
    • biennial Global Financial Stability Report
    • Staff Discussion Notes
    • Fiscal Monitor
    • Finance and Development
• Međunarodni monetarni fond na sajtu Curlie (jezik: engleski)
• IFIWatchNet
• "IMF-Supported Macroeconomic Policies and the World Recession: A Look at Forty-One Borrowing Countries"
• "Proceedings and Documents of the United Nations Monetary and Financial Conference, Bretton Woods, New Hampshire, July 1–22, 1944"
• "IMF's Effect on Third World Countries" from the Dean Peter Krogh Foreign Affairs Digital Archives
• "IMF and Ukraine found a compromise"