Milan Karanović
| Milan Karanović | |
|---|---|
| Lični podaci | |
| Datum rođenja | 23. april 1882. |
| Mesto rođenja | Velika Rujiška, Austrougarska |
| Datum smrti | 1955. (72/73 god.) |
| Mesto smrti | Sarajevo, FNRJ |
| Naučni rad | |
| Polje | Geografija Etnografija |
| Institucija | Zemaljski muzej u Sarajevu |
Milan Karanović (Velika Rujiška, 23. april 1882 — Sarajevo, 1955) bio je srpski etnograf.
Biografija[uredi | uredi izvor]
Rođen je 1882. godine u novljanskom selu Velika Rujiška, koja je tada pripadala srezu Bosanska Krupa, a danas opštini Novi Grad.[1] Osnovnu školu završava u Bosanskoj Krupi, a potom odlazi u Sarajevo gdje 1897. upisuje "Zemaljsku zanatlijsku školu" – smjer stolar. Ovu školu napišta u drugom razredu da bi se upisao u prvi razred Gimnazije. Kao učenik prvog razreda bogoslovije je objavio i prvi rad o migracijama iz Stare Srbije i Hercegovine preko Bosne u Sjevernu Dalmaciju, Hrvatsku i Slavoniju zbog čega je pohvaljen lično od strane Jovana Cvijića uz honorar od 150 dinara. Nakon toga dobija poziv od Cvijića da ga posjeti u Beogradu, ali se to nije odmah ostvarilo. Zav ršivši bogoslovsku školu, ženi se Milom Blagojević i dobija parohiju u selu i kreće i Bosansku Krupu, gdje dobija parohiju u selu Rujnici kod Cazina 1909. godine.[1] Izabran je za počasnog člana Eparhijskog crkvenog suda u Banja Luci 1911. godine odakle je, 1913, premješten u Veliku Kladušu.[2] Izuzetnim zalaganjem Karanovića sagrađena je nova crkva u Kladuši 1913. godine, zbog čega je dobio posebnu pohvalu od mitropolita. Tokom Prvog svjetskog rata, novembra 1914, stavljen je u kućni pritvor, a potom je odveden u Banja Luku na vojni sud gdje je nakon četiri mjeseca zbog nedostatka dokaza pušten. U međuvremenu mu umire supruga Mila, pa nastavlja život kao sveštenik udovac. U martu 1918. godine je premješten iz Kladuše u Čađavićku parohiju. Po završetku rata Karanović je izabran za člana Narodnog vijeća sreza Bosanski Novi.[1]
Godine 1919, odluči Karanović da konačno posjeti Jovana Cvijića u Beogradu i da mu da izvještaj o svom radu na ispitivanju porijekla stanovništva u Pounju, ali ni tada nije imao sreće, jer je Cvijić bio na Mirovnoj Konferenciji u Versaju. Međutim, Cvijić mu je odgovorio i pozvao da dođe u Beograd sa preporukom da se javi u Ministarstvo prosvjete kod Ljube Davidovića, koji mu predloži da obavlja poslove sekretara Duhovnog suda u Beogradu. Više ga je privlačilo mjesto u sarajevskom Zemaljskom muzeju o kojem je razgovarao sa Vladimirom Ćorovićem. Konačan susret sa Cvijićem je ostvaren 28. marta, 1920. godine. Nakon razgovora sa Cvijićem uručeno mu je pismo Ministra prosvjete kojim je upućen na rad u Zemaljski muzej Sarajevo. U Sarajevu ga je primio doktor Ćiro Truhelka i rasporedio ga kod Vladislava Skarića u zgradi biblioteke i Instituta za ispitivanje Balkana. Godine 1923. odlučuje da se oženi sa Zorom Stefanović iz Zemuna i zbog toga napušta sveštenički poziv.[1] Radio je kao etnograf-kustos u Zemaljskom muzeju u Sarajevu do 1946.[3] Umro je umro 1955. god.
Karanović se od rane mladosti zanimao za antropogeografske prilike u Krajini pa se već za vrijeme školskih raspusta bavio nekom vrstom amaterskih istraživanja. Po prirodi posla, bio je upućen na stalnu komunikaciju sa stanovništvom, što mu je koristio za prikupljanje podataka iz istorije i etnografije. Na prijedlog profesora Vladislava Skarića, Karanović je već 1904. započeo plodnu saradnju sa Jovanom Cvijićem. U početku kao parohijski sveštenik, a potom kao etnolog istraživač, Karanović je godinama proučavao bogatu kulturnu zaostavštinu krajiškog područja. Narodne pjesme, vezovi, običaji i predanja, samo su dio folklornog bogatstva prikupljenog u gotovo pedesetogodišnjem radu ovog naučnog radnika. Karanović se preko Petra Kočića upoznao sa Zmijanjem te se prihvatio ispitivanja burne istorije i tradicije ovog kraja.[3]
Bio je izuzetno plodan istraživač. Iza sebe je ostavio više od 300 raznih članaka i rasprava. Njegovi najznačajni radovi posvećeni Bosanskoj Krajini su: Pounje u Bosanskoj Krajini, Saničke župe u Bosanskoj Krajini, Četovanje vojvode Petra Mrkonjića - kralja Petra po Bosanskoj Krajini 1875-1878. i Bosanska Krajina–kratak istorijski, antropogeografski i etnografski pregled. Knjiga Četovanje vojvode Petra Mrkonjića u Bosanskoj Krajini 1875-1876 nastala je kao posljedica Karanovićevih razgovora sa posilnim kralja Petra Lazom Škrbićem iz Stabandže.[4] Sarađivao je u mnogim listovima: "Srpska riječ", "Narod", "Srbobran", "Novi život", "Prosveta", "Srpsko kolo", "Politika". Uspešno saobražavajući svoja naučna saznanja novinskom formatu, u ”Politici” je u međuratnom periodu objavio brojne članke, između ostalog pohodeći jezerske oblasti oko reke Plive, područja Srebrenice i Glasinca, planinske površi usamljenog naselja Imljani, Podrašničkog polja, sela Dobretiće u Travničkom kraju itd., ali su mu najčitaniji prilozi bili posvećeni ličnosti i delu Petra Kočića, kao i Zmijanju, kraju piščevog odrastanja i pripovedačkog nadahnuća.[5] Brojni članci, uključujući i djela većeg obima, izišli su u izdanjima Srpske akademije nauka. Karanovićevi naučni poduhvati nisu ostali nezapaženi; o njegovoj ličnosi i djelu napisane su brojne kritike i studije. Njegovi etnografski radovi, uz etnografske radove sveštenika Petra Rađenovića, predstavljaju poseban doprinos poznavanju lokalne prošlosti.
Izbor iz bibliografija[uredi | uredi izvor]
- Proučavanje sela, Sarajevo, 1907.
- Sa Une, Sarajevo, 1907.
- O naučnom radu Jovana Cvijića, Sarajevo, 1925.
- Božić u srpskim narodnim pjesmama, Sarajevo, 1925.
- Pounje u Bosanskoj Krajini, 1925.
- O tipovima kuća u bosni, Sarajevo, 1927.
- Bosna i Hercegovina, istorijsko-etnografski pregled, 1928.
- O starinskoj narodnoj nošnji Bosanske Krajine, Sarajevo, 1932.
- Manastir Gomionica, beograd, 1934.
- Legenda o blagu cara Lazara, Beograd, 1935.
- Sveti Sava u folkloru Bosanske Krajine, 1936.
- Uskočko i sokolsko gnezdo na Uni, Beograd, 1936.
- Cvijićevi napori oko proučavanja Bosne, Sarajevo, 1937.
- Imljanska narodna nošnja, vez i bojenje
Reference[uredi | uredi izvor]
- ^ a b v g Todić, Dragan (2014). „Životni put i naučni rad etnologa Milana Karanovića”. Demografija. Geografski fakultet, Univerzitet u Beogradu. 11: 291—304.
- ^ „Milan Karanović”. www.novigrad.rs.sr. Arhivirano iz originala 07. 04. 2022. g. Pristupljeno 2022-03-28.
- ^ a b Milosevic, Borivoje (2011-01-01). „Doprinos srpskih krajiških sveštenika antropološkim i etnografskim proučavanjima Bosne i Hercegovine (krajem XIX i početkom XX vijeka)”. Banjalučki novembarski susreti.
- ^ Tošić, Đuro (1997). Milan Karanović, u: Enciklopedijasrpske istoriografije (priredili Sima Ćirković i Rade Mihaljčić). Beograd. str. 427. ISBN 9788680269351.
- ^ Bogunović, Slobodan-Giša (2019). Ljudi Politike - leksikon saradnika 1904-41. Beograd: Politika a.d. str. 236. ISBN 978-86-7607-148-7.
